ACHTERGROND - Vanuit verschillende hoeken werken energie- en bouwbedrijven de laatste jaren aan het realiseren van energiebesparing in de bebouwde omgeving. De initiatieven en nieuwe bedrijven vliegen je om de oren.
In grote lijnen vallen deze initiatieven uiteen in drie categorieën: de eerste categorie focust op het traditionele idee dat inzicht in het energielabel van de woning en het verbruik aanzet tot gedrags- of bouwkundige veranderingen en zodoende tot energiebesparing leidt.
De tweede groep initiatieven focust op directere lijnen met de bronnen die hun duurzame energie opwekken. De derde categorie concentreert zich op de energierekening als financieringsbron voor het realiseren van verdere, structurele energiebesparing.
Groep 1: Energielabel leidt tot energiebesparing
Tot deze groep reken ik het programma Meer Met Minder en voorlichtingsorganisatie MilieuCentraal. Op basis van inzicht in het energielabel of berekeningen op basis van kengetallen rekenen ze je voor wat je kunt besparen door een maatregel te treffen. Wanneer ik de testjes of vragenlijsten van dit soort sites invul, word ik meestal wat droef. Op basis van onze woning en gezinssituatie overschatten ze ons energieverbruik schromelijk en de berekeningen van mogelijke besparingen kloppen dus ook zelden. Met als dieptepunt de site die me aanraadde een zonneboiler te installeren, terwijl ik bij woningkenmerken in had gevuld dat we een zonneboiler hebben…
Groep 2: Directere lijnen met energiebronnen
Een groeiend aantal energiebedrijven zet in op meer transparantie over de bronnen van je energieverbruik. Bij GreenChoice kun je al jaren aangeven van welke bron je elektriciteit af wilt nemen, zelf hebben we dat in 2012 ingesteld.
Met het recente pr-offensief van Vandebron neemt dit model een wat grotere vlucht. Vrij Nederland noemde Vandebron zelfs een radicale vernieuwer voor de toekomst, maar zelf vraag ik me af hoe vernieuwend het model werkelijk is.
Het voordeel (volgens Vandebron) van een directere lijn met de energiebron is dat de eigenaar van de duurzame energie installatie en de afnemer van stroom een betere prijs krijgen. Met andere woorden: Vandebron neemt genoegen met een kleinere of zelfs geen winstmarge op de verkochte kilowatturen en kuubs aardgas, en wordt door NRC en Rocky Mountain Institute gezien als de Airbnb onder de energiebedrijven.
Een andere manier om een directere lijn met de energiebronnen te realiseren, wordt gevormd door het groeiende aantal (lokale) energiecoöperaties. Kon je een paar jaar geleden enkel bij De Windvogel kiezen voor elektriciteit van de eigen windmolens, tegenwoordig kun je kiezen tussen een heel scala aan landelijke en lokale energiecoöperaties (of commerciële bedrijven die zich voordoen als energiecoöperatie). Hieropgewekt heeft inmiddels naar eigen zeggen meer dan vijfhonderd initiatieven op de radar. Veel daarvan werken samen met een specifiek energiebedrijf. Bij veel energiecoöperaties kun je eigenaar worden van een stukje windmolen of zonnepark, waarmee je de productiemiddelen in eigen hand krijgt. Het voordeel hiervan is dat je minder last hebt van fluctuerende energieprijzen. De zon of de wind leveren tenslotte ieder jaar een deel van de energie en de kosten daarvan liggen vast vanaf het moment van investeren.
Een paar jaar geleden hoopte ik dat We Generate, dat inmiddels is gefuseerd met Qurrent en ook onder die naam opereert, een stap verder zou gaan dan het realiseren van een directe lijn tussen energieopwekker en energieverbruiker. Inmiddels twijfel ik daar aan, Qurrent voert namelijk net als ieder energiebedrijf campagne met tijdelijk gratis energielevering in plaats van met energiebesparing. Wel hebben ze net als Vandebron de prijsstrategie om energie tegen ‘kostprijs´ te leveren, omdat ze niet willen verdienen aan het leveren van de energie.
Doordat veel kostprijsleveranciers spelen met de vastrechttarieven, blijft het de vraag of je daadwerkelijk goedkoper uit bent door over te stappen. Bij Qurrent bedraagt vastrecht voor gas en elektriciteit samen 145 euro per jaar, bij Vandebron 120 euro. Bij mijn huidige leverancier (Greenchoice) 49 euro.
