COLUMN - Twee nieuwsberichtjes uit de Oriënt:
In een poging de gematigde president Rouhani te ondermijnen heeft ayatollah Ali Hosseini Khamenei een fatwa uitgevaardigd dat het onbetamelijk is voor een vrouw om te fietsen.
In Istanboel schopte een man een vrouw omdat ze een korte broek aanhad.
Het tekent de achterlijke, patriarchale barbaarsheid natuurlijk; maar is het werkelijk zoveel anders dan Westerse mannen hier die niqabi’s in brand steken of vrouwen met hoofddoek molesteren?
Boerkini
Niet alleen in Iran en Saoedi-Arabië kent men tegenwoordig een zedelijkheidspolitie die nagaat of er wel genoeg vrouwenhuid bedekt is. In tal van Franse kustplaatsjes controleren met knuppels en pistolen bewapende politieagenten of de vrouwelijke badgasten er wel bloot genoeg bij liggen.
Ze zijn met name op zoek naar de gevreesde ‘boerkini’, waar een fundamentalistische ideologie achter zou zitten, die op gespannen voet staat met de waarden van de Republiek: vrijheid, gelijkheid en seculariteit (dat was ooit ‘broederschap’, maar kom daar nog maar eens om in het etnisch gepolariseerde Frankrijk).
Ideologische strijd
De ideologische cultuurstrijd wordt overal ter wereld uitgevochten over het lichaam van de vrouw: wel fietsen, niet fietsen; korte broek, geen korte broek; boerkini, geen boerkini.
U mag dat gek vinden, maar de Sloveense filosoof Slavoj Žižek merkt op dat overal ideologie achter steekt, zelfs achter de vorm van de toiletten (de Duitsers plachten hun uitwerpselen grondig te inspecteren, vandaar dat het blijft liggen op een plateau; in Frankrijk verdwijnt het onmiddellijk in een gat in de grond).
In een analyse van John Carpenters They Live betoogt hij dat de zonnebril waarmee de protagonist aliens in mensengedaante kan waarnemen, functioneren als ideologielenzen, die de everyman/nobody Nada in staat stellen door het vernisje van de consumptiemaatschappij heen te zien.
Moslimbroederschap
Een Noorse ex-moslim bezocht Egypte voor een documentaire over de Moslimbroederschap. Hij laat zien hoe deze daar decennialang de hoofddoek heeft gepromoot, en met succes. Een aantal decennia terug droeg nauwelijks iemand in Egypte een hoofddoek, nu domineert ‘ie het straatbeeld.
Ik weet dat dit zo is, want er circuleert een filmpje van Nasser die de Moslimbroederschap belachelijk maakt omdat zij willen dat hij de hoofddoek verplicht stelt: hij grapt dat hun voornaamste sjeik nog niet eens in staat is zijn dochter aan de hoofddoek te krijgen; dus hoe zou Nasser dan wel de Egyptische vrouw zover kunnen krijgen een hoofddoek te gaan dragen?
De hoofddoek functioneert voor de islamisten als een ideologische vlag, stelt een criticus. Ze maken er hun groeiende aanwezigheid mee kenbaar. Orthodoxie als vehikel voor de politieke islam, gezellig. Zouden orthodoxe moslima’s weten dat ze worden gebruikt als uithangbord voor een politieke ideologie? Misschien zouden moslims eveneens gediend zijn met ideologiebrillen.
De vrouw als lustobject
Ik heb me af zitten vragen hoezo die ideologische strijd tussen islamisten en seculieren zich over het lichaam van de vrouw afspeelt. Het zal wel over seks gaan, denk ik dan. Die islamisten zijn gewoon preuts. Seks is in hun ogen gevaarlijk, en vrouwen vormen de toegangspoort tot seks.
Kijk maar naar Khamenei: een vrouw op een fiets, dat accentueert de bilpartij en dat brengt mannen maar op onzedige gedachten, dus moet de vrouw ingesnoerd worden. Of die Turk in Istanboel die van de kook raakt van een vrouw in korte broek.
Hoe patriarchaal.
