WW: De Slinger van Foucault is jarig

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Wat wetenschappers eigenlijk zouden moeten doen, wordt mooi uitgelegd door Chemie-Nobelprijswinnaar Kary Mullis in een intrigerend TED praatje. Al zittend bespreekt hij de vlucht die de wetenschap heeft genomen na de ontdekking van het Experiment in de zeventiende eeuw. Voor die tijd klooiden de theologen en alchemisten maar wat aan, maar dankzij de ‘ontdekking’ van het wetenschappelijk experiment konden systematisch claims en vermoedens worden aangetoond of verworpen. Dat gold ook voor zaken die men allang wist, zoals het roteren van de aarde.

Dat de aarde rond was ‘wist’ men al eeuwen. Het is een fabeltje dat de hele wereld voor de tijd van Columbus dacht dat de aarde plat was. Al sinds Pythagoras heerste bij de intellectuele elites en zeevaarders het idee dat de aarde een bol was. Dat de aarde dan zou draaien was ook al wat langer getheoretiseerd in bijvoorbeeld het Copernicaanse wereldbeeld. Maar echt aangetoond was de rotatie van de aarde nog nooit. Het is ook niet zo makkelijk, en het gebeurde daarom ook pas vandaag 158 jaar geleden op 7 januari 1851 (ok, het kan ook 6 of 8 januari geweest zijn).

Voor die tijd waren er ook pogingen gedaan om door middel van experimentatie de rotatie aan te tonen en te meten. Men wierp voorwerpen van grote hoogtes naar beneden en probeerde aan de hand van de verplaatsing van de landingsplek ten opzichte van het loslaatpunt de rotatie te meten. Op zich een goed idee, maar het gezochte was te zeer verdoezeld door de te kleine hoogte en de vele verstorende factoren.

Jean Bernard Léon Foucault, een wetenschappelijke autodidact, was erg begaafd in het opzetten van experimenten. Met behulp van spiegels had hij in 1850 al de snelheid van het licht berekend en nu kwam hij een jaar later tot het inzicht om een slinger te gebruiken om de rotatie van de Aarde aan te tonen. Door het gebruik van een zeer lange slinger die uren of zelfs dagen achter elkaar kan slingeren kon hij laten zien dat het verticale slingervlak met de aarde meedraait. Foucault nodigde op 7 februari belangstellenden uit om het wonder van de draaiende aarde te aanschouwen in het Parijse observatorium. Foucault liet de slinger een streepje in het zand trekken en zo konden de aanwezigen met eigen ogen zien hoe het slingervlak bewoog. Een mooi experiment dat nu wetenschappelijk aantoonde wat men eigenlijk al wist.

Wie wil weten hoe de slinger de draaiing precies aantoont, krijgt in de wikipedia-artikeltjes mooie animaties voorgezet. Wij van Wondere Woensdag houden het hier bij een felicitatie voor de 158e verjaardag van dit Experiment der Experimenten.