ACHTERGROND - Nederland doet het wat recycling betreft al heel goed. Maar de recycling van ‘kritische grondstoffen’ zoals indium en tantaal kan nog veel beter, vinden onderzoekers André Krom en Arnoud van Waes.
Afgelopen week debatteerde de Tweede Kamer over het Europese plan voor de omschakeling naar een circulaire economie, waarin grondstoffen zoveel mogelijk worden hergebruikt en zo min mogelijk afval ontstaat. Een aantal zaken stond buiten kijf: de circulaire economie moet er komen, recycling van grondstoffen is hiervoor cruciaal, en Nederland doet het qua recycling al heel goed. Maar klopt dat laatste wel? Ja en nee. Ja, wat betreft bijvoorbeeld recycling van plastic verpakkingen, papier en glas. Nee, als het gaat om recycling van grondstoffen die juist cruciaal zijn voor onze economie.
Recycling is van groot belang voor de omschakeling naar een circulaire economie. Nederland heeft wat betreft de recycling van sommige grondstoffen al heel goede papieren. Zo voerde Nederland in 2012 de Europese lijst aan wat betreft recycling van plastic verpakkingen. Ruim 50% van de plastic verpakkingen werd gerecycled. Het Europese gemiddelde was 34,7%. Malta scoorde het laagst met 22%. Ook wat andere grondstoffen betreft doet Nederland het goed. Ook bij recycling van bijvoorbeeld papier en glas behoort Nederland tot de Europese kopgroep. We hoeven ons dus weinig zorgen te maken over de beschikbaarheid van deze grondstoffen.
Indium en tantaal
Er zijn ook grondstoffen waarbij zorgen over de beschikbaarheid wel op zijn plaats zijn. Dat geldt met name voor grondstoffen die van groot belang zijn voor de Nederlandse economie, maar waarvan de beschikbaarheid op lange termijn steeds minder vanzelf spreekt. Dit zijn de zogeheten ‘kritische grondstoffen’. Voorbeelden hiervan zijn indium en tantaal, twee metalen die in veel elektronica worden gebruikt – van zonnecel tot smartphone. Bij de recycling hiervan is nog een wereld te winnen. Technisch is veel mogelijk, maar de recycling van kritische grondstoffen zoals indium en tantaal is nu nog niet rendabel, onder andere omdat de volumes nog te klein zijn.
Dit heeft grote consequenties voor de Nederlandse ambities voor de omschakeling naar een circulaire economie. Immers als de recycling van grondstoffen die belangrijk zijn voor onze economie niet rendabel is, dan is de circulaire economie zelf niet rendabel.
Grondstoffenhonger
Het is heel mooi dat Nederland bij de recycling van sommige grondstoffen, zoals plastic verpakkingen, internationaal al heel goed scoort. Maar laten we ons niet te vroeg rijk rekenen bij de omschakeling naar een circulaire economie. Er is namelijk nog een wereld te winnen wat betreft de recycling van grondstoffen die cruciaal zijn voor onze economie. In het rapport ‘Grondstoffenhonger duurzaam stillen’ (te verschijnen nov. 2014) pleit het Rathenau Instituut o.a. voor het rendabel maken van de recycling van met name deze grondstoffen.
André Krom en Arnoud van Waes zijn onderzoekers bij het Rathenau Instituut en auteurs van het rapport ‘Grondstoffenhonger duurzaam stillen’, dat in november verschijnt. Nu zijn al te lezen: Het Bericht: Stel minimumeisen aan grondstoffen en Managementsamenvatting Grondstoffenhonger duurzaam stillen.
Reacties (26)
De vraag is natuurlijk: waar blijft het nu? Als al dat restafval gewoon ergens op een hoop ligt kunnen we het altijd nog recyclen. Volgens mij is die hoop bij ons veelal asfalt en ander wegenbouwmateriaal. Dat loopt niet weg. Wachten tot het wel rendabel is is waarschijnlijk nog de meest milieuvriendelijkste optie; rendabiliteit is immers vaak een goede indicatie voor milieuvriendelijkheid en vooral CO2-uitstoot. En uitstel van dergelijke initiatieven betekent veelal dat de energiemix een stuk milieuvriendelijker zal zijn tegen de tijd dat we er wel mee aan de gang gaan.
In andere landen – waar men veelal langer gebruik heeft gemaakt van vuilnisbelten dan vuilverbrandingsovens – is het natuurlijk veel makkelijker. En daar zie je nu gestaag initiatieven ontstaan die die vuilnisbelten als goudmijn beschouwen. Urban Mining noemen ze het ook wel. Zie verder Google. Maar volgens mij kan Nederland best even wachten tot het vanzelf rendabel wordt.
Maar waar we m.i. beter niet mee kunnen wachten, is zuinig zijn op fosfor en helium…
Ik mis de factor energie in het verhaal.
Recycling kost energie:
– het inzamelen en scheiden van afval kost energie
– het opzuiveren van de grondstoffen uit afval kost energie (De Tweede Hoofdwet van de thermodynamica is onverbiddelijk)
Meer recycling doet het energieverbruik stijgen. En het lijkt mij onwenselijk om nog meer energie te gaan verbruiken dan we nu al doen. Meer fossiele brandstoffen gebruiken is geen optie en de uitbreiding van windmolenparken en zonnepanelen loopt nu al tegen diminishing returns aan.
Er is een alternatief: minder grondstoffen gebruiken… een krimpende economie i.p.v. een circulaire economie.
Het is nu nog taboe, maar jullie komen er vanzelf wel achter.
Hans, jouw warme truien moeten ook ergens gemaakt worden.
@2
Waarom? Meer lijkt mij juist beter (tot de restwarmte een klimaatprobleem wordt, maar dat duurt nog eventjes). Er is vooralsnog een sterkte correlatie, je mag ook relatie zeggen, tussen energieconsumptie en welvaart en er is m.i. vooralsnog geen enkele reden om aan te nemen dat daar ooit verandering in komt.
@2: Als je maar lang genoeg wacht gaat het licht vanzelf uit, wedden?
@5 Joël 2:31 ja? Ik geloof niet zo in dat soort onzin:p
@6: Huh??
@7:’The sun shall be turned into darkness, and the moon into blood, before the great and terrible day of the Lord come.’
@7 Het licht gaat pas uit als de zon uit gaat. En dat voorspelt de bijbel in Joël 2:31 :pp (hoewel natuurlijk wel geloof dat de zon een keer uitgaat)
@8: Ach so. Maar waar staat nu het ‘wachten