DATA - Stel dat we in Nederland een kiesdrempel of een districtenstelsel hebben, dan heeft de VVD daar het meest bij te winnen. Sargasso zet een aantal scenario’s op een rij.
Het politieke landschap is versplinterd. In hoeverre onderscheiden partijen zich nu echt van elkaar? En leidt die versnippering niet tot waterige (regeer)akkoorden en hopeloze formaties? Bij iedere verkiezing wordt weer gepleit voor een ander partijstelsel. Ofwel partijen moeten over hun schaduw stappen en fuseren. Dat gaat voorlopig niet gebeuren. Ofwel het kiesstelsel zelf leidt tot een uitslag waar een overzichtelijk aantal partijen mee uit de voeten kan.
We hebben een aantal scenario’s bekeken voor de vorige verkiezingen. Hoe zou het politieke landschap eruit zien als we een districtenstelsel hebben en als we kiesdrempels zouden hanteren. Heel anders in ieder geval.
Nu heeft iedere analyse een hoog wat-als gehalte. We hebben geen kiesdrempel of een districtenstelsel, dus we moeten zelf onze regels formuleren.
Laten we beginnen met het districtenstelsel. We kiezen hier voor het Amerikaanse systeem: the winner takes all. Het maakt niet uit hoeveel partijen er in een bepaald gebied zijn, de grootste krijgt alle stemmen. Maar welk gebied neem je dan? De kieskringen? Weet u überhaupt tot welke kieskring u behoort? We hebben ervoor gekozen om het herkenbaar te houden: gemeenten en provincies.
In dat scenario is de VVD de grote winnaar. Bij de vorige verkiezingen kleurde het land blauw. Opvallend is de regionale verdeling: PvdA heerst in het noorden en een aantal grote steden. Randstad is blauw (VVD). Limburg is bruin (PVV), Oost-Nederland behoort CDA toe (groen) en dan zijn er nog een paar plukjes SP (rood) en SGP (geel).
Leuk zo’n kaart, maar wat zegt dat over de verdeling in de Tweede Kamer?
VVD zou met 46 procent van de zetels bijna een absolute meerderheid hebben. Ver daarachter ligt PvdA (22 procent van de zetels), CDA (19 procent) en PVV (tien procent). Zolang VVD meedoet, is een coalitie met twee partijen simpel.
Maar, hoor ik u zeggen, dat is niet eerlijk. In sommige gemeenten wonen drie mensen en een boel schapen, terwijl Amsterdam ruim 800.000 zielen telt. Die tellen in dit systeem even zwaar mee. Daarom hebben we een correctie toegepast naar bevolkingsomvang.
De uitkomst is nog gunstiger voor de VVD. Die heeft met zestig procent van de stemmen een absolute meerderheid. Daarmee behalen de liberalen bijna drie keer zoveel stemmen als ze nu hebben. Van PVV (drie procent) en CDA (zeven) blijft nauwelijks wat over. PvdA haalt dan 29 procent binnen, meer dan ze nu heeft.
Provincies
Stel nu dat we het districtenstelsel op provinciaal niveau inrichten. Dat scenario hoeven we niet eens door te rekenen: we zijn snel klaar. VVD is de grote winnaar hier, zowel als je kijkt naar aantal provincies dat ze weet binnen te halen, maar ook als je het corrigeert naar bevolkingsomvang. Hier hoeven we geen woorden meer aan vuil te maken.
Kiesdrempel
Dan de kiesdrempel. Ook hier moeten we varen op eigen kompas. We hebben twee scenario’s berekend: een drempel van vijf en tien procent. Wat doe je met de restzetels in dit geval? Het is ondoenlijk om ook met lijstverbindingen rekening te houden, dus we hebben besloten om de zetels te verdelen naar omvang van de overgebleven partijen. Wie veel heeft gewonnen, krijgt er verhoudingsgewijs meer bij.
Bij een kiesdrempel van vijf procent wordt het politieke landschap iets overzichtelijker, maar niet zo veel. Er zijn nog steeds drie partijen nodig om tot een meerderheidscoalitie te komen en de meest voor de hand liggende is VVD, CDA en PVV. Die hebben dan iets meer zetels dan nu het geval, een verschil van een paar procent.
