ELDERS - Deze week is het vijf jaar geleden dat de Schotten in meerderheid (55-45%) tegen uittreden uit het Verenigd Koninkrijk stemden. Hoe staat het er nu voor met het onafhankelijkheidsstreven?
Vlak nadat de pas aangetreden Britse premier Johnson in Schotland deze zomer in Edinburgh op bezoek kwam bleek het aantal voorstanders van onafhankelijkheid gestegen tot 52%. De organisatie van de tegenstanders Scotland in Union liet deze week een peiling uitvoeren met een iets andere vraagstelling en daaruit kwam dat 59% van de ondervraagden in het Verenigd Koninkrijk wil blijven. Een leider van de Schotse Nationale Partij (SNP) beschuldigde de organisatie ervan de ondervraagden te verwarren met een vraag die lijkt op het Brexit-referendum waarbij de Schotten in meerderheid voor ‘blijven’ kozen.
De Schotse premier Nicola Sturgeon (SNP) is vastbesloten nog in haar zittingsperiode een nieuw referendum over de onafhankelijkheid van Schotland te organiseren. Eerder dit jaar heeft ze daarvoor een nieuwe referendumwet ingediend die dit najaar zal worden behandeld. Op medewerking van de huidige Britse regering hoeft ze niet te rekenen. Ze hoopt op nieuwe kansen als Johnson eind dit jaar in algemene verkiezingen wordt weggestemd. In de campagne voor die verkiezingen zal zij het recht van de Schotten op onafhankelijkheid centraal stellen. De SNP verwacht een flinke winst te maken.
Aan de EU-kant is er volgens de oud-voorzitter van de Europese Raad Van Rompuy sinds de Brexit wel wat veranderd in de houding tegenover een Schotse uittrede uit het Verenigd Koninkrijk. Er is nu volgens hem meer sympathie voor regio’s die bij de EU willen blijven dan in 2014.
Unionists
Het streven van premier Sturgeon heeft reactie opgeroepen bij degenen die het Verenigd Koninkrijk verkiezen boven een onafhankelijk Schotland. De Unionists zijn deze week een petitie begonnen om voor het volgende onafhankelijkheidsreferendum, als het er komt, een tweederde meerderheid te eisen. Ze verwijzen naar het referendum dat leidde tot de oprichting van het Schotse parlement in 1997. Toen gold ook een drempel van een tweederde meerderheid en daar had niemand problemen mee. Sturgeon vermoedt dat de tegenstanders van de onafhankelijkheid zelf niet erg geloven in hun opiniepeilingen en daarom proberen langs een andere weg dit streven te blokkeren.
Wisselend succes voor de SNP
Maar de SNP kan ook niet zeker zijn van succes. Een overzicht van de BBC laat zien dat de partij in 2015 oppermachtig was in Schotland. Een jaar later kreeg de SNP bij het Brexitreferendum een meerderheid (62%) mee voor haar ‘Remain-‘ standpunt. Maar in 2017, bij de landelijke verkiezen waarin Theresa May zich zo akelig verslikte, zag het plaatje er al weer heel anders uit en verloor de partij 21 zetels in Westminster. Bij de Europese verkiezingen van dit jaar won de SNP ten opzichte van vijf jaar geleden. De partij werd de grootste met 37,7%, goed voor drie zetels. De Brexit-partij kwam op de tweede plaats. Dit alles ten koste van Labour. Ook onder de Schotse kiezers is er veel beweging.
Nieuwe banden met het continent
Premier Sturgeon was deze week in Berlijn om de banden met Duitsland aan te halen. Ze had daar onder andere een gesprek met de Duitse Kamer van Koophandel. Versterking van de economische relaties met het continent zouden het land goed van pas komen. Schotland wordt volgens minister van Financiën Derek Mackay door de Brexit meegesleept in een recessie.
De Schotten zoeken ook nauwer contact met het continent via Nederland. De plannen voor een nieuwe veerdienst tussen de Groningse Eemshaven en Rosyth zijn met een half jaar uitgesteld, maar beide landen verwachten er veel voordelen van. Voor zowel de handel als het toerisme. Als Schotland zich na een Brexit los zou kunnen maken uit het Verenigd Koninkrijk kan dat een geweldige boost geven aan de bedrijvigheid in Groningen. Voorlopig lijkt de kans daarop niet erg groot.
Reacties (5)
Dat de Schotten zichzelf onafhankelijk maken betekent niet dat ze automatisch lid zullen zijn van de EU. Ze zullen als een nieuwe staat een verzoek moeten indienen om lid te worden. Het ligt niet in de lijn der verwachting dat bijvoorbeeld Spanje medewerking zal verlenen hier aan. Ze zullen eerder moeilijk doen. Het is maar de vraag in hoeverre de kiezers hier van op de hoogte zijn. Dat is het grote bezwaar tegen referenda. Dit soort beslissingen hoor je niet aan de kiezer over te laten. Referenda hebben een neiging om gekaapt te worden door goed georganiseerde minderheden.
@1 Naar mijn weten heeft Spanje al laten weten niet van plan te zijn om bezwaar te maken tegen de toetreding van Schotland (sorry, ook geen bron). Na Brexit wordt dat nog makkelijker voor Spanje. Dan gaat het gewoon om toetreding van een derde land, niet meer om afsplitsing van een EU staat.
Verder hou ik niet zo van referenda, maar voor een dergelijke grote constitutionele beslissing lijkt me een bevestigend referendum wel nuttig. Maar dan wel anders dan bij Brexit. Eerst met een goed uitgewerkt plan komen voor afsplitsing en toetreding en dan het volk vragen om in te stemmen met dat plan of het bij de status quo te laten.
Off-topic: een tweede Brexit referendum lijkt me wel lastig. Er is geen status quo meer om op terug te vallen.
Een harde grens op het Britse eiland lijkt me niet handig. Dan kan men beter Noord Ierland op termijn bij Ierland voegen.
@3: ze hebben daar al een harde grens : de muur van Hadrianus.
@4: Hadden, aan die grens staat toch al een eeuw of 16 geen douane meer. Maar ja, voor het VK zou een “makkelijke” Brexit-oplossing eerder bestaan uit Ierse hereniging (is er ook geen backstop meer nodig) dan uit Schotse onafhankelijkheid. Maar ik denk niet dat het verstandig is om onafhankelijkheidsstreven maar te regelen volgens de manier waarop dat het beste in een Brexit past. Anders komen ze straks nog op het lumineuze idee om Schotland met Ierland te verenigen(/herenigen).