ANALYSE - Aantasting van de vrije artsenkeuze leidt tot een monopoliepositie van verzekeraars en ondergraaft juist de marktwerking in de zorg.
De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) had bij monde van Natasja Wijnbeek in maart naar buiten gebracht dat het beperken van de vrije artsenkeuze per persoon zo’n honderd Euro per jaar goedkoper zou zijn en de minister had er wel oren naar. Of was het andersom? Dat mevrouw Schippers de zorgverzekeraars ten dienste wilde zijn – om hun bedrijfskosten te verlagen – en de NZa vervolgens met een financieel voordeel kwam?
Inzet in het politieke debat over het nieuwe zorgakkoord gisteren was de vrije keuze van de patiënt – u en ik – voor een zorgaanbieder. Als een zorgverzekeraar namelijk de vrijheid krijgt om alleen de zorgkosten van een patiënt te vergoeden wanneer die naar een gecontracteerde, goedkope arts gaat, is er winst te behalen volgens de minister. Daar betalen anderen echter wél een prijs voor.
Wie meer betaalt, heeft meer vrijheid
Artikel 13 uit de Zorgverzekeringswet garandeert de keuzevrijheid van de patiënt voor een behandelaar. Om de zorginkoop efficiënter te kunnen laten zijn, moet er dus gesleuteld worden aan het artikel. Het feit dat de patiënt daarmee zijn recht kwijtraakt om zelf een behandelaar te kiezen, was hét hete hangijzer. Artsen, consumentenbond, zelfs een kleine zorgverzekeraar, ze keerden zich faliekant tegen het plan van minister Schippers. Deze koos dan ook eieren voor haar geld en stelde een tussenstap voor.
Gisteren werd er een akkoord bereikt in Den Haag. De zorgverzekeringen mogen vanaf 2016 een polis zonder keuzevrijheid op de markt brengen naast de bestaande polissen waarin die keuzevrijheid stapsgewijs wordt vergroot. Hoe duurder je polis, hoe meer vrijheid. In de nieuwe budgetpolis blijft de keuze voor de eerstelijnszorg zoals huisarts, tandarts, fysiotherapeut bestaan. Bij andere zorg kan de verzekeraar weigeren de kosten te vergoeden. Het gaat dan met name om zorgverleners waarmee de verzekeraar geen contract heeft.
Acties voor keuzevrijheid patiënt?
De VvAA, (financiële dienstverlener voor medische professionals) startte een campagne om uw en mijn recht op vrije artsenkeuze te beschermen. In een brief riep de vereniging de Tweede Kamer op ’te voorkomen dat een fundamenteel recht van de Nederlandse burger wordt aangetast, namelijk het recht om te allen tijde zijn of haar eigen zorgverlener te kunnen kiezen.’ De vereniging lanceerde een petitie én maakte een Facebookpagina waarmee ze meer dan honderdduizend tegenstemmen wist op te halen.
Ook de Vereniging van Praktijkhoudende Huisartsen (VPH) sprong in de bres voor onze rechten en riep huisartsen en andere zorgverleners op tot een werkonderbreking van een uur op 4 juni om zo te protesteren. Voorzitter Herman Suichies wees in een vraaggesprek op TV op het belang van artikel 13 in de Zorgverzekeringswet. Hij was boos, zei hij, omdat de minister het artikel wil schrappen zonder eerst de patiënten de informeren.
Artsen vrezen voor eigen vrijheid
Mooi, al die aandacht voor het recht van de patiënt, maar wat menigeen over het hoofd ziet, is dat er ook grote belangen zijn aan artsenzijde. De open brief van Chris Oomen (zorgverzekeraar DSW) aan de minister stipt de penibele positie van de artsen aan.
Oomen schrijft over zorgaanbieders die zich overgeleverd voelen aan de verzekeraar omdat die allerlei eisen stelt voor samenwerking. In feite is het voor zorgaanbieders volgens Oomen slechts óf accepteren wat de verzekeraar stelt óf ten onder gaan. Prijs is volgens hem een belangrijke (soms zelfs belangrijkste) onderhandelingspost. Daarom wordt er, zo vervolgt hij, volop gefuseerd want grote bedrijven kunnen veelal tegen lagere prijzen werken. Een innovatieve, onderscheidende nieuwkomer die zich inzet voor de patiënt krijgt volgens hem geen poot meer aan de grond waardoor de zorg zal verschralen.