Uitgaande van mijn doelstelling om het verbruiksdeel van mijn energierekening naar nul euro te brengen, ben ik bij Vandebron en Qurrent dus slechter af, tenzij ze me zouden helpen om naar die nul op de meter te komen voor het verbruiksdeel. Bij Vandebron zie ik vooralsnog geen enkele aanzet daartoe. Bij Qurrent is de aanzet er wel, maar blijft het toch steken in verkoop van losse producten. Daarin onderscheiden ze zich in mijn ogen niet van andere energiebedrijven. Bij Qurrent moet ik bovendien nog betalen om mee te mogen doen aan de community, waar gezamenlijk duurzame energieprojecten worden ontwikkeld. Of is het: ontwikkeld door Qurrent en gefinancierd door de klanten?
Groep 3: Energiebesparen en -opwekken vanuit de energierekening
Een derde groep initiatieven is afkomstig van partijen die werken aan het realiseren van energiebesparing en –opwekking vanuit de investeringsruimte die de energierekening biedt.
Op de particuliere woningmarkt is sinds een aantal jaar het programma Energiesprong actief, dat een doorbraak naar zogenaamde nul-op-de-meter woningen en energieneutrale gebouwen wil realiseren.
Voor de particuliere woningmarkt hebben bouwbedrijven samen met Energiesprong inmiddels een scala aan woningconcepten met nul-op-de-meter ontwikkelt voor nieuwbouw en renovatie. Een nadeel van deze aanpak is dat uitgegaan wordt van externe financiering of dat je als huiseigenaar zelf voor de financiering zorg moet dragen.
Financiering hoeft op zich geen probleem te vormen wanneer je als particuliere woningbezitter overwaarde hebt en als je van plan bent nog een poos in je woning te blijven wonen.
Een aanzienlijk deel van de huizenbezitters staat echter onder water en de vraag is of zij zin hebben om nog meer schulden aan te gaan. Ook al gaat het om leningen waarvan de rente en aflossing betaald kunnen worden vanuit de lagere energierekening. Er zijn wel partijen die de financiering op zich nemen, waarna je aflost via de energierekening. Daar blijft echter de beperking gelden dat je bij verkoop van je woning de lening in een keer moet aflossen. Niet echt een prettig vooruitzicht als je lening nu al meer waard is dan je woning.
Het is daarom interessant om te zien dat BAS Nederland, een nieuwkomer op de energiemarkt, zichzelf na vier jaar lijkt her uit te vinden met een concept dat ze de ‘De weg naar nul‘ noemen. Ze omschrijven het zelf als een energiehypotheek: je betaalt een vast bedrag per maand als Energiebudget. Daarvoor ontvang je, tegen kostprijs (net als bij Qurrent en Vandebron) de dagelijkse hoeveelheid energie die je nodig hebt (in een afnemende hoeveelheid) en alle maatregelen die nodig zijn om energie te besparen of zelf energie op te wekken. Uiteindelijk ben je zelf eigenaar van je energievoorziening en onafhankelijk. Al blijven er natuurlijk balansdiensten en netwerkdiensten waar je het energiebedrijf en het netwerkbedrijf voor nodig hebt, tenzij je volledig off grid gaat.
Ook in de prijsstelling is duidelijk dat BAS Nederland voor de weg naar nul gaat. Klanten die dit contract kiezen, krijgen een veel lager vastrechttarief voorgeschoteld (35 Euro als de genoemde tarieven exclusief btw zijn, 29 als ze inclusief btw zijn) dan klanten die een standaardcontract afsluiten. Op jaarbasis zijn de vastrechtkosten daarmee nog lager dan dat van mijn huidige leverancier. Ook de leveringstarieven van BAS Nederland zijn lager dan GreenChoice.
Het voordeel van de weg naar nul ten opzichte van de meer reguliere vormen van ‘nul-op-de-meter’ is dat er geen voorfinanciering nodig is, al kan een eenmalig (start)bedrag natuurlijk helpen om de boel te versnellen. Een ander voordeel is dat de maatregelen die worden getroffen in je huis meteen van jou zijn en worden betaald vanuit je eigen portemonnee. Je houdt dus de vrijheid om van energieleverancier te wisselen en je krijgt geen extra lening waar je rekening mee moet houden bij de eventuele verkoop van je woning.