Bij een kiesdrempel van tien procent, ziet de zetelverdeling er heel anders uit. De kleine liberale partijen en SP zijn eruit gefilterd. VVD en PVV kunnen samen een coalitie vormen. PvdA en PVV ook. CDA en PvdA lukt net niet. En VVD en CDA lukt maar net.
Foto flickr cc Jos van Zetten
Reacties (36)
Alleen al vanwege het grotere aandeel VVD in de volksvertegenwoordiging is een districtenstelsel toe te juichen. Maar misschien moeten we eerst eens kijken hoe we onze democratie democratischer kunnen maken. Vaker een volksraadpleging, bijvoorbeeld als er weer eens wordt besloten macht over te dragen aan Brussel.
Ik heb wel eens gedacht dat er een systeem mogelijk moet zijn waarbij je als je wilt zelf kan stemmen. Je stemt gewoon voor de Tweede Kamer zoals nu. Gaat de partij waar je voor hebt gestemd bij de verkiezing nu een motie of wetsvoorstel steunen waar je het absoluut niet bij eens bent, dan zou je moeten kunnen inloggen op een kiessysteem, waar je dan je dan aangeeft tegen te zijn. Jouw stem wordt dan afgetrokken van het stemmentotaal dat is opgeslagen voor die partij.
Ik geef meteen toe dat dit technisch en praktisch niet direct uitvoerbaar is.
Zoiets? https://www.youtube.com/watch?v=lvdwWKuq30Q
Dat is wel heel erg opportunistisch gedacht. Voor hetzelfde geld zou een VVD niet eens meer bestaan hebben als Nederland niet van het districtenstelsel was afgestapt. Immers zouden er decennia geweest zijn zonder een VVD-vertegenwoordiger in de Kamer. Het zit er dik in dat we dan al lang alleen nog maar een CDA en een PvdA hadden gehad.
Wat dacht je van een systeem dat Nederland in 150 (kies) districten verdeeld wordt en elk district haar eigen 2de kamer lid kiest.
Daarmee vergroot je volgens mij meer de binding tussen 2de kamer lid en zijn/haar kiezers.
Zal geweldig zijn voor de kwaliteit van de nu al zo optimaal werkende Kamer zijn: elke beetje grote partij moet voor elk van die districten een capabele kandidaat zien te vinden.
Verder zijn mensen in Nederland veel meer georganiseerd op sociaal-economische klasse dan op regio.
Dit voorstel toont onmiddellijk het falen van het districtenstelsel.
Ik woon in De Bilt. Ik heb mijn hart links van het midden.
Ik ben goed vertrouwd met onze parlementaire partijen, hun leiders en hun opvattingen. Ik kies heel bewust een parlementariër die mijn opvattingen en belangen vertegenwoordigt.
In het districtenstelsel komt ongetwijfeld een VVD’er uit Zeist namens mijn kiesdistrict in de kamer. Niks vertrouwdheid, niks belangenbehartiging, niks volksvertegenwoordiging.
Dus ook niks democratie.
Niks aan te doen. Democratie is overleg. Dat is het minzame pejoratief ‘polderen’. Het is niet goed, maar het kan niet beter.
150 kiesdistricten, klinkt leuk, maar zou dit niet nepotisme in de hand werken?
In de twee reacties hierboven proef ik al weer: zoals het nu gaat is het niet goed, elke verandering is een verbetering. Dat is pertinent onwaar. Ik zou zeggen: kijk naar de VS of naar Engeland. Het enige probleem van evenredige vertegenwoordiging is het egoïsme bij de kiezers.
Het voordeel van evenredige vertegenwoordiging is dat een vertegenwoordiger zich veel minder hoeft aan te trekken van partij politiek en de 2de kamer wordt niet langer gedomineerd door de randstad, iets wat mensen steeds meer begint te irriteren in de provincie’s.