Nóg meer macht verzekeraars
Als de verzekeraar, naast de eisen voor samenwerking, kan beslissen wáár de patiënt zijn zorg moet halen, dan krijgt die verzekeraar ook de macht over de patiëntenstromen. De VPH uit hierover haar zorg in een brief aan zijn leden:
Daar waar u als zorgverlener samen met de patiënt zou moeten kunnen beslissen welke behandeling of verwijzing het meest geschikt is, bepaalt straks de zorgverzekeraar door wie en hoe de patiënt behandeld zal worden. De zorgverzekeraar die al voor een deel op uw inhoudelijke stoel zit, gaat straks dus ook nog uw patiëntenstroom reguleren. Sterker nog, als de zorgverzekeraar vindt dat er teveel huisartsen, fysiotherapeuten, diëtisten of vul maar in zijn, krijgen ze de macht om die aantallen te reguleren door minder contracten aan te bieden. Uw patiënten zouden zo gedwongen kunnen worden een andere zorgverlener te kiezen.
In deze woorden van de VPH komt waarschijnlijk duidelijk naar voren waarom de VvAA en VPH zijn opgestaan tegen het plan om artikel 13 te schrappen. In de toekomst wordt er mogelijk alleen voor zorgaanbieders gekozen als zij zich totaal conformeren aan voorwaarden van de verzekeraars. Persoonlijke kwaliteit van een zorgverlener is bij dit scenario van geen belang meer en daar is uiteraard geen enkele aanbieder blij mee.
Marktwerking versus monopolie
Minister Schippers wil de marktwerking binnen de zorg verbeteren en dit akkoord levert volgens haar betere zorg voor minder geld. De NZa-rekensom met artikel 13 lijkt oppervlakkig gezien gunstig om de kosten te drukken. Echter, is er enige garantie dat die kostendaling doorberekend wordt aan overheid of verzekeringnemers? Mogelijk zullen door de voorgestelde operatie slechts de winstmarges van de verzekeraars verder stijgen.
Het idee om verzekeraars meer vrijheid te geven om niet gecontracteerde aanbieders niet langer te vergoeden, lijkt in ieder geval de macht van de oligopolie van de vier grote zorgverzekeraars (Zilveren Kruis/ Achmea, CZ, VGZ, Menzis) te versterken. Als we die weg opgaan, zijn niet alleen u en ik wat betreft onze behandeling afhankelijk van wat de verzekeraar vergoedt – de welgestelden onder ons daargelaten.
Voorbij de eerste bocht zullen ook de artsen afhankelijk zijn van de verzekeraars voor wat betreft de patiëntenstroom. Zonder contract geen patiënten en geen bestaansrecht. Daarbij gaat het natuurlijk niet alleen over het accepteren van prijzen maar ook over het accepteren van kwaliteitsnormen. Let wel, beiden, prijs én kwaliteit worden in dit scenario door de verzekeraars bepaald. Verbeterde marktwerking? Een dergelijke heerschappij binnen de markt noem ik eerder een monopolie.
Reacties (9)
@0
Nu de vrije keuze van huisarts behouden blijft is het tegenargument van enorm veel meer macht van de zorgverzekeraar over de gemiddelde Nederlander niet meer houdbaar. Veruit de meeste mensen gaan niet vaak naar een specialist en de meerderheid van de mensen die dat wel doen zal niet een voorkeur hebben voor een bepaalde specialist, die selecteren het liefst op locatie (dichtbij huis) maar zijn gewend dat huisartsen al heel lang mensen doorsturen naar specialisten aan de andere kant van het land (niet zelden omdat de dichtbijzijnste specialist sowieso ver weg is).
Waarom krijgt dit niet meer aandacht? Veel patiënten maakt het niets uit waar ze naartoe gaan, tenzij dat ver weg is. Het grootste bezwaar is dat het monopolie van de verzekeraars nu leidt tot monopolievorming bij behandelaars: als de grote verzekeraars je niet willen vergoeden, is het einde oefening.
