Wifi netwerk van buren misbruiken is wel computervredebreuk

Een gastbijdrage van Jan-Jaap Oerlemans, promovendus aan de Universiteit Leiden. Zie ook zijn blog over cybercrime en privacy.

De rechtbank Den Haag heeft in een zaak geoordeeld dat bij het kraken van het wifi-netwerk geen sprake is van het delict computervredebreuk (hacken), zoals vastgelegd in artikel 138ab van het Wetboek van Strafrecht. Dit is naar mijn mening een verkeerd oordeel van de rechter. In de zaak ging het om een scholier van het Maerlant College in Den Haag die via het forum van de website 4chan.org zijn medescholieren met de dood had bedreigd met de volgende tekst:

“Tomorrow I’ll go and kill some peeps from my old school, the Maerlant college in The Hague. I have made arrangements already in the school, so I will be able to make a good getaway. I parked two vehicles next to both of the exits and have been studying the building plans. It will be all over the news soon :)”

Hij plaatste dit bericht online via het wifi-netwerk van zijn buurvrouw.

De verdachte heeft verklaard dat hij de inloggegevens van zijn buurvrouw heeft gekregen omdat zijn internetverbinding wel eens slecht was. De politie heeft bij KPN het IP-adres gevorderd vanwaar het bericht was verstuurd. Hier kwam het IP-adres van de buurvrouw naar boven. De router van de buurvrouw werd inbeslag genomen en hier werden vijf MAC-adressen op gevonden. Twee van de MAC-adressen waren van de laptop en PC van de onschuldige buurvrouw van de verdachte en de drie andere konden niet geïdentificeerd worden.

‘Uit nader onderzoek’ is vervolgens gebleken dat de verdachte in het bereik van de router woonde. In de woning van de verdachte werd een brief gevonden met daarop de naam van de router en het wachtwoord. De verdacht verklaarde dat hij de gegevens van zijn buurvrouw had gekregen, omdat zijn eigen netwerk wel eens slecht was. Verder stelde de politie vast dat het MAC-adres van de iBook van de verdachte (een wat ouder type Macbook) correspondeerde met het MAC-adres dat in de router was gevonden. Op de computer bleek tevens een tijdelijk bestand te staan met de inhoud van het geplaatste bericht. Duidelijk werd dus dat de verdachte via het netwerk van zijn buurvrouw het bericht op 4Chan heeft geplaatst.

Het OM legde de jongeman daarop bedreiging en computervredebreuk ten laste. De rechtbank oordeelde dat er geen sprake was van bedreiging, omdat er bij de leerlingen en leraren geen ‘redelijke vrees’ kon zijn dat zij het leven zouden kunnen verliezen. Dit gelet op onder andere de aard van de website en de daarop geplaatste waarschuwing, aldus de rechtbank.

Interessanter is nog dat de rechtbank vond dat geen sprake kon zijn van het delict computervredebreuk (hacken). Bij het delict computervredebreuk moet een geautomatiseerd werk opzettelijk en wederrechtelijk worden binnengedrongen. Het begrip ‘geautomatiseerd werk’ is gedefinieerd in artikel 80sexies van het Wetboek van Strafrecht en luidt als volgt: “onder geautomatiseerd werk wordt verstaan een inrichting die bestemd is om langs elektronische weg gegevens op te slaan, te verwerken en over te dragen.” Een PC of laptop valt onder dit begrip, maar naar mijn mening ook bijvoorbeeld een smartphone. In literatuur wordt ook wel gezegd dat het moet gaan iets geavanceerder apparaat dan een elektronische radiowekker. Technisch gezien valt een router ook onder de definitie van een geautomatiseerd werk. Immers, signalen worden langs elektronische weg verwerkt en overgedragen. In het geautomatiseerde werk wordt ook bepaalde data opgeslagen. Wat mij betreft wordt dus aan de drie voorwaarden van opslaan, verwerken en overdragen voldaan. In de zaak wordt zelfs expliciet aangegeven dat MAC-adressen in de router zijn aangetroffen. Bovendien kunnen er allerlei instellingen in een router worden veranderd.

Desondanks is de rechtbank van mening dat geen sprake is van computervredebreuk, omdat geen belang wordt geschaad zoals beoogd is bij het delict hacken. Het beschermde belang zit hem volgens de rechter in het afschermen van nieuwsgierige blikken en hier wordt ‘slechts’ meegelift op het netwerk van een ander. De rechtbank komt daardoor niet meer toe aan de vraag of een router een geautomatiseerd werk is. De uitleg van de rechtbank stamt af van de Memorie van Toelichting van de Wet computercriminaliteit I uit 1990 (toen er nog geen routers waren).

De uitspraak is op 9 maart 2011 door het Hof Den Haag bevestigd. Het Hof gaat wel in op het begrip geautomatiseerd werk en stelt valt dat een router hier niet onder valt. Zij zegt: “Een inrichting die enkel bestemd is om gegevens over te dragen en/of op te slaan valt dus buiten de wettelijke begripsomschrijving.” Indien de verdachte wel toegang had verschaft tot beveiligde gegevens in de computer van de buurvrouw dan zou er wel sprake zijn van hacken.

Naar mijn mening hebben de rechtbank en het Hof in deze zaak een verkeerde uitspraak gedaan. Zoals ik hierboven al heb aangegeven valt een router naar mijn mening wel degelijk onder het begrip geautomatiseerd werk. Ik krijg de indruk dat de rechtbank echt bewijs wil zien dat ‘verdachte X op dat en dat tijdstip de beveiligde map met de naam Y met twee muisklikken heeft geopend’. Het hacken van routers en verder bekijken van gedeelde mappen op een computer liggen heel dicht bij elkaar. Vaak is alleen het wifi-signaal beveiligd en de mappen daarachter niet. Volgens het Hof moeten de gegevens in de computer ook nog eens beveiligd zijn, terwijl in 2006 (door de implementatie van de Wet computercriminaliteit II) de beveiligingseis juist is losgelaten. Het moet alleen duidelijk worden dat de gegevens niet openbaar zijn.

De zaak illustreert zelf een ander onwenselijk effect. Als er gebruik wordt gemaakt van je wifi-signaal en er wordt een delict gepleegd dan komt men uit bij de houder van het IP-adres waarvandaan het delict is gepleegd; in de onderhavige zaak de buurvrouw van de verdachte. Je moet er niet aan denken dat spam of kinderpornografie via jouw netwerk wordt verstuurd. Terecht is door een advocaat opgemerkt dat eventueel sprake is van een onrechtmatige daad als je beveiligde netwerk gekraakt wordt en van je bandbreedte gebruik wordt gemaakt. Maar dat is voor de gemiddelde computergebruiker lastig te bewijzen en het is sowieso lastig de geleden schade concreet te maken. Diefstal is overigens niet van toepassing omdat bandbreedte in het strafrecht niet als goed wordt gezien.

Zoals zo vaak met rechten kunnen begrippen anders geïnterpreteerd worden en zowel een rechtbank als een gerechtshof hebben geoordeeld dat een router geen geautomatiseerd werk is. Het OM staat nu alleen nog cassatie open, waardoor de zaak misschien bij de Hoge Raad terecht komt. Als de wetgever van mening is dat het hacken van een router wel strafbaar zou moeten zijn kan zij dit eventueel bij wetswijziging strafbaar kunnen stellen.