Wat staat Groenland te wachten?

ELDERS - De geopolitieke gevolgen van de opwarming van de aarde.

Vanaf zaterdag zendt de NPO wekelijks de thrillerserie Thin Ice uit, die eerder al te zien was op Canvas. In deze als ‘ecothriller’ aangekondigde serie probeert de Zweedse minister van Buitenlandse Zaken via een internationaal verdrag te voorkomen dat het noordpoolgebied zal worden geëxploiteerd door oliebedrijven. Ze is voornemens om haar plan te bespreken tijdens een grote vergadering in Groenland, maar de kaping van een onderzoeksschip in de Arctische Zee gooit roet in het eten.

Het scenario van de serie is niet geheel uit de lucht gegrepen zo blijkt uit een artikel van de Deense journalist Jacob Gronholt-Pedersen dat Reuters deze week publiceerde onder de titel: ‘Als de noordpool steeds aantrekkelijker wordt is Groenland een zwart gat wat betreft veiligheid.‘

Zwart gat

Russen, Amerikanen en zelfs Chinezen zijn gesignaleerd in de regio. Het probleem is echter dat niet goed te zien is wat er daar allemaal gebeurt, schrijft Gronholt-Pedersen. Groenland heeft een autonoom bestuur maar maakt nog steeds deel uit van Denemarken. Het moederland, NAVO-lid, heeft nog steeds de zorg voor defensie en buitenlandse zaken. Denemarken heeft een paar jaar geleden al toegegeven dat het niet alles in de gaten kan houden. Het luchtruim boven het grootste eiland ter wereld wordt niet volledig gecontroleerd. Datzelfde geldt voor wat er onder water gebeurt. Mogelijke aantastingen van de soevereiniteit van het land komen dus niet aan het licht. Soms worden bij toeval marineschepen van andere landen ontdekt. Wetenschappelijke onderzoeksmissies zijn er ook. Het vermoeden bestaat dat die soms ook militaire bijbedoelingen hebben.

Trump

Denemarken streeft naar ontspanning in de Noordelijke IJszee, volgens de Deense minister van Defensie Trine Bramsen. ‘Maar we moeten ook niet naïef zijn’, voegde zij er aan toe. ‘Kijk hoe de Russen proberen het varen in internationale wateren aan banden te leggen’. De Verenigde Staten vinden dat Denemarken meer moet investeren in de defensie rond Groenland. President Trump deed vorig jaar zomer het aanbod om Groenland te kopen. „Strategisch gezien is het interessant, en we zijn geïnteresseerd”, zei vastgoedinvesteerder Trump. Hij noemde geen bedragen, en zei erbij dat het geen topprioriteit is. Maar „we gaan er met ze over praten. Het zou in feite een grote vastgoedtransactie zijn.” Maar zover kwam het niet. Denemarken reageerde diep beledigd op het aanbod. De Deense premier noemde het idee ‘absurd’ waarop Trump zijn bezoek aan Kopenhagen afzegde.

Het Amerikaanse leger is al sinds 1951 met een grote luchtmachtbasis aanwezig op Groenland. Ook is er op het hoogtepunt van de Koude Oorlog een ondergrondse basis gebouwd bestaande uit 21 tunnels met een totale lengte van drie kilometer. De Denen wisten van niets. De resten van deze basis leveren bij het smelten van de ijskap een hoop afval op, ook nucleair. Ook een B52 bommenwerper met kernbommen aan boord die in die tijd rond de Noordpool vloog en crashte zou bij smeltend ijs en groot gevaar kunnen opleveren voor het milieu en de bewoners van Groenland.

Groenlandse belangen

Onlangs bezocht de Deense minister van Buitenlandse Zaken Jeppe Kofod Moskou om met zijn ambtgenoot Lavrov de situatie in het Arctische gebied te bespreken. Rusland heeft na overleg met de regering van Groenland toestemming gekregen om na de Verenigde Staten ook een consul te sturen naar Nuuk, de hoofdstad van het land. Rusland en Denemarken zijn beide lid van de Arctische Raad, een overlegorgaan van alle landen rond de Noordpool. Groenland maakt daarin deel uit van de Deense delegatie, maar heeft dus geen zelfstandige rol bij belangrijke onderhandelingen over de toekomst van het land (een gegeven dat ook een rol speelt in Thin Ice). Het land is economisch nog steeds erg zwak met de visserij als belangrijkste inkomstenbron.

Groenland hoopt op exploitatie van Kvanefjeld, een gebied met zeldzame metalen, waaronder uranium. De Australische eigenaren van Greenland Minerals konden potentiële investeerders deze week melden dat hun project verloopt volgens de richtlijnen van de Groenlandse regering. AEX Gold laat weten dat ze in het zuiden van Groenland belangrijke goudaderen hebben ontdekt. De winning van uranium is omstreden vanwege de gevolgen voor het milieu. Maar ‘in een museum kun je niet wonen’, zeggen de Groenlanders.

Intussen blijft het ijs smelten. Vorig jaar werd een record gemeten. Het gaat harder dan ooit, melden onderzoekers. Er zullen daarom wellicht meer goudzoekers naar het land trekken. Geopolitieke manoeuvres zijn ook niet te vermijden. En voor sommige landen krijgen die misschien wel een hogere prioriteit dan het halen van de Parijse klimaatdoelen. De fictie van Thin Ice komt dan akelig dicht bij de werkelijkheid.