COLUMN - De Duitse natuurkundige Sabine Hossenfelder is een van mijn favoriete YouTubers. Tot een aantal jaar geleden werkte ze nog in Amerika aan een carrière in de wetenschap, maar ze werd steeds kritischer op het wetenschappelijk bedrijf – de druk om hippe projecten in te dienen en voorspelbare artikelen te schrijven over onderwerpen die nu eenmaal momenteel goed liggen bij de reviewers, en het gebrek aan wetenschappelijke vooruitgang dat van dit alles het gevolg is.
Sindsdien maakt ze, terug in Duitsland, vrijwel dagelijks filmpjes, voor een groot en nog steeds groeiend publiek. Ze is een nieuwe carrière begonnen als wetenschapcommunicator, waarbij ze niet alleen op een heel heldere manier nieuwe wetenschappelijke inzichten uitlegt, niet alleen uit haar eigen vak, maar ook uit andere wetenschappen.
Kritisch denken
Soms behandelt ze ook algemene onderwerpen die het hele wetenschapsbedrijf aangaan. Zoals de afgelopen week het geloof in complotten – zoals dat de aarde plat zou zijn en duistere machten ons alleen maar proberen wijs te maken dat ze bolvormig is.
Hossenfelder legt goed uit waarom ze denkt dat er een probleem zit, ook bij een op het eerste oog betrekkelijk onschuldig waanidee als dit: om een en ander te handhaven moet je denken dat meteorologische diensten, luchtvaartindustrieën en alle overheden samenzweren om ons van belangrijke informatie te onthouden. Ze legt ook uit wat de oplossing is: betere voorlichting over wetenschap, meer, meer, meer communicatie.
En dan helemaal aan het eind ondergraaft ze naar mijn smaak alles, door binnen een zin over te gaan in een advertentie. Want weet je wat echt helpt om mensen te scholen in kritisch denken? En dan noemt ze dus een website die haar gesponsord heeft.
Marketingafdelingen
Het is een kenmerk van veel YouTube-kanalen en podcasts: de presentator leest zelf de advertenties voor. Dat is natuurlijk heel aantrekkelijk voor de adverteerders, want die kunnen zo maximaal leunen op het vertrouwen dat de luisteraar heeft in de presentator van dienst. Maar voor mij ondergraaft dat uiteindelijk de autoriteit van de presentator. Als iemand soms kennelijk dingen zegt omdat ze ervoor betaald wordt – en niet omdat ze het zelf per se meent –, hoe kunnen we er dan op vertrouwen dat ze voor deze video tegen de platte aarde niet betaald wordt door de NASA?
Het valt Hossenfelder overigens nauwelijks te verwijten. Zij draagt de boodschap van de wetenschap uit, maar wordt daarvoor niet betaald, ze moet ergens haar geld vandaan halen. Het is de verantwoordelijkheid van academische instellingen om mensen als haar te betalen zodat ze dit werk in onafhankelijkheid kan doen – onafhankelijk van de commerciële én van de marketingafdelingen van de universiteiten. We hebben écht onafhankelijke wetenschapscommunicatie nodig.
Reacties (2)
Hossenfelder heeft overigens de neiging om stellige bewering te maken over zaken waar ze zelf weinig verstand van heeft. Vooral als het buiten haar vakgebeid ligt, gebeurt dat nogal eens.
Ze lijkt vaak te denken “Ach, ik ben natuurkundige, hoe moeilijk kan economie/socologie/etc. zijn”, en dat leidt met enige regelmaat tot (grove) fouten.
En wat betreft de betere communicatie; zolang als een groot deel van het publiek nauwelijks kritisch over media kan of wil nadenken gaat (meer) onafhankelijke communicatie niet helpen. Het maakt voor de gemiddelde complot theorie nu niet echt uit of de funding direct van Nasa of vanuit een “onafhankelijke” instelling komt.
Desondanks zeer aan te bevelen. Ze brengt de informatie met een ongekend gevoel voor humor. Ze is er niet vies van om zichzelf belachelijk te maken, is over het algemeen zeer kritisch. Ik krijg daarom absoluut niet de indruk dat haar, nu eenmaal noodzakelijke, reclames aan het einde van haar filmpjes ten koste gaan van de kwaliteit van de informatie.