“Maar, hoor ik u zeggen, dat is niet eerlijk. In sommige gemeenten wonen drie mensen en een boel schapen, terwijl Amsterdam ruim 800.000 zielen telt. Die tellen in dit systeem even zwaar mee. Daarom hebben we een correctie toegepast naar bevolkingsomvang.”
Misschien een domme vraag, maar hoe gaat die correctie naar bevolkingsomvang dan? Als je alles helemaal honderd procent correct corrigeert, moet je, lijkt mij, idealiter weer uitkomen op de evenredige stemverdeling. Hoe kan de VVD dan 46 procent van de stemmen krijgen na correctie van de bevolkingsomvang in de kiesdistricten?
O nee (autocorrectie van mezelf): in een stelsel met kiesdistricten zijn alle stemmen die niet op de winnaar zijn uitgebracht weggegooid ende voor niks. Kiesdistricten lijkt me alleen aan te bevelen als de kiesmannen en kiesvrouwen en kiespersonen ook locale affiniteit hebben, anders is de lol van het stemmen er snel af.
Het lijkt me gevaarlijk als een partij met slechts 20% van de stemmen de absolute macht kan krijgen.
Dat leidt tot strategisch stemmen en dus automatisch tot een twee-partijen-stelsel zoals in de US en UK waar stemmen op een derde kleine partij verlies van je stem betekent. Daar zie je ook dat een kleine partij ter linker of rechter zijde het voor de “zusterpartij” kan verpesten, staan ze allebei met lege handen ook als ze samen qua aantallen kiezers een meerderheid hebben.
Misschien wordt het tijd om net als in Zwitserland de 2e kamer ministers te laten kiezen. Dan moet elk voorstel een echte kamermeerderheid krijgen en worden er niet zoals nu minderheidsstandpunten doorgedrukt omdat de coalitie aan de macht wil blijven.
Het lijkt me gevaarlijk als een partij met slechts 20% van de stemmen de absolute macht kan krijgen.
Dat is waar maar partijen als de CU/SGP/PVVD/D66/GL kunnen in ons stelsel ook een vinger in de pap krijgen die vele malen groter is dan hun zetel aantal rechtvaardigt omdat net hun zetels nodig zijn voor een meerderheids coalitie.
Dat leidt tot strategisch stemmen en dus automatisch tot een twee-partijen-stelsel zoals in de US en UK waar stemmen op een derde kleine partij verlies van je stem betekent. Daar zie je ook dat een kleine partij ter linker of rechter zijde het voor de “zusterpartij” kan verpesten, staan ze allebei met lege handen ook als ze samen qua aantallen kiezers een meerderheid hebben.
Nee hoor, ook in die landen kunnen en mogen coalities gevormd worden maar vaak is dat niet nodig omdat 1 partij de absolute meerderheid haalt(de UK heeft nu trouwens een coalitie regering).
“regering apart rechtstreeks te laten kiezen en wat meer macht te geven”
Beter van niet. Macht kun je het best over zoveel mogelijk mensen verdelen. We weten immers wat macht met mensen doet. Laten we gewoon eerlijk toegeven dat we hier in Nederland een ontzettend goed politiek stelsel hebben, veel beter dan in de landen (VK, VS, Frankrijk) die ik zie noemen.
Overigens moet ik zeggen dat Dimitri zich er erg makkelijk af heeft gemaakt met het districtenstelsel. Waarom niet Nederland in 150 hokjes verdeeld (als ik me niet vergis heeft iemand dat hier wel al eens gedaan, maar de zoekfunctie van Sargasso weigert het tevoorschijn te toveren)? Verder vergeet Dimitri dat Nederland al een kiesdrempel heeft en dat restzetels niet worden verdeeld naar verhouding van grootte.
Macht kun je het best over zoveel mogelijk mensen verdelen.
Dat is dus precies wat ik voorsta: meer scheiding van de macht tussen regering en parlement door ze beiden een eigen mandaat te geven. Zeg wat je wil van de VS, maar Democratische senatoren daar zijn niet het stemvee voor Obama dat Nederlandse Tweede Kamerfracties wel zijn als hun partij deelneemt in de regering. (De problemen daar zijn meer het gevolg van het districtenstelsel, waarbij fanatieke partijleden kandidaten naar voren schuiven voor een veel gematigder electoraat.)
