De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland
Het is weer tijd voor onze twee-jaarlijkse Voyager-update. De Voyager 1 en 2 werden beiden in 1977 gelanceerd met als ‘ongoing mission’ de verkenning van de buitenste regionen van ons zonnestelsel, en verder. In 1998 passeerde de Voyager I de eerder gelanceerde, maar tragere Pioneer 10 en werd daarmee het verst van de aarde verwijderde door mensen gemaakte object. En dus verschijnt eens in de zoveel tijd een bericht dat een nog nooit eerder bereikte ruimte-grens gepasseerd is.
En met iedere gepasseerde grens leren we -dankzij de sensoren waar Voyager I mee is uitgerust- weer wat bij over hoe die grenzen in de heliosfeer er daadwerkelijk uitzien. De heliosfeer is het gebied in de ruimte waar de invloed van de zon overheersend is. Binnen de heliosfeer is de zonnewind aanwezig, erbuiten overheerst de invloed van het interstellair medium (de naam die gegeven wordt aan alle deeltjes die in het heelal rondzweven). Waar aanvankelijk gedacht werd dat de heliosfeer een druppelvorm had, lijkt recente analyse van data van de Cassini-sonde aanwijzingen te geven dat deze een bolvorm heeft.
In 2005 passeerde Voyager I de ‘grens van ons zonnestelsel’, wat in heliosfeer termen betekent dat de “Termination Shock” gepasseerd werd. De termination shock is een soort boeggolf van de zon, namelijk het gebied waar de zonnedeeltjes afgeremd zijn tot onder de geluidssnelheid in de ruimte, ongeveer 100 km/s. En nu, zes jaar later, bereikt Voyager I weer een buitengrens van ons zonnestelsel: de heliopause. De heliopause is het gebied -27 miljard kilometer van de Aarde- waarin de zonnedeeltjes zo goed als tot het nulpunt afgeremd zijn door de interstellaire materie. Vanaf dat moment kan het zonnezeil Voyager I dus geen versnelling meer ondergaan met behulp van haar zonnezeil. Nu heeft ze al een respectabele snelheid van meer dan 17 km/s, maar toch.
En Voyager leert ons een en ander over de heliopause. Waar voorheen gedacht werd dat de overgang nogal dramatisch zou zijn, lijkt het stille gebied groter dan gedacht. De analyse van de data, gepubliceerd in Nature, laat zien dat de zonnewind rond Voyager al een tijdje tot het nulpunt gedaald is en dat dat nog wel enige honderden miljoenen kilometers zal blijven. Of dat betekent dat het grensgebied inderdaad rustiger dan gedacht is, of dat Voyager al lang en breed de grens gepasseerd is en daarmee het allereerste interstellaire vaartuig is, is onduidelijk. Hopelijk geeft Voyager I’s broertje binnenkort uitsluitsel.
Reacties (3)
Leuk stukje, maar een kleine correctie: op aarde in onze atmosfeer is de geluidsnelheid inderdaad ongeveer 340m/s, maar in het interstellair medium is die vele malen groter, namelijk gemiddeld 100km/s (wiki). Dit komt doordat bij de extreem lage dichtheid van enkele deeltjes per kubieke meter de effectieve temperatuur heel hoog is.
Het zou ook raar zijn als de Voyager thans een snelheid van 17km/s heeft als de geluidsnelheid ongeveer 100 keer zo laag zou zijn. Zelfs in de ijle materie zou dat grote schokgolven opleveren, vermoed ik.
Dank @1: aangepast!
“In 1998 passeerde de Voyager I de eerder gelanceerde, maar tragere Pioneer 10”
Kan ik daaruit afleiden dat ze dezelfde kant uit zijn gestuurd? Zit daar ook een gedachte achter?