55plus met het UWV succesvol op weg naar werk?

ACHTERGROND - Het geld bij de instelling waar ik 12 tot 14 uur per week werkte was op. Er restte niets anders dat mijn werkgever en ik uit elkaar gingen. In goede harmonie, dat wel; geen gouden handdrukken, maar wel oprechte waardering voor wat ik de afgelopen jaren had gedaan.

Daarmee was ik parttime werkloos met recht op een WW-uitkering voor drie jaar en twee maanden. Met 58 jaar op de teller is het vinden van een andere baan geen eenvoudige opgave.

Gelukkig is er het UWV. Wie in de WW belandt, is daar automatisch cliënt. Je merkt dan al snel dat het UWV er een merkwaardige manier van afspraken maken en communiceren op nahoudt. Zij stellen een dag en tijdstip vast en als cliënt krijg je dan een ‘bevestiging afspraak’. Ik weet niet beter dan dat je een afspraak met zijn tweeën maakt. Maar bij het UWV gaat men er blijkbaar van uit dat je als WW’er de hele dag niets te doen hebt en dus ieder moment oproepbaar bent.

Deze ‘bevestiging van afspraak’ gaat altijd vergezeld van de afsluitende mededeling dat het niet verschijnen gevolgen heeft voor de uitkering.

Na drie maanden krijg ik van mijn ‘werkadviseur’ een dergelijke ‘bevestiging van afspraak’. Of ik op het ‘werkplein’ van het UWV-werkbedrijf wil verschijnen. Daar word ik aangemeld voor de training ‘Succesvol naar werk’.
Iedereen boven de 50 jaar (voorheen 55) krijgt dit vriendelijk doch verplicht aangeboden.

Het doel van deze training? De oudere sollicitant voorbereiden op het moderne solliciteren. Een nieuwe variant op het one-size-fits-all-pakket; al decennia het ultieme medicijn dat iedere werkloze (pardon, werkzoekende) door de strot geduwd krijgt. Nu in een uitvoering van tien bijeenkomsten van drie uur en helemaal geüpdatet met de laatste modieuze snufjes. Het UWV heeft natuurlijk geen invloed op de werkgevers, maar wel op de mensen met een uitkering; het niet volgen van deze training heeft dan ook uiteraard de bekende gevolgen voor de uitkering.

De training is gefinancierd met geld van het Ministerie van Sociale Zaken, dat maar liefst 67 miljoen euro voor deze operatie heeft uitgetrokken. Minister Lodewijk Asscher had in februari in hoogsteigen persoon een trainingssessie bezocht en twitterde enthousiast: ‘Bij sollicitatietraining aan 55+ door UWV. Onder indruk van hun pit en veerkracht. Zij verdienen echt een kans!’

De schat!

Zodoende zit ik enige weken later rond een grote vergadertafel samen met elf andere werkzoekenden. Allemaal blanke 50-plussers en in meer of mindere mate grijs. Pit en veerkracht stralen we waarschijnlijk nog niet echt uit, maar misschien komt dat – opgezweept door bezielende woorden van de werkcoach – nog. Want, eerlijk is eerlijk, het is een aardige vent; onze werkcoach. Hij zit er voor zijn brood en wij zitten er óók voor zijn brood, dus dat schept een band.

Wij, de genodigden, delen één gemeenschappelijke ervaring, namelijk dat we geen werk meer hebben, of niet voldoende om in ons levensonderhoud te voorzien. Wij delen ook de wetenschap dat, hoeveel we ook solliciteren, er nauwelijks kans is snel (of ooit) nog aan de bak te komen.

Eén deelneemster die zelf op personeelszaken heeft gewerkt verwoordt dit het meest duidelijk: ‘Als we zagen dat iemand ouder was dan vijftig jaar, keken we niet eens naar de motivatie. De standaard afwijzingsmail ging in een aparte map en werd een paar dagen later verstuurd.’

De meesten van ons zijn hoger opgeleid en niet voor één gat te vangen. We hebben allemaal dertig tot veertig jaar werkervaring. Een aantal heeft ook nog kinderen opgevoed en – tussen de bedrijven door – een schat aan levenservaring opgebouwd.

We hebben nuttige maatschappelijke rollen vervuld en zijn niet te beroerd dat – op welke manier dan ook – te blijven doen. Maar moet dat met betaald werk? Met ruim 630.000 werklozen en iets meer dan 100.000 vacatures, luidt de vraag: waar is dat werk te vinden?

