COLUMN - Werkgeversorganisatie AWVN kwam deze week met een plan om de kloof tussen werknemers en zzp’ers te overbruggen. Werknemers bouwen pensioen op, vallen onder de ziektewet, zijn verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid, kunnen op cursus via de baas, en krijgen WW wanneer ze hun baan verliezen. Voor kleine zelfstandigen geldt niets daarvan. Zij moeten hun eigen ziekteverlof en aanvullend pensioen opzij leggen, zien doorgaans af van arbeidsongeschiktheidsverzekeringen omdat die stervensduur zijn, en als ze geen werk meer hebben, moeten ze eerst hun spaarcenten (waaronder dat eventueel opzijgezette pensioen) opmaken en gaan daarna de bijstand in.
Die tweedeling past niet in een maatschappij die flexibeler moet worden, stelt het AWVN. Misschien moeten werknemers iets inboeten, opdat zzp’ers wat meer rechten en zekerheid kunnen krijgen. Op die manier wordt het wellicht aantrekkelijker om soms werknemer te zijn, en dan weer een paar jaar zzp’er. Je hoeft immers niet meer al je sociale zekerheid in het geding te brengen wanneer je een tijdje wilt freelancen.
Vanuit de werkgevers bekeken is het een slimme zet. Een deel van hen is al enige tijd bezig om hun vaste personeel te vervangen door los in te huren krachten, en dit model maakt die overstap voor werknemers eenvoudiger. Maar is dat voldoende reden om tegen dit plan te zijn?
Want inderdaad: de arbeidsmarkt is drastisch aan het veranderen. Veel werk wordt geautomatiseerd en gerobotiseerd, veel arbeid wordt verplaatst naar lagelonenlanden. Dertig of veertig jaar bij dezelfde baas werken is nu al een relikwie uit het verleden, en dertig of veertig jaar hetzelfde vak uitoefenen raakt met rasse schreden een achterhaald idee. Job-hoppen, wisselen van richting, omscholing, inspringen in lacunes en flexibel zijn is het enige dat ons rest. Daar moeten we ons sociaal stelsel dan ook op toesnijden.
Dus ik vond het een dappere stap van het AWVN.
Zo niet de organisaties van zzp’ers. Die riepen vrijwel unaniem dat dit de zelfstandigheid van de zzp’er zou uithollen. ‘Op een verplicht aanvullend pensioen zitten zzp’ers niet te wachten. En ook niet op ww; een zzp’er is een ondernemer en werk binnenhalen is een ondernemersrisico,’ meldde Charles Verhoef van Zelfstandigen Bouw. ‘De ww is minder relevant voor zzp’ers. Dat is al ingecalculeerd in hun uurtarieven,’ wist Esther Raats-Coster van het PZO.
Pardon? Ik weet niet welke zzp’ers Verhoef en Raats-Coster voor ogen hebben. Zzp’ers zijn meestal niet mensen met van die leuke communicatiebureautjes of hippe freelance journalisten. Het zijn vaak mensen die eerder ergens anders zijn wegbezuinigd: in de zorg of in de schoonmaak bijvoorbeeld. Uit onderzoek van het CBS bleek dat de armoede onder zzp’ers al sinds 2011 groter is dan die onder werknemers. De Kamer van Koophandel becijferde voorts dat twaalf procent van de zzp’ers onder de armoedegrens leeft.
Doe mij dan dat plan van het AWVN maar.
Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.
Reacties (15)
Het verschil tussen een werknemer die verzekerd is, en een zzp’ers die verzekerd is, is dat de werkgever meebetaalt aan de verzekering van de werknemer, maar niet van de zzp’er.
Het is leuk als zzp’ers verzekerd zijn, maar op deze manier wordt de rekening bij de zzp’er of de overheid gelegd.
Het probleem is dat zzp’ers een slechte concurrentie-positie hebben, niet omdat ze niet kunnen ondernemen, maar omdat ze met teveel zijn.
De oplossing lijkt mij dat voor zzp’ers een minimum uurtarief ingevoerd wordt, waarvan al die verzekeringen betaald kunnen worden.
Maar dan wordt een werknemer weer net zo goedkoop.
Daarnaast heb je nog het probleem dat via de ZZP-constructies het normale werknemerschap wordt afgebroken en dat is ook waar de wetgevers op zinspelen. Dus sociale zekerheid voor ZZP-ers? Dat moet uiteraard kunnen ( eventueel eigen keuze ) , maar niet ten koste van de algehele positie van werknemers.
De volgende aanval is dat het minimumloon niet meer van deze tijd is. Dat ligt nu nog gevoelig, vandaar dat je het beter via een achterdeur kan proberen.