Wanneer de duivel op klompen komt, hoor je ‘m van verre; vandaar dat we de vrouwvijandige ideologie die de politieke islam in al haar vormen propageert wel herkennen; maar hoe zit het eigenlijk met onze eigen, Westerse ideaalbeeld van de ‘bevrijde’ vrouw?
Gaat dat niet eveneens over seks, maar dan dat de vrouw vooral seksueel begeerlijk moet zijn? Ten behoeve van wie eigenlijk? Denkt u daar gerust eens over na.
Meisjesblad
Neem nu onderstaand meisjesblad; laten we daar eens een paar ideologielenzen op loslaten.
Links is het blad zoals het verkocht wordt. Rechts het blad zoals grafisch ontwerpster Katherine Young dat gezond zou lijken. In het contrast worden de verborgen boodschappen zichtbaar: meisjes worden dag in dag uit gebombardeerd met boodschappen over uiterlijk, mode, hoe ze er het lekkerst uit kunnen zien; het model dat hen als ideaalbeeld wordt voorgehouden is zwaar geseksualiseerd, met volwassen make-up.
Ook dat is ideologie. En daar zouden we best wat vaker kritisch naar mogen kijken.
Reacties (21)
nuts
@1 Nou leg maar uit dan: wat is het verschil tussen een man die een vrouw in een bus schoppen verkoopt omdat haar broek in zijn ogen te kort is en een man die een vrouw aanvalt omdat ze een hoofddoek draagt?
Wat is het grote verschil tussen de zedelijkheidspolitie in Iran, die vrouwen op straat beoordeelt of ze er wel bijlopen volgens de islamitische normen en waarden van de Iraanse republiek, en de Franse politie die vrouwen op het strand beoordeelt of ze er wel bij liggen volgens de seculiere normen en waarden van de Franse republiek?
Volgens mij zijn deze verschijnselen namelijk elkaars spiegelbeeld. Maar misschien heb je een inhoudelijk argument waarom dat een misvatting is.
In dat geval verneem ik het graag.
Deze zaken zijn niet equivalent. In de westerse wereld is de positie van de vrouw veel beter dan in de islamitische wereld. De problemen hier zijn van een totaal andere orde. Deze zaken met elkaar combineren bagatelliseert de situatie in Islamitische landen en maakt van de situatie in westerse landen over the top hyperbolen.
Bij het Boerkini-verbod is die relatie er natuurlijk wel, maar het boerkini-verbod wijkt af van de westerse praktijk en valt daardoor op, terwijl de kledingvoorschriften in de islamitische wereld de standaard zijn.
@3 Dank voor het onderstrepen van mijn punt: als de patriarchale duivel op klompen komt, herkennen we ‘m wel; maar komt ‘ie op sokken, dan zijn we er doof en blind voor.
Dat de situatie van vrouwen in de islamitische wereld kwalijk is (deels door de traditie, deels onder druk van de politieke islam), daar worden we het snel over eens; maar is dat reden om onszelf op de borst te kloppen, zoals Edith Schippers onlangs deed?
Die in consumentisme verholen ideologie werkt veel sluipender en geniepiger, omdat ‘ie zichzelf niet aankondigt als zodanig.
@1: Had men de kleding op dat moment aan? Of is men een symbool aan het verbranden? Klein detail, groot verschil, Prediker. Ook het ontbreken van een bron doet hele grote vraagtekens bij dit stuk opdoemen.
De vrouw als object vs het object als symbool. Ik snap niet hoe dit in een vergelijking heb kunnen opdringen maar ik zou je toch willen aandringen om je post te herschrijven.
En zeker je laatste argument. Alsof je niet tegen beide objectificaties kan zijn als je Westerling bent. Mag ik je even herinneren waar uberhaupt de Feministische golf in de abrahimistische maatschappijen is ontstaan?
Dat van het Iraanse fietsverbod klopt niet helemaal.
@4: Je begrijpt het niet. We zijn het er namelijk ook snel over eens dat de situatie bij ons nog lang niet ideaal is, en dat er geen reden is voor ons om achterover te leunen.
