Wegkijken voor gevorderden

OPINIE - Wegkijken: bewust de andere kant opkijken, omdat je niet wil zien wat zich afspeelt. Onlangs voltrok zich een prachtig staaltje ‘wegkijken’ in de Tweede Kamer, naar aanleiding van een ingediende motie.

Nu moet je in formatietijd altijd terughoudend zijn bij het beoordelen van ingediende moties. Partijen die niet aan het onderhandelen zijn maken graag van de gelegenheid gebruik om tientallen ongedekte moties in te dienen, waarin met zoveel woorden staat: “wij willen dat de regering alles beter maakt”. Wanneer onderhandelende partijen die moties dan niet steunen, omdat ze niet gedekt zijn en ze zitten te onderhandelen, kan de indienende partij heel hard schreeuwen: “kijk, die onbetrouwbaren! Ze maken hun verkiezingsbeloftes niet waar!”. Er is zelfs een nieuw woord voor geïntroduceerd: de treitermotie.*) Maar dit terzijde

De motie waar ik het in dit stuk over wil hebben, is in ieder geval geen treitermotie. Het is een simpel verzoek om “de toereikendheid van het sociaal minimum, met name de bijstand, fundamenteel te onderzoeken en te evalueren”. Er zijn namelijk signalen van het NIBUD dat in sommige situaties mensen onder het bestaansminimum raken.

Als mensen structureel een inkomen hebben onder het bestaansminimum, laat zich raden wat gebeurt. Dat kan zich vertalen in bittere armoede: honger, uitsluiting, niet mee kunnen doen in de maatschappij, ongezond leven, gezondheidsproblemen, stress en ellende. Sommige mensen kunnen hun toevlucht zoeken in illegale middelen om zichzelf een bestaan te verzekeren. En dat is voor niemand een wenselijke situatie.

Dus wil je als Kamer natuurlijk weten of dit klopt! Toch? Dan kun je altijd nog kijken wat voor oplossing je daar voor gaat verzinnen, al naar gelang je politieke kleur. Maar we willen toch een goede feitelijke basis hebben, waar we beleid op kunnen maken?

Neen. Natuurlijk niet, anders zou ik het niet vragen. VVD, PVV, CDA, D66, ChristenUnie, SGP en Forum voor Democratie willen het niet weten. Stel je voor, ze zouden er iets mee moeten. Dus kijken ze liever de andere kant op.

De reden laat zich wel raden: eigenlijk weten we allemaal best wel dat het sociaal minimum niet altijd toereikend is. Er leven in Nederland meer dan 400.000 kinderen in gezinnen onder de “laag inkomen”-grens die het CBS heeft gesteld, met een risico op armoede. 135.000 mensen zijn aangewezen op de voedselbank. Er is een keur aan regelingen voor mensen met weinig geld, van toeslagen via de belastingdienst tot lokale regelingen. Maar juist arme mensen zijn gemiddeld genomen onvoldoende toegerust om zich door het oerwoud van de benodigde formulieren heen te worstelen. Hierdoor lopen zij fundamentele ondersteuning mis, en door toeslagen die worden betaald als voorschot, kunnen mensen juist in de schulden raken in plaats van dat het helpt.

Het is wegkijken voor gevorderden: voorkomen dat de precieze feiten op tafel komen, dan hoeft men niet eens het hoofd opzij te draaien voor de onwelgevallige werkelijkheid. Ach, zal men wellicht denken, in de lijn van het zittende kabinet: die arme mensen, ze kunnen toch een moestuintje nemen.

János Betkó denkt dat het in het eigen belang van veel arme mensen is, dat ze zich bezinnen op hun stemgedrag bij verkiezingen.

*) Hoewel een prachtig woord, en inmiddels genomineerd voor ‘woord van het jaar’, is de aanleiding onterecht. De motie waarvoor dit woord voor het eerst gebruikt wordt, is m.i. bij uitstek geen ongedekte rommelmotie. Hij is heel soft geformuleerd, en roept de regering slechts op om met voorstellen te komen om iets te doen aan de werkdruk en de te lage salarissen in het basisonderwijs (zonder dat dit wordt gekwantificeerd). Daar had ook een onderhandelende partij best mee in kunnen stemmen, zonder zich op iets concreets vast te leggen. Maar soit; het concept ‘treitermotie’ bestaat wel degelijk.