Het grote probleem is dat ZZP-ers gewoon goedkoper zijn dan vaste werknemers. Dit gaat ten koste van verzekeringen en inkomen van de ZZP-er. Eigenlijk zou een ZZP-er duurder moeten zijn dan een werknemer, op deze manier betaalt de werkgever/opdrachtgever een opslag voor de flexibiliteit die de inzet van ZZP-ers oplevert. Daarnaast voorkom je hiermee de uitholling van het pensioen-, werkloosheids- en arbeidsongeschiktheidsstelsel. Ben het met @1 eens, een wettelijk minimumtarief is zo gek nog niet.
Wat er daarnaast zou moeten gebeuren; de groep ZZP-ers is intussen zo groot dat er eigenlijk een jaarlijks terugkerend onderzoek zou moeten komen over aantallen, inkomen en armoede. Teveel wordt er nog altijd gesproken over de ZZP-er als zelfbewuste hoogopgeleide ondernemer. Terwijl een heel grote groep haast gedwongen wordt om ZZP-er te worden tegen tarieven die niet uit kunnen. Denk hierbij aan postbezorgers, verpleging/verzorgenden en bouwvakkers. De ZZP constructie is mijns inziens nooit bedoelt voor dit soort werk en we zouden er als maatschappij goed aan doen om de juiste cijfers te verstrekken zodat “ondernemers” in deze sectoren beter weten wat hun te wachten staat. Daarnaast geeft het inzicht in hoeverre “belangen”groepen voor ZZP-ers daadwerkelijk opkomen voor hen die werken aan de onderkant van dit (afgedwongen) “ondernemerschap”.
Het verschil tussen werknemer en zzp’er is veel gevallen kunstmatig. Werknemers met een volledig pakket aan rechten en bescherming doen vaak hetzelfde werk als zzp’ers, zonder dat daar een groot verschil in beloning in zit. Wil je de kloof tussen zzp’ers en werknemers verkleinen, dan zul je ook aan de positie van werknemers moeten rommelen, met name als het gaat om ontslagbescherming. Anderzijds zullen zzp’er moeten pikken dat er premies afgedragen worden voor arbeidsongeschiktheid en pensioen.
In de organisatie waar ik nu werk zie ik ook de tweedeling: reorganisatie komt er aan. Er wordt een sociaal plan opgesteld met daarin allemaal sterke en warme woorden voor het behoud van rechten, posities en waar nodig opvang van mensen die hun vaste contractbaan verliezen. En de enige woorden over de hele grote groep flexwerkers (tijdelijk, 0-uren) binnen de organisatie: die vliegen er zonder regeling als eerste uit om de vaste contracten te beschermen. En hoe kan die flexgroep zich verweren? Als ze lastig doen worden ze niet meer opgeroepen of krijgen ze geen verlenging.
Die vastecontracters realiseren zich onvoldoende dat ze morgen zelf aan de beurt zijn en dan slachtoffer worden van het beschermen van de vaste posities.
En ten tweede, naast de in eerdere reacties genoemde bewuste ondernemers en laagbetaalde zzp-ers heb je ook nog de groep hoogopgeleide onvrijwillige zzp-ers: de 45+ers die lastig aan een baan kunnen komen (want duur etc) maar pas op de helft van hun werkzame leven zitten. Die komen in het begin nog wel aan de slag, maar je moet nog tot je 67e. Dat is nog heel veel bijscholing, ziekte en 3 economische 7-jaarscycli tot die tijd. En dan is bijvoorbeeld je laatste 2 jaar zonder inkomen zitten héél duur. Dus ga je sparen, sparen, sparen. En dat kost weer groei. Het ontbreken van een collectief vangnet voor een steeds groter deel van de maatschappij kost op die manier diezelfde maatschappij steeds meer geld.
Aanvulling: lezenswaardig in deze hele discussie is het onderstaande heldere rapport van ING, waardoor je een goed beeld krijgt van hoe de recente kabinetsmaatregelen effect hebben op onze privé-financiën in de komende 20/30 jaar.
https://www.ing.nl/media/ING_EBZ_De_%20stille_verbouwing_van_pensioen_zorg_werk_en_wonen_tcm162-59565.pdf
Dat rapport verdient eigenlijk een apart topic.
Het zzp-erschap is verworden tot de koekoeksei onder de sociale stelsel. We zijn verworden tot een klasse die denken dat de werkgevers het beste met ons voor hebben en onze organisaties aanvallen voor de euvele moed hun bullshit af te wijzen (zie https://sargasso.nl/wvdd/sociale-zekerheid-niet-voor-zzpers-bedoeld-aldus-de-vakbond/). De vakbonden moeten krachtiger tegen deze uitholling van arbeidsrechten optreden. Laat de werkgevers daglonerschap niet meer verkopen als het nieuwe werken terwijl het in feite een terugkeer is naar de donkerste dagen van ons werknemersgeschiedenis is. Laat populaire zzp’ers je niet verblinden door gouden bergen en vertel ze de waarheid: zij zijn de instrument die de waarde van arbeid afbreken.