Een andere mogelijkheid om te zorgen dat de huizenbezitter ontzorgd wordt bij het investeren in gebouwgebonden energiebesparing en energieopwekking zijn zogenaamde PACE-leningen, leningen die vastzittem aan het vastgoed in plaats van aan de eigenaar. Sinds het sluiten van een Green Deal in Groningen om PACE-leningen in te gaan zetten voor zonnepanelen heb ik daar echter weinig meer van vernomen.
Wat ik zelf een voordeel vind van de aanpak van BAS Nederland is dat je een vast budget voor je energierekening kunt uittrekken, terwijl je weet dat je met het teveel betaalde spaart voor je eigen energiebesparing (of opwekking). Het bereikte voordeel verdwijnt niet (zoals bij ons vaak gebeurt) in de grote hoop.
Conclusie
Het is goed om te zien dat er partijen zijn die met vernieuwende ideeën de energiemarkt voor consumenten betreden. Tegelijkertijd blijven veel energiebedrijven, ook de nieuwe, meer van hetzelfde bieden in een iets ander jasje. BAS Nederland springt er onder de energiebedrijven uit en lijkt als een van de eerste werkelijk in te zetten op een verdienmodel dat niet afhangt van de hoeveelheid verkochte energie, maar juist van de gerealiseerde energiebesparing. Daarmee is het naar mijn mening het eerste energiebedrijf dat een antwoord op de concurrentie van de bouw- en installatiebedrijven uit het programma Energiesprong probeert te formuleren.
Reacties (15)
Toch ben ik bang dat dit soort initiatieven altijd tot een soort van Jevons paradox leiden. Immers komt er meer energie vrij voor andere initiatieven. De geschiedenis toont tot nu toe nog steeds aan dat als iets efficienter wordt er ook meer van gebruikt wordt. Een echte omwenteling zou teweeg gebracht kunnen worden met behulp van nieuwe manieren van doen. Een interessante theorie is practice theory, ontwikkeld door Vygotsky, Bourdieu en Reckwitz en verder doorontwikkeld door mensen zoals Elizabeth Shove, die op sociologische wijze proberen te kijken naar consumpties en de dagelijkse rituelen van onze culturen.
Als duurzaam ontwerper vind ik dit persoonlijk een geweldige theorie die eigenlijk meer aandacht verdient onder ontwerpers van producten en services.
Het is wel een technisch verhaal, Krispijn. Sta mij toe om wat concrete tips te geven om het energieverbruik van je huishouden omlaag te brengen.
– zet de verwarming pas aan als het echt koud is en een dikke trui niet meer helpt.
– douche korter of met koud water.
– doe je boodschappen lopend of fietsend in de dichtsbijzijnde supermarkt
– ga in de winter als het echt koud is een uur eerder naar bed en zet de verwarming ruim daarvoor al omlaag.
@2
Je levensstijl aanpassen aan dat van mensen in derde wereld landen is voor de meeste mensen geen oplossing.
@2:
Beetje raar voorstel:
Ik neem aan dat de slaaptijd even lang blijft en dat je dan ’s morgens eerder opstaat.
’s Morgens vroeg is het kouder dan ’s avonds.
Gevolg wat je ’s avonds bespaart, weegt niet op tegen wat in de morgen extra stookt. ;-)
@2: aan komen zetten met kneuzenmaatregelen zoals ‘dikke truien aan’ waarmee je heel nederland minus een setje fanatieke groenliefhebbers tegen je in het harnas jaagt terwijl de aluminiumsmelterijen op een dag in Ijmuiden netzoveel energie verstoken als een grote stad in een heel jaar is domweg achterlijk.
Volgens mij haal je de warmte- en elektriciteitsvraag door elkaar in je voorbeelden en uitleg. Daardoor begrijp ik er echt weinig van.
Misschien kun je uitleggen hoe initiatieven toewerken naar oplossingen die, in combinatie met besparing en opwekking, er voor moeten zorgen dat we 700PJ fossiel energiegebruik elimineren. Lijkt me een interessantere kwestie.
@3: de mensen in de derde wereld (en je overgrootouders) hadden geen keuze. Jij hebt wel de keuze dankzij de goedkope, makkelijk winbare brandstoffen. Je kinderen en kleinkinderen zullen weer geen keuze hebben.
