Vindt u geld belangrijk?

Het kan soms zo zijn dat de grote verhalen in het nieuws aberraties zijn, die weinig over onze tijd zeggen, terwijl kleine verhalen, in de marge, veel meer betekenis hebben. De verkiezing van Barack Obama, en de atmosfeer eromheen, lijken nu een aberratie. Een moment van collectief escapisme, van een vlucht uit het cynisme van de wereld, die niet lang kon duren.

Het afgelopen jaar was het vliegveld Berlijn-Tegel in de ban van een eigen tragikomedie. Een geestelijk verwarde, veertig jaar oude vrouw uit Finland verbleef acht maanden lang als dakloze op de luchthaven. Ze viel in eerste instantie niet op. Ze slaagde er namelijk in er piekfijn verzorgd uit te blijven zien, als iemand die alleen maar op een verbindingsvlucht zat te wachten. Ze begon op te vallen toen passagiers uit de business class over haar begonnen te klagen. Ze benaderde rijk uitziende mannen, zakenlieden, en vroeg of ze met haar wilden trouwen.

Wat was het verhaal van deze vrouw? Als jong meisje in Finland had ze, zoals zovelen, gedroomd van rijkdom, en van alle luxe die rijkdom kon brengen. Helaas was ze iemand die het meer van haar intelligentie dan van haar uiterlijk moest hebben. De voor de hand liggende weg, het trouwen met een rijke man, was daarom voor haar afgesloten. Ze liet zich niet afschrikken. Een rijke echtgenoot zat er niet in, dus wou ze het op eigen kracht redden. Ze studeerde medicijnen, werd specialiste, verdiende goed, ging in de dure buurt van Helsinki wonen, en omringde zich met alle opzichtige luxe die ze zich kon permitteren. De tragiek van de rijkdom is dat er altijd iemand nog rijker is. In haar eigen ogen was ze mislukt. De weelde waarin ze leefde was niet opulent genoeg om haar een gevoel van eigenwaarde te geven.

En dus werd ze gek, en ging op de luchthaven van Berlijn wonen, in de hoop toch nog een rijke man aan de haak te slaan. De dominee van de Finse Lutherse gemeenschap in Berlijn hoorde van haar, en benaderde haar, om haar te redden. Deze man, met zijn goedkope kleren en zijn sandalen, kon niet tot haar doordringen. “Ik heb een vraag voor u,” zei ze. “Vindt u geld belangrijk?” “Nee,” was zijn antwoord,” ik vind geld niet belangrijk.” “In dat geval hebben wij elkaar niets te zeggen.”

De vrouw werd uiteindelijk door de autoriteiten verwijderd, en bevindt zich in een kliniek in haar geboorteland. Zij is echter niet iemand die aan iets buitengewoons lijdt. Het verlangen naar onbeperkte rijkdom, en het verlangen die rijkdom te tonen, is een van de bepalende symptomen van onze tijd. Een gevolg ervan is dat over alle westerse samenlevingen de stank van de afgunst hangt. Tegelijkertijd houdt het de ongelijkheid in stand. Al diegenen die ooit zelf hopen zeer rijk te zijn, zijn tegen maatregelen die de extreme rijkdom in kunnen perken. Deze Finse vrouw, naamloos gebleven, in de openbaarheid slechts bekend als de ‘Flughafen-Frau’, is slechts een extreem voorbeeld. Het syndroom waaronder zoveel mensen lijden is bij haar doorgeschoten in de richting van de psychose.