Maar we moeten nooit uit het oog verliezen dat er een gigantisch kwalitatief verschil is tussen de positie van vrouwen in de islamitische wereld en in het westen. Er is natuurlijk een enorm verschil tussen op enkele stranden in Frankrijk geen boerkini mogen dragen en buiten altijd van hoofd tot voeten bedekt moeten zijn in Iran, met de zware straffen die daar bij kunnen horen. Dat laatste is veel beperkender voor de vrijheid en positie van vrouwen dan het eerste.
En zo is het met wel meer mensenrechten. Je begrijpt, ik ben geen groot voorstander van een ver doorgevoerd cultuurrelativisme.
@5 Dit bericht is prominent in het nieuws geweest. Het enige punt waarop ik abuis ben is dat ik meende dat die vrouw een niqaab droeg, terwijl het vermoedelijk om een abaya of hoofddoek zou gaan.
Maar feit is dat iemand de kleding van deze toeriste uit Schotland in brand trachtte te steken terwijl zij die kleding aan had.
Overigens treft men steeds vaker dit soort berichten van geweldpleging door mannen jegens vrouwen die kleding dragen die hen als moslim identificeren.
@6 Is dat zo? Ik lees namelijk hier en hier dat Khamenei die fatwa toch echt heeft uitgevaardigd.
@7 Dat ontkent ook vrijwel niemand. Maar het is wel eens aardig om de overeenkomsten tussen die islamistische ideologie en haar fotonegatief na te speuren, en te zien hoe beiden ideologie bedrijven over de rug van de vrouw.
Aan de ene kant hebben we een ideologie die de seksualiteit van vrouwen zoveel mogelijk uit het publieke leven wil afschermen; aan de overzijde een ideologie die de seksualisering van vrouwen zoveel mogelijk promoot.
In beide ideologieën wordt een vrouw gereduceerd tot lustobject. Het islamisme is er eenvoudigweg een stuk openlijker en dwingender in.
Natuurlijk kun je je als vrouw niets aantrekken van de hegemonie van het consumentisme, je niks van mode of make-up aantrekken, je beenhaar laten groeien en een carrière als natuurwetenschapper of hoge ambtenaar nastreven; er is geen wet die dat verbiedt. Maar je zult dan wel tegen een hoop sociale druk en verholen propaganda moeten opboksen.
Wel eens aardig om daar de vinger bij te leggen.
@2: Als dat hetzelfde is, dan mag ik dus concluderen dat het geen racisme of xenofobie betreft wanneer iemand een vrouw met een een hoofddoek aanvalt? Want anders faal je jammerlijk.
@8: Alle niewsberichten herleiden naar één bron: De NCRI. Die beweert dan weer dat Khamenei het via Fars news agency bekend zou hebben gemaakt op 10 september, maar op de Fars news Agency is er niets van terug te vinden.
@8: Tja, daar kan ik je dan helemaal in vinden. Het nieuws was trouwens compleet aan mij voorbij gegaan. Verschrikkelijk!
@3:
Ik denk ook niet dat dit Predikers punt was.
Bij dit soort vergelijkingen is de vraag die je je moet stellen of zo’n vergelijking iets verheldert of niet. In dit geval denk ik van wel.
Je kunt daar dan natuurlijk altijd iets aan toevoegen als: ‘Je hebt een punt, maar je moet de vergelijking ook weer niet te ver doorvoeren, want: 1)… 2)… 3)…’
Maar als hoofdpunt naar voren halen dat de vergelijking niet exact is, is wel heel makkelijk. Dat zijn dit soort vergelijkingen immers nooit.
Bovendien: in het eerste geval voeg je nog iets aan de discussie toe; in het tweede geval trap je een open deur in.
Maar goed, ook Prediker zelf wil nog wel eens makkelijk scoren op deze manier. Dus helemaal onbegrijpelijk is het nu ook weer niet.
Maar het kan dus constructiever. Dat is ook voor de meelezers interessanter, lijkt me.
Veel islamkritiek wordt gepareerd met de constatering dat het leven hier in het westen ook niet ideaal is.