Maar Obama heeft wel enorm veel te zeggen zonder dat hij die senatoren nodig heeft. Wat je zegt klopt ook niet, je wilt macht wegnemen bij een orgaan van 150 man en die neerleggen bij een tien keer zo klein groepje. Ik zit niet te wachten op een presidentiële premier die op eigen houtje kan beslissen over levens. Tenslotte blijkt dat stemvee wel tegen te vallen, de Nederlandse regering raakt immers geregeld haar meerderheid aan “stemvee” kwijt (überhaupt de hele reden van deze draad, sommigen vinden immers onze politiek te onstabiel en willen daarom graag iets als een districtenstelsel om dat “probleem” op te lossen).
[ Dat is waar maar .. CU/SGP/PVVD/D66/GL kunnen .. ook een vinger in de pap krijgen die vele malen groter is dan hun zetel aantal rechtvaardigt omdat .. nodig zijn voor een meerderheids coalitie. ]
En wat zeg ik in de laatste zin van mijn reactie ???
[ Nee hoor, ook in die landen kunnen en mogen coalities gevormd worden..]
Heb ik beweerd dat dat niet zo is? En hoe vaak hebben ze in de US/UK een coalitieregering?
Ik ben erg tegen dit soort experimenten die het democratisch tekort alleen maar groter zullen maken, niet minder.
Overigens is het nog maar de vraag wie er profiteert als er in Nederland een districtenstelsel wordt ingericht: aan de linker kant zullen er vrijwel zeker fusies gaan plaatsvinden tussen partijen. De VVD wordt vooral zo groot omdat de concurrentie op rechts minder is dan de concurrentie op links.
Evenredige vertegenwoordig is het simpelste en meest rechtvaardige systeem om de zetels in het parlement te verdelen. Niets aan doen
Het probleem is de instabiliteit van coalitieregeringen. Dat is simpel te verhelpen door de regering apart rechtstreeks te laten kiezen en wat meer macht te geven, net zoals in Frankrijk of de Verenigde Staten (liever zoals in Frankrijk, want dat Amerikaanse gedoe met het electoral college wil je niet), in plaats van de regering te laten vormen door het parlement.
Welke politieke partij kiest voor volksraadpleging ?
Ik betwijfel of de komende uitslagen v/d verkiezingen überhaubt wel eerlijk zullen worden gegeven .. Een digitaal systeem waarin je anoniem terug kan checken waarop je gestemd hebt na de uitslag is nog steeds niet gerealiseerd binnen dit systeem
Ik heb mij een tijdje met elektronisch stemmen bezig gehouden en wat jij zegt is niet zo makkelijk als je denkt. Het grootste probleem is dat je geen bonnetjes kunt uitdraaien bij het stemmen (om stemverkoop tegen te gaan) en je je ook niet op een andere manier kunt identificeren (stemgeheim).
Als je de verkiezingsuitslag niet vertrouwt, dan stel ik voor dat je bij het stembureau aangeeft dat je bij de telling wil zijn. Het hele proces moet transparant zijn en je hebt recht om dat proces persoonlijk te volgen.
Dit in tegenstelling tot alle systemen met elektronisch stemmen, die zijn inherent oncontroleerbaar: je kunt niet weten of de software die op een computer draait, daadwerkelijk is wat ze zeggen dat er draait.
[ Het grootste probleem is dat je geen bonnetjes kunt uitdraaien bij het stemmen ]
Dat kan wel, maar die moeten achter glas zichtbaar zijn, zonder mee te kunnen nemen. Dat bonnetje valt vervolgens in een verzegelde bak. Dan kun je ook controleren of de computer dezelfde uitslag rapporteert als de bonnetjes.
Ja, een paper trail, natuurlijk. Maar Tom had het over dat je thuis kunt controleren of jouw stem juist geteld is. Dat is iets heel anders. Het probleem is ook dat op een gegeven moment jan-met-de-pet zegt: ik snap er niks van en dáárom vertrouw ik de uitslag niet, ook al is het protocol hartstikke waterdicht.