Laat je niet gek maken!
http://www.trouw.nl/tr/nl/4504/Economie/article/detail/3769344/2014/10/15/Sociaal-plan-voor-zzp-ers-is-dure-sigaar-uit-eigen-doos.dhtml
@4:
Per uur zijn ze vaak duurder, maar doordat de werkgevers ze gewoon minder uren betalen (vaak minder uren dan ze werken) zijn ze voor werkgevers goedkoper, en voor de maatschappij leveren ze minder belastinginkomsten op (doordat ze allerlei zaken BTW-vrij aanschaffen).
@9:
Ik betwijfel ten zeerste of de ZZP-postbode, ZZP-verzorgende, ZZP-bouwvakker of elke andere ZZP-er aan de onderkant van de markt duurder is. Een snelle scan via google https://www.google.nl/search?q=postbezorger+zzp+tarief+loondienst lijkt mij gelijk te geven. Maar ik laat me graag overtuigen door voorbeelden en cijfers.
Wat wellicht ook meegenomen mag worden in deze discussie is dat het geen natuurwet is dat flexibiliseren van de arbeidsmarkt. Zo wordt het tegenwoordig gebracht, alsof het “gewoon”zo is, er geen weg terug is, het een natuurlijk proces is. Bollucks, het zijn politieke keuzes die genomen zijn waardoor dit allemaal mogelijk is. Ondoordachte politieke keuzes die zoals blijkt nu leiden tot allerlei samenhangende problemen.
Het idee dat er geen weg terug is? Wat een onzin, als de politiek het wil dan gebeurt dat. 150 jaar geleden is er ook een proces geweest waarbij 13 uur per dag werkende rechtenloze dagloners langzaam maar zeker meer en meer rechten kregen. Alles politieke keuzes. Ik snap dat geslaagde ondernemers (ik gebruik hier nadrukkelijk niet de term ZZP-er) en midden en grootbedrijf ons graag doen geloven dat flexibilisering moet vanwege bla bla internationale concurrentie druk etcetc…gedeeltelijk hebben ze een punt maar de dramatiek en het onvermijdelijke van de boodschap: “flexibilisering moet” is echt onzin.
De maatschappij is meer dan enkel het bedrijfsleven. En wellicht dat het voor bedrijfsleven heerlijk makkelijk is: opereren met enkel flexwerkers die je naar believen kan aannemen en weer wegsturen, het idee dat daarmee het bedrijfsleven wonderbaarlijk gaat floreren is echt wensdenken. De keerzijde is dat je een maatschappij krijgt van onzekere mensen, en als je iets niet wil is een maatschappij waarvan het merendeel onzeker is of ze morgen nog brood op de plank hebben. Amerikaanse toestanden waarbij iedere werkende des ochtend naar zijn werk gaat en des middags letterlijk met een doos met prive spullen op de stoep staat zonder werk. Lees die zin nog eens en realiseer je dat dat de toekomst is voor iedere werkende; een dagelijkse onzekerheid of jij en je gezin morgen nog het zelfde leven leiden als gisteren. In de VS schijnt men dat prima te vinden, wellicht moeten we eerst naar die situatie voordat Nederlanders weer eens ergens voor op het Malieveld gaan staan.
@10: als ze gewoon per uur betaald worden, zijn ze voor werkgevers duurder, wanneer de ZZP-er vergelijkbare arbeidsomstandigheden heeft, of ze moeten met een veel lager nettosalaris genoegen nemen, veel premies en andere zaken niet betalen. Maar dan spreken we niet meer van vergelijkbare omstandigheden. In vergelijkbare zaken kan het niet anders dan dat zij duurder zijn. Werkgevers kunnen collectieve regelingen voor werknemers in loondienst afsluiten en kortingen bedingen, waar zzp-ers alleen maar van kunnen dromen. Ze zijn dus ook aan de onderkant van de markt duurder, tenzij ze heel veel inleveren.
@11: helemaal mee eens.
Ik zou het toch wel aardig vinden dat wanneer, een niet particulier, een zzp-er inhuurt deze uitbuiter rechtspersoon bij wet verplicht wordt geld bij te dragen aan een sociaal fonds o.i.d.
@11: Goed betoog, een kleine aanvulling: de werknemer/zelfstandige is uiteindelijk ook weer consument. Vanuit maatschappelijk oogpunt is het dus niet zo slim om de beloning op arbeid steeds maar te verlagen voor hele grote groepen werkenden omdat je uiteindelijk de consumptie om zeep helpt. En zo komen we weer bij Piketty uit…