ANALYSE - In het fameuze boek Don Quixote van Miguel de Carvantes gaat een idealistische edelman op avontuur, denkend dat hij een onverslaanbare ridder is. Al zijn acties pakken echter verkeerd uit: de kooplui die hij bevocht, slaan hem in elkaar en de knecht die hij trachtte te redden van zijn furieuze meester, krijgt alleen maar een heviger pak slaag. De bekendste scène is waar Don Quixote het opneemt tegen een leger van reuzen, maar er pas later achter komt dat hij windmolens heeft aangevallen.
Pedro Sanchez moet een beetje als Don Quixote hebben gevoeld. Hij had vol strijdlust een nieuwe verkiezing uitgeroepen en oreerde met kracht tegen zijn politieke opponenten. De werkelijkheid was hard te verteren voor de leider van de Spaanse sociaaldemocraten. Terwijl zijn partij geen zetel verder was gekomen na dit avontuur, ging een significant deel van de rechtse stemmers in zee met het extreem rechts-nationalistische Vox.
Vox, dat ultranationalisme combineert met zeer conservatieve houdingen tegenover migratie, abortus en LHBTI-rechten, verdubbelde vorige week haar zeteltal in het Spaanse parlement. Daarmee wordt de partij, die in 2016 nog minder dan vijftigduizend stemmers had, met 52 zetels de op twee-na-grootste partij van Spanje.
De opkomst van Vox ging grotendeels ten koste van het conservatief-liberale Ciudadanos. De centrumrechtse partij viel van 57 zetels naar slechts 10. Dat terwijl de partij juist een duik naar rechts nam om potentiële Vox-stemmers te winnen, een strategie die bij andere Europese liberalen vaak haar vruchten afwerpt. Waarom dit niet voor Ciudadanos werkte, valt in één woord samen te vatten: Catalonië.
Vox: profijt van Catalonië
Sinds het onafhankelijkheidsreferendum van 2017 is Catalonië een haard van politieke conflicten. Fanatieke Catalonische separatisten en vurige Spaanse nationalisten staan recht tegenover elkaar. Vox voerde campagne op het terugdraaien van Catalaanse autonomie en het opschorten van bepaalde burgerrechten in de regio. Hoewel deze boodschap zeker niet voor de gemiddelde Spanjaard was weggelegd, resoneerde de boodschap bij een grote groep Spaanse nationalisten, die voorheen bij Ciudadanos en PP zaten.
Voor dit artikel sprak ik met Spaans-Nederlandse politica Raquel Garcia Hermida-van der Walle. Zij ziet Vox als een voortzetting van het nationaal-conservatisme onder Franco. “[De falangisten] waren nooit weg. Het bestond altijd al binnen op de achtergrond binnen de conservatieve vleugel van de PP. Door immigratie, de Cataloniëcrisis en de liberaliseringen op het gebied van LHBTI- en vrouwenrechten, voelen ze zich gelegitimeerd.”
Ciudadanos: tussen wal en schip
Toen Ciudadanos in april groot werd, kwam dit vooral door de overstap van veel aanhangers van de Partido Popular. Velen zagen de partij als een fris centrum-geluid als tegenhanger van de PP, die de afgelopen decennia er een kunst van heeft gemaakt om in zoveel mogelijk schandalen tegelijk betrokken te zijn.
De overwinning in april was zowel een vloek als een zegen; de partij werd in een klap de derde partij van Spanje, maar het coalitievormingsproces bracht een tweedeling in de partij tot stand. Aan de ene kant stond de sociaalliberale vleugel, die bereid was om een coalitie te vormen met Sanchez. Aan de andere kant stond de conservatieve vleugel onder partijleider Albert Rivera, die samenwerking met de sociaaldemocraten uitsloot. Wat een vernieuwende en frisse partij moest zijn, werd een politieke ruzieclub van jewelste.
Ciudadanos belandde tussen wal en schip: de sociaalliberale vleugel van de partij haakte af door de rechtse non-coöperatieve koers van Rivera, de conservatieve vleugel van de partij bleef thuis of ging voor PP of Vox. Van de ruim 16% in april bleef minder dan de helft over in november.