Ja, daar heb je gelijk in. En dat van die stemmenverkoop was iets dat ik nog niet kende.
Maar, hoor ik u zeggen, dat is niet eerlijk. In sommige gemeenten wonen drie mensen en een boel schapen, terwijl Amsterdam ruim 800.000 zielen telt. Die tellen in dit systeem even zwaar mee. Daarom hebben we een correctie toegepast naar bevolkingsomvang
Is dat dan net zo oneerlijk als wanneer partijen als de Partij voor de Dieren en GroenLinks die de 3 mensen voor willen schrijven hoe ze met die schapen moeten omgaan terwijl de kiezers van die 2 partijen zich voornamelijk bevinden in gemeentes zonder schapen?
Tja, het omgekeerde gebeurt net zo goed natuurlijk. Dan moet je zeggen, we kappen met Nederland, splitsen het op in een aantal zelfstandige staatjes. Boerenrepubliek Brabant, Randstedia, etc. Kunnen de Friezen ook hun taal weer aanleren, omdat het de Friese staatstaal is.
Een soort van federatie van provincies waarbij alleen dingen die alle provincie’s aangaan op nationaal niveau gedaan worden, ik ben voor.
(Is het door sommigen bejubelde Zwitserse systeem niet zo iets?).
Waarom moet in Den Haag besloten worden welke verplichte talen er geleerd worden op een school in Limburg?
[ (Is het door sommigen bejubelde Zwitserse systeem niet zo iets?) ]
Tja, in Appenzell Innerrhoden werd het kiesrecht voor vrouwen tot 1990 tegengehouden… En voor elk wissewasje kun je een referendum aanvragen, bv voor welke brandweerwagen het dorp wil aanschaffen. En dan volgt een opkomst van 28%…
Voor je het weet verbiedt een zekere partij in Limburg alle buitenlands talenonderricht.
Het is niet alles goud wat er blinkt in Zwitserland.
Waarom voeren ze niet gewoon een dienverplichting in voor mensen die niet willen lenen, M.A.W. gewoon een x aantal jaren na je studie verplicht aan het werk in de (semi)publieke sector tegen een vast gesteld salaris en op een plek waar de overheid mensen nodig heeft.
Lijkt mij een redelijke win-win situatie voor veel studenten, studeren, geen lening en werkervaring.
En mochten we teveel studenten en te weinig plekken hebben dan detacheren we het overschot in het bedrijfsleven.
Kortom, na een paar verkiezingen heb je nog maar twee partijen over. Geen wonder dat de VVD daar zo voor is, aangezien het 100% zeker is dat zij een van die twee partijen zal zijn.
Bij de Britten kun je dan zien waar het toe leidt, het ene kabinet, links, nationaliseert, het volgende, rechts, privatiseert, en zo verder.
Het Nederlandse polderen, en onze tolerantie, hebben, denk ik, te maken met ons systeem van evenredige vertegenwoordiging.
Waar een districtenstelsel toe leidt zie je in de VS, Engeland en ook Frankrijk.
Dit laatste land is het meest duidelijk, Le Pen kreeg bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen, als ik me goed herinner, 19 %, Sarko en Holland iets van 26.
Het districtensysteem heeft er nu toe geleid dat Le Pen twee van de 600 zetels in het parlement heeft.
Bij evenredige vertegenwoordiging zou het iets van 120 geweest zijn.
Er zijn vast mensen die dit toejuichen, ik zie het als monddood maken.
Overigens is het altijd nog gelukt in Nederland een regering te formeren.
Niet zeiken, ons systeem is hartstikke goed. Kijk naar andere landen met een districtenstelsel en zie wat een een puinhoop dat oplevert.
Zo is het. Want de VVD met de absolute meerderheid en 20% van de stemmen, dat zou zeker niet ondemocratisch zijn. Allemaal idiotie van mensen die zekerheid zoeken in het maken van regeltjes en dan die regeltjes heilig verklaren.
We hebben hier een heel goed districtenstelsel, het enige districtenstelsel wat democratisch genoemd kan worden: heel Nederland één district!