En wat gaan deze tien sessies toevoegen aan onze kansen daarop?

Het programma omvat het volgende – voorspelbare – rijtje: competenties benoemen, netwerken, social media inzetten; vacatures analyseren, sollicitatiegesprekken oefenen én – ongetwijfeld het hoogtepunt – de elevator pitch voorbereiden. Daarmee gaan wij in een korte maar krachtige presentatie onszelf in ongeveer zestig seconden presenteren en verkopen.

Dat belooft wat.

We kunnen bijna niet wachten om te gaan elevator-pitchen dat de stukken er vanaf spatten, zodat de Nederlandse werkgevers met het schaamrood op de kaken moeten erkennen dat ze een grote fout hebben begaan door ons, de oudere werkloze (pardon, werkzoekende), over het hoofd te zien; neen, moedwillig te negeren.

In de sociale wetenschappen is het gebruikelijk om te werken met een controlegroep en nulmeting, zodat na te gaan is of een ingreep effect heeft. Vreemd genoeg is dat bij overheidsmaatregelen zelden of nooit het geval. Door iedereen boven de 50 jaar de training aan te bieden (of beter: ertoe te verplichten), kun je niet nagaan of het werkt.

Misschien ben ik wat cynisch, maar ik heb het vermoeden dat dit ook de bedoeling is.

Als de werkloosheid onder de doelgroep over een aantal jaar sterk is teruggelopen kan men zeggen: ‘Zie je wel, het beleid heeft gewerkt.’ Vanwege het ontbreken van een nulmeting valt gemakshalve aan eventueel andere mogelijke verklaringen voorbij te gaan. Indien de resultaten tegenvallen, dan hoor je er niemand meer over; 67 miljoen uitgegeven aan beleid.

Rutger Bregman schrijft voor ‘de Correspondent’ in een artikel over de Nederlandse werklozenindustrie dat de overheid jaarlijks 6,5 miljard euro uitgeeft om werklozen aan een baan te helpen. En dat is ongeveer net zoveel als ze besteedt aan onze universiteiten: ‘Over de effectiviteit zijn twee dingen bekend: óf het helpt nagenoeg niets, óf het is onduidelijk of het helpt.’

Maar er is nog iets anders.

De deelnemers aan de training voelen zich helemaal niet zielig, schuldig of afgeschreven. Hier zitten stuk voor stuk mensen met brede interesses, die de afgelopen maanden misschien eindelijk gelegenheid hadden een andere kant van zichzelf te leren kennen.

Niemand zegt het tijdens de trainingssessies hardop, maar bij de koffieautomaat praat het makkelijker. ‘Ik heb een heerlijke zomer gehad’, erkent iemand.

Wat ons zorgen baart is niet het niet hebben van werk, maar de onzekere financiële vooruitzichten en op termijn het vooruitzicht van de bijstand; bepaald geen lonkend perspectief. Zeker niet met alle absurde dwangmaatregelen die er de laatste jaren zijn ontwikkeld.

Aan de wezenlijke discussie gaat dit alles voorbij. Want hoe het zit met het aanpassen van sociale zekerheid aan de toenemende vraag naar een flexibele arbeidsmarkt? Het kabinet en daarmee het UWV roffelen uitsluitend op de trom van de volledige baan. Daarmee negeren ze het feit dat de wereld van morgen niet meer de wereld van de vaste, volledige en levenslange banen is. Wat komt daar dan tegenover te staan? Hoe gaat men in die toekomstige flexibele arbeidsmarkt toch voldoende inkomenszekerheid bieden? Resultaten behaald in het verleden bieden geen enkele garantie voor de toekomst.

Een sollicitatieplicht voor werk wat er niet is, heeft geen zin. En als er werk is, zijn de meeste werkgevers niet geïnteresseerd in oudere sollicitanten. Een zoveelste variant op een sollicitatietraining waarvan er meer dan dertien in een dozijn gaan, biedt zeker geen soelaas. Hooguit maatwerk kan enige verlichting brengen, maar ook dat zal niet veel meer dan een druppel op de gloeiende plaat zijn. Probeer dat maar eens aan Asscher & Co duidelijk te maken.

Zoals Rutger Bregman onlangs constateerde naar aanleiding van de ‘Week van de werkstress’: het past bij een tijdperk waarin alleen de symptomen van structurele problemen worden bestreden:

Structurele werkloosheid? Het kabinet investeert in sollicitatietrainingen.