@9 Eens. Natuurlijk, de positie van de vrouw is hier een stuk beter dan in Iran c.s., maar de overeenkomst is dat beide kanten politiek bedrijven over de rug van vrouwen. Er is hier ook nog genoeg te doen op feministisch gebied. Ik kan me er ontzettend boos over maken dat in deze eeuw, in dit land, de positie van vrouwen en meisjes nog steeds achter ligt op die van jongens en mannen.
Wat mij altijd enorm verbaast is de houding van de Nederlandse feministen. In de jaren 60/70 knokten zij keihard voor de “bevrijding” van de vrouw. Reeds eind jaren 50 verdween de bepaling dat de man “het hoofd der echtvereeniging” is uit het Burgerlijk Wetboek en steeds meer “mannendingen” gingen voor vrouwen open.
Parallel daaraan liep het slopen van het Christelijk geloof. Kerken moesten kapot, gesloopt en van hun macht ontdaan. Wie geloofde werd door de “progressieven” meewarig bekeken als een archaïsch figuur uit voorbije tijden. Omroepen als VPRO en VARA kregen er geen genoeg van het geloof te beschimpen en bespotten. Diverse programma’s waar koddige pastoors en lachwekkende dominees (oa in de creaties van Wim T. Schippers) voorbij trokken waren razend populair. Later dezen Spaan en Vermegen er nog een schepje bovenop met “Popie Jopie”.
Nu, anno 2016, zwijgen diezelfde feministen en Christenbashers in alle toonaarden over de islam. Al die zaken die ze destijds de Christelijke kerken verweten, komen in de islam 100 x erger terug.
Met nog veel meer geweld en onderdrukking.
Toch hoor je ze niet, die bashers en feministen. Sterker nog : ze verdedigen de islam. Ze verdedigen de onderdrukking van vrouwen, door dat “vrijwillig” en “is nu eenmaal koeltoer” te noemen.
De Christenbashers van toen gaan nu dwars vóór de islam liggen en verdedigen deze akelige ideologie door dik en dun.
Je zult ze ook niet horen over de vreselijke Christenvervolging in vele Arabische landen en in grote delen van Afrika. Geen woor daarover. Toen de Egyptische “lente” uitbrak, geen enkel protest hier tegen het vreselijke geweld tegen de oorspronkelijke Egyptenaren, de Koptische Christenen.
En uiteraard op TV geen enkele omroep die een humoristisch programma maakt over een moskee waar een koddige imam de dolste avonturen beleeft. Niets van dat alles.
@AnnaS: de vraag is in hoeverre meisjes nog achter liggen om jongens. Meisjes scoren beter op school en ze scoren ook hogere salarissen dan hun mannelijke leeftijdgenoten *. Rond hun 30-ste draait die rol om.
* https://www.theguardian.com/money/2015/aug/29/women-in-20s-earn-more-men-same-age-study-finds
Mannen hebben profijt van de wet van de stimulerende achterstand en vrouwen hebben last van de wet van de remmende voorsprong.
Mannen worden lichamelijk ook later volwassen, en geestelijk ook. De lange reis naar volwassenheid zorgt ervoor dat ze langer geestelijk kunnen doorgroeien.
Onaardig gezegd: bij een vrouw is het iets meer “vroeg rijp, vroeg rot.”
@17 Ik zie een sterretje naar een voetnoot, maar die blijft uit.
Heb jij daar bronnen bij, dat vrouwen voor hun dertigste op gelijke functies een hoger salaris in de wacht slepen dan mannelijke leeftijdgenoten?
@Prediker: raar dat die guardian link bij jou niet werkt.
women earn more than man googlen zou sowieso moeten werken.
Sterretje ontbrak en is toegevoegd.
@11 Iraanse vrouwen zelf schijnen die fatwa toch ook te hebben meegekregen, want die posten inmiddels demonstratief foto’s van zichzelf op de fiets.
Naar ik begrijp wordt er in Iran al een tijdje getwist over de vraag of een vrouw op de fiets wel helemaal
koosjer– pardon: halal – is.Oh ja. Wacht. Daar is ‘ie dan weer: het ‘het is hier ook best erg’ argument. Jezus.