Zomerserie | Oh Jesus Christ! I’m hit

Sargasso duikt deze zomer in de letteren en bezoekt kleine literaire musea in Nederland en daarbuiten. Vandaag een bijdrage van Nick Vording over Siegfried Sassoon en Wilfred Owens in Edinburgh.

Een gedecoreerde oorlogsheld die zich verzet tegen de oorlog. Dat was het probleem waarmee de Britse legerleiding zich geconfronteerd zag in 1917. De officier Siegfried Sassoon had al enkele malen gevochten in de loopgraven van Frankrijk en voor zijn heldhaftige optreden kreeg hij het “Military Cross”. Maar tijdens zijn verlof in Groot-Brittannië schreef hij een brief tegen de oorlog; “Finished with the War: A Soldier’s Declaration”.

De brief werd gepubliceerd in The Times van 31 juli 1917 en kon moeilijk genegeerd worden met zinnen als:

“I have seen and endured the suffering of the troops, and I can no longer be a party to prolong these sufferings for ends which I believe to be evil and unjust.”

Er werd besloten hem niet te vervolgen voor de krijgsraad, maar hem op te laten nemen in een psychiatrische instelling als patiënt leidend aan “shell-shock”.

Daar ontmoette hij Wilfred Owen, die er ook patiënt was. Sassoon heeft Owen gestimuleerd zijn gedichten te publiceren. Gedichten die de ellende van de loopgraven wist te verbeelden en uiteindelijk de stem van een oorlogsgeneratie zijn geworden.

‘O Jesus Christ! I’m hit,’ he said; and died.
Whether he vainly cursed, or prayed indeed,
The Bullets chirped – In vain! vain! vain!
Machine-guns chuckled, – Tut-tut! Tut-tut!
And the Big Gun guffawed.

The Last Laugh – Wilfred Owen

Beide mannen keerden terug naar het front. Owen stierf strijdend in 1918, één week voor het officiële einde van de oorlog. Sassoon overleefde de oorlog en kon zijn schrijvende carrière voort zetten in Groot-Brittannië.

In winter trenches, cowed and glum,
With crumps and lice and lack of rum,
He put a bullet through his brain.
And no one spoke of him again.

Suicide in the trenches – Siegfried Sassoon

Over de geschiedenis van de twee mannen en hun arts is door Pat Barker een prachtig, semi-fictief, boek geschreven; Regeneration (vertaald als ‘Niemandsland’). Het boek speelt zich grotendeels af in het Craiglockhart War Hospital. In 1997 is het boek verfilmd met Jonathan Pryce in de hoofdrol als arts.

Het voormalige Craiglockhart War Hospital ligt in een buitenwijk van Edinburgh, en is tegenwoordig onderdeel van de Edinburgh Napier University. Aan de voorkant is het nog steeds hetzelfde indrukwekkend 19e eeuwse gebouw, maar de universiteit heeft er enkele jaren geleden een puist van een moderne uitbouw naast gezet.

Bij binnenkomst blijkt dat de huidige bewoners toch bekend zijn met de bijzondere geschiedenis. De twee vleugels zijn vernoemd naar de schrijvers. De “Owen-wing” is modern. De “Sassoon-wing” leidt naar het oorspronkelijke ziekenhuis en de permanente tentoonstelling.

Omdat het gebouw in gebruik is als universiteit en bibliotheek, heerst er een gezellige drukte. De tentoonstellingsruimte is snel gevonden en zodra je de deur achter je sluit, keert de rust terug en bevind je je qua sfeer aan het begin van de 20e eeuw.

Aan de muren hangen oude advertenties en zwart-wit foto’s. De geschiedenis van het gebouw en haar inwoners wordt kort beschreven, maar alle aandacht gaat uit naar de vitrine met boeken en brieven. Een sumiere biografie van beide mannen hangt aan de muur. Achter het glas liggen de eerste drukken van enkele boeken, dichtbundels en handgeschreven brieven.

Zeker voor de bezoeker die bekend is met het werk en de levens van beide mannen is het zien van de omgeving een toevoeging aan het gevormde beeld. Maar ook voor de lezers van “Regeneration” is het een bijzondere ervaring om door de lange gangen te wandelen, en te zitten in de tuin van het voormalig ziekenhuis dat zo levendig is beschreven in het boek.

Adres:

Edinburgh Napier University Craiglockhart Campus

219 Colinton Road, Edinburgh

(Bus 23 gaat vanuit het centrum direct naar de campus)

Openingstijden zie hier.

Suicide in the Trenches op muziek gezet door Pete Doherty:

Dulce et Decorum est van Wilfred Owen:

Vorige afleveringen:

De gelukkige onderwijzer, door Kyra.
Die Graue Stadt am Meer, door G. Drios.
Poeet in de Provence, door Bram Zieck.
Op de bres voor het Fries, door Hanny Wentink.