@4: een uur eerder naar bed betekent niet een uur eerder of langer slapen.
@5: je krijgt wel veel plusjes voor je gezeur, gronk. Ik zal je er ook een geven. XXX
Ik zou ook graag mijn dak willen vol leggen met zonnepanelen, maar heb daar geen geld voor. Waarom zou het volgende niet kunnen: de overheid leent op de internationale kapitaalmarkt als ik het goed heb bijna gratis geld. Zonnepanelen, apparatuur en installatie kosten 10-15k, gok ik. Laat de overheid niet vermogende huizenbezitters dit geld lenen, tegen 0% rente. Aflossen gebeurd aan de hand van besparen op je energierekening, na dik tien jaar ben je er dan vanaf, en ga je geld over houden. Goed voor de werkgelegenheid, want veel installateurs nodig. Goed voor de energieonafhankelijkheid, want eigen opwekking. En goed voor de koopkracht van huishoudens, want op termijn een lagere energierekening.
@5: .. en grootverbruikers kunnen zwaarder belast worden voor hun energieverbruik, dat kan samengaan.
Anderen verbruiken wel meer, zoals door regelmatig te vliegen.
Net als anderen vind ik het stuk moeilijk te volgen. Neem eens meer tijd ervoor.
@9: Er zijn leningen speciaal voor zonnepanelen met lage rente. En de rente is fiscaal aftrekbaar. Je hoeft ook niet direct je hele dak vol te leggen. Begin met een paar duizend Euro, koop je over een paar jaar er wat panelen bij.
@1 Jevons Paradox: fraai verhaal, alleen lastig staafbaar met data. Zie bv. Amory Lovins bijdragen op het blog van Rocky Mountain Institute: http://blog.rmi.org/blog_Jevons_Paradox
@6 ik haal ze niet zozeer door elkaar, maar gooi ze op een hoop en met een andere insteek dan van bovenaf. Uitgangspunt voor dit stuk was de individuele huizenbezitter. Die zoekt geen oplossing voor petajoules, maar voor het verminderen en/of duurzaam opwekken van de gigajoules die hij jaarlijks verbruikt (in ons geval ongeveer 28 GJ/jaar). Of dat nou in de vorm van elektriciteit, gas of (stads)verwarming is.
Je gastbijdrage over hoe initiatieven toewerken naar oplossingen die, in combinatie met besparing en opwekking, er voor moeten zorgen dat we 700PJ fossiel energiegebruik elimineren, is welkom ;-)
@9 het Nationaal Energiebespaarfonds biedt leningen aan tegen 3,2% tot 3,7% rente. Trek daar de hypotheekrenteaftrek vanaf en je zit op ongeveer 2% rente. Dicht bij nul lijkt me zo.
Prijs van zonnepanelen hangt af van hoeveel je er nodig hebt. Ik zou zelf eerst beginnen met aanpakken van warmtebehoefte en warmteproductie in je huis. Dat is gemiddeld genomen 2/3 van de energierekening. Minder sexy wellicht dan paneeltjes, maar wel de hoofdmoot van je rekening en als er nog niet geïsoleerd is ook vele malen sneller terug te verdienen (financieel en in verhoging van wooncomfort).
@9 Volgens mij is dat initiatief van BAS Nederland dan toch precies wat je nodig hebt? Langzaam op weg naar nul energie kosten zonder voorfinanciering?
Mij lijkt overigens dat zo’n aanpak eigenlijk ook heel geschikt is voor het bedrijfsleven. Daar zitten ze ook niet te wachten op allerlei investeringen vooruit (cash is king, immers), maar kostenbesparing is daar natuurlijk altijd welkom.
Bovendien is daar op het vlak van energiebesparing ook nog veel winst te behalen.
@2 een uur eerder naar bed maar niet een uur eerder gaan slapen gaat geheid leiden tot méér kinderen, en daarmee tot veel meer energieverbruik… De TV en wat lichten een uurtje aan met de verwarming op 21 lijkt me echt zuiniger.
Dat BAS lijkt overigens gericht op bedrijven, niet op huiseigenaren.
@14: het energieverbruik is gelijk aan het energie-aanbod, André.
Het energieverbruik kan alleen maar stijgen als er meer energie beschikbaar is, uit fossiele brandstoffen of uit duurzame bronnen.
Het totale energieverbruik in Nederland daalt al jaren. Omdat het energie-aanbod daalt.