PSOE: wie wind zaait zal storm oogsten
Niet alleen Ciudadanos is de verliezer van de maand, ook komt Sanchez uit. De hele reden om opnieuw verkiezing te houden was om een betere machtspositie te verwerven, nadat coalitieonderhandelingen met Podemos faalde. Ondanks hoge verwachtingen in het begin, behaalde partij van Sanchez drie zetels minder dan in april.
Al met al telt de Spaanse verkiezingen dus veel verliezers: PSOE en Podemos gaan dan wel regeren, maar beide partijen verliezen zetels. Ciudadanos gaat van een frisse bloeiende partij naar een verwelkte marginale partij. De Catalanen zijn omgetoverd tot politieke piñata: ook Rivera en Sanchez gebruikten strenge retoriek jegens Catalonië om punten mee te scoren. Voor de PSOE en Ciudadanos mocht het niet baten: Alleen de ultranationalisten in de PP en Vox vieren feest.
Naast een noodgedwongen coalitieakkoord met het linkse Podemos, is Sanchez nu ook, ironisch genoeg, afhankelijk van de gedoogsteun van de ERC, een Catalaanse pro-onafhankelijkheidspartij.
Het coalitieresultaat doet dan ook niet onder voor de het tweede deel van Don Quixote. Daar waar de edelman in een droom erachter komt dat zijn hele strijd voor niks was, komt ook Sanchez bedrogen uit.
Reacties (5)
Over Ciudadanos: het lijkt alsof partijen die uit het niets omhoog komen, altijd spoedig grote interne conflicten hebben.
Blijkbaar krijgt een partij pas samenhang als mensen de tijd gehad hebben om aan elkaar te wennen, en over de standpunten voldoende gediscussiëerd is.
Een uitzondering zijn natuurlijk partijen die door 1 leider (en soms door 1 lid) bestuurd worden.
@1: Absoluut. Snel groot worden betekent vaak een gebrek aan duidelijke koers, interne machtstrijdjes en een gebrek aan vrijwilligers en gekwalificeerde politici. We hoeven niet eens over de grens te kijken om voorbeelden hiervan te zien.
Goed, gedetailleerd artikel, waarvoor dank!
De taartdiagrammen bevestigen voor Ciudadanos wat ik dacht: mensen die samenwerken met extreem-rechts wel OK vinden, die gaan naar de PP of regelrecht naar Vox. Veel meer mensen echter stemmen niet meer Ciudadanos en stemmen helemaal niet meer. Ik herken me daar wel in. Het is alsof D66 regeert met gedoogsteun van de PVV, dat is onacceptabel. Als er dan niet een goed alternatief is, blijf je thuis.
Voor mij en voor veel mensen in mijn omgeving was Iñigo Errejon een acceptabel alternatief. Hij is me persoonlijk eigenlijk iets te links, maar bereid samen te werken en niet zo kapotcorrupt als de PSOE (PP is voor mij al helemaal geen optie). Jammer dat hij, door te weinig tijd en door wellicht andere gebreken, er niet in is geslaagd die Ciudadanos-thuisblijvers aan zich te binden.
Wat in het artikel staat over Catalonië klopt allemaal en is natuurlijk ook heel belangrijk. Ook wat @1 zegt klopt voor Ciudadanos (te weinig talenten die de ruimte kregen) en Podemos (te veel interne strijd).
“Naast een noodgedwongen coalitieakkoord met het linkse Podemos, is Sanchez nu ook, ironisch genoeg, afhankelijk van de gedoogsteun van de ERC, een Catalaanse pro-onafhankelijkheidspartij.”
Sterker nog, de gedoogsteun zal behalve van de ERC, ook moeten komen van de partij van de verbannen Puigdemont, of anders van beide Baskische partijen, wil Sanchez aan een meerderheid komen.
Laatst een Spaanse film gezien in het Filmhuis over een politicus die ontdekt dat alles en iedereen corrupt is. Op het eind komt hij met de onthullingen in een tv programma. Niet bijzonder , hij had alles voor niets gedaan.
In NL is het niet anders met onze gekwalificeerde politici. Zoveel eigenbelang, vriendjespolitiek, en lucratieve baantjes in het vooruitzicht.
Daarom graag hoofdschuddend naar andere landen kijken. Schijnheilig en hypocriet.