Zwarte man in auto

COLUMN - Voor Philando Castile was het ongeveer de honderdste keer dat de politie hem aanhield: dat schijnt normaal te zijn voor zwarte mannen in Amerika, en helaas soms ook in Nederland. De agent die Castile voorbij had zien rijden en hem tot stoppen had gedwongen, claimde later dat ‘diens neus’ hem deed denken aan die van een gezochte inbreker.

Castiles vriendin Diamond, die de auto bestuurde, deed het raampje open. Als rechtgeaard Amerikaanse wapenbezitter zei Castile meteen dat hij een wapen in de auto had liggen en zijn vergunning bij zich had. Castile bleef rustig: hij had vaker met nerveuze agenten te maken gehad. Yanez wilde papieren zien, Castile reikte langzaam naar zijn broekzak, of wellicht naar het dashboardkastje, en Yamez vuurde acuut, vijf keer achtereen. Castile stierf op slag.

Er zijn opnames van de gebeurtenis: van Castiles vriendin, en van de dashboardcam van de politiewagen. Castile is rustig en beleefd; Yamez vuurt binnen een paar seconden nadat Diamond haar raampje heeft opengedraaid, meermalen zijn wapen af.

Dat was een jaar geleden. De dienst ontsloeg Yamez, er kwam een zaak, en afgelopen week werd Yamez volledig vrijgesproken. In jurisprudentie is immers vastgelegd dat wanneer een agent denkt dat iemand gevaar oplevert, voor de agent of voor de omgeving, dat voldoende rechtvaardiging oplevert om hem dood te schieten.

Per jaar worden er in de VS meer dan duizend mensen van overheidswege doodgeschoten. In overgrote meerderheid zwarte mannen, overigens, al bevinden zich steeds vaker zwarte vrouwen of zwarte kinderen onder de onschuldige slachtoffers van politiegeweld. En vrijwel nooit wordt zo’n agent vervolgens veroordeeld: de lat voor schieten ligt in het land angstaanjagend laag, voor de politie dan: denken dat je als officier gevaar loopt, volstaat.

Trevor Noah, de presentator van The Daily Show, wijdde afgelopen week een item aan de vrijspraak van Yamez. Noah kon zijn onthutsing ternauwernood verbergen. Een jonge zwarte man die met zijn vriendin en hun peuter in de auto zit, die niets verkeerd doet, die kalm en vriendelijk blijft, en die de hysterische agent die met zijn wapen stond te zwaaien keurig met twee woorden aanspreekt – “Yes, officer; no, officer” – kon zonder repercussies worden doodgeschoten, omdat die agent zich in die situatie niet veilig voelde.

Ondertussen lees ik de biografie van Harry Belafonte, zanger, acteur en activist. Toen Belafonte begin jaren ’50 per ongeluk ergens in het zuiden van de VS de verkeerde wc nam en wilde gaan plassen – je had daar toen nog gescheiden wc’s, gescheiden zitplaatsen, en zwarte mensen werden alleen in zwarte restaurants of cafés bediend – doemde er ineens een state trooper achter hem op die zijn wapen trok en kreet: ‘Eén druppel en ik schiet je dood.’

Soms lijkt er niets te veranderen. Behalve dan dat er in Amerika steeds vaker mensen door de politie worden doodgeschoten.

Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.