@2
Verzekeraars en zorgaanbieders zijn beiden schakels in de ketens, als die geen afspraken met elkaar hoeven te maken krijg je een schizofreen systeem. Als de medisch specialisten morgen allemaal hun tarieven verhogen moet de verzekeraar gewoon betalen wat de specialisten vragen, zelfs als maar een deel van de specialisten de tarieven verhoogd gaat het gemiddelde bedrag dat moet vergoed worden omhoog. Het basispakket is wettelijk afgedwongen dus de verzekeraar kan niet weigeren de behandeling dan maar helemaal niet meer te vergoeden en heeft dus geen middelen om de prijzen van specialisten te drukken. Kortom er moet kortom iets veranderen: de zorgverzekeraars moeten meer invloed hebben op de tarieven (maar fusies van de grote verzekeraars moeten ook tegengehouden worden en nieuwe spelers/opsplitsingen bevorderd worden omdat er inderdaad de dreiging van een kartel is). Dat de zorgverzekeraar veel macht krijgt (maar lang niet alle) is een logisch gevolg van een stelsel hebben met private verzekeraars: we betalen premie aan de verzekeraars en we kiezen hun polissen, zij hebben het mandaat gekregen om zorg te regelen voor ons. Als je het daarmee niet eens bent moet je het hele stelsel van zorgverzekeraars afschaffen, een beetje rondklooien met een halfslachtig stelsel schiet niet op, maar is wel typisch poldermodel Nederlands (de NS en de woningcorporaties zijn ook al van die halfslachtige gedrochten in een schimmig gebied tussen private sector en overheid in waar het slechtste van die twee werelden gecombineerd wordt, allemaal omdat dat mooi stond als politieke compromis: als we het er niet over eens zijn wie het kind krijgt dan hakken we het kind gewoon in tweeen…)
Maar ach, ik zal hier wel weer 80 minnetjes voor krijgen omdat het zoveel fijner is te blijven geloven dat we constant van twee walletjes kunnen eten en dat we allemaal 100x betere zorg zouden kunnen hebben als die rijke tatta’s wat meer belasting zouden betalen of als de zorgverzekeraars 2% winst zouden maken ipv. 3% over hun omzet.
@1 (Derpjan): “Veruit de meeste mensen gaan niet vaak naar een specialist en de meerderheid van de mensen die dat wel doen zal niet een voorkeur hebben voor een bepaalde specialist, die selecteren het liefst op locatie (dichtbij huis) maar zijn gewend dat huisartsen al heel lang mensen doorsturen naar specialisten aan de andere kant van het land (niet zelden omdat de dichtbijzijnste specialist sowieso ver weg is).”
Daar kijk ik echt van op. Ik ken helemaal niemand die ooit naar de andere kant van het land is gestuurd. Kun je dat onderbouwen met cijfers?
Voorlopig ga ik er maar vanuit dat dit gewoon ’n rare kreet is. Als je betoog kennelijk zo slecht onderbouwd is dat je dit soort beweringen nodig hebt, dan neem ik de rest ook maar niet meer serieus..
(In het geval dat het toch waar mocht zijn voor jouw huisarts heb ik twee suggesties: 1) Andere huisarts; 2) Assertiviteitscursus.)
Een aantal jaren geleden had een tandarts het idee zelf een verzekering te beginnen voor behandelingen bij hemzelf. De patiënten betaalden periodiek een bedrag en waren dan gedurende lange tijd verzekerd van mondzorg. De overheid, die zegt de ‘vrije markt’ te promoten, toonde toen echter haar ware communistische gezicht en verbood de constructie.
@3, je krijgt minnetjes omdat je onzin loopt te verkondigen. Jij ziet mogelijke kartelvorming bij specialisten zodat die slinks de tarieven omhoog zouden kunnen stuwen (ondanks de concrete maatregelen daartegen), terwijl je je volkomen blind houdt voor de overduidelijke macht van de zorgverzekeraars om hun tarieven en andere ideeen door te drukken.
Goed, laten we dan even duidelijke basis leggen voor de rest van de discussie: als er uberhaupt maar 4 verzekeraars zijn die er toe doen en zij hun goddelijke gang kunnen gaan, is het voor de verzekeraars niet meer heel belangrijk om goede zorg te leveren. Geen enkele impuls om erg nieuw en innovatief te zijn – je moet gewoon vooral zorgen dat je ongeveer doet wat je buurman ook doet. En dat weet de buurman ook, dus die kijkt ook wel uit om het evenwicht niet te rigoreus te verstoren.
Enne – verzekeraars zitten er niet voor ons plezier. Artsen hebben in theorie in elk geval nog een eed om zich om het welzijn van hun patienten te bekommeren, verzekeraars hebben zelfs dat niet.
@5 een minnetje wegens het volstrekt en onnodig erbij halen van het communisme… er zijn meer partijen die niet van vrije markten houden. (Namelijk iedereen die zich al een positie in die markt heeft verworven.) Heeft geen barst met communisme te maken.
As usual m.b.t. de zorg volledig met @inca eens en per ongeluk verkeerd geklikt en @3 een plus gegeven.
Als prijs de enige factor is waar op gemeten wordt (en in realiteit is dat zo door zorgverzekeraars) dan is het theoretisch mogelijk dat de efficientie omhoog gaat, maar in een praktijk van pak ‘m beet 3 huisartsen en wat paramedische zorg, is de (theoretische) efficientiewinst beperkt. Dus gaat prijs ten koste van iets anders. Tijd, aandacht, kwaliteit, scholing.
De ernst van aanpassing is veel groter dan dat een aantal mensen het prima vinden bij die ene vastgestelde in de buurt te komen. Dit slaat een weg in die uiteindelijk zal leiden tot geen vrije keuze meer voor iedereen. De bezuinigingen in de zorg zijn nog lang niet voorbij en als dit werkt voor een kleine groep mensen, da is het toe te passen voor de rest. Mooie ‘pilot’.
@6
Als je goed leest zie je dat ik het gevaar van een zorgverzekeraars kartel wel erken, je ziet dan ook dat ik juist aantoon dat specialisten helemaal geen kartel hoefden te vormen om de prijzen op te drijven onder het oude systeem: een enkele specialist die zijn tarieven verhoogd verhoogt het gemiddelde en daar winnen alle specialisten bij, inclusief hij/zij zelf zonder dat daar negatieve consequenties aan vastzaten voor die specialist. Er was geen concurrentie op prijs of prijs/kwaliteit verhouding tussen specialisten terwijl de zorgverzekeraars tenminste nog met minstens 3 concurrenten rekening moeten houden. Bedenk ook dat de gemiddelden worden berekend per ingreep en/of specialisatie en dat het soms om hele kleine groepen gaat in Nederland (dus @4, het komt in Nederland regelmatig voor dat er maar een handjevol ziekenhuizen of klinieken zijn met een bepaald specialisme in huis, is ook niet erg op zich omdat het dan gaat om zeldzame aandoeningen).
@7
Noem nou eens een keer een praktische manier om die idealen meetbaar te maken en te verbeteren en beter dan dat nu gebeurt zonder dat dat een hoop geld kost? Ik neem aan dat je vindt dat er ook geld moet naar infrastructuur, onderwijs, politie, etc… dus dat er een beperkt budget is en je weet hopelijk ook wel dat geld verspilling in de zorg letterlijk levens kost (want dan is er minder geld over voor een andere behandeling). Mensen veel meer belasting laten betalen is ook geen optie wanneer de meeste mensen niet eens bereid zijn een half uur tv per dag op te geven om meer te letten op hun eten en meer te bewegen zodat ze een grotere gezondheidswinst boeken dan met 100.000 euro aan belastinggeld voor medicijnen en behandelingen. En uiteraard als puntje bij paaltje komt zijn we allemaal “hardwerkende Nederlanders” die “al genoeg belasting betalen”, de extra kosten van de zorg moeten zogenaamd opgehoest worden mythische groepen “anderen”.
De besparing per kliniek/praktijk (huisartsen vallen trouwens niet onder de regel) of ziekenhuis zullen klein zijn maar samen zijn ze wel groot en dat kan zonder heel veel te micromanagen maar door gewoon richtlijnen op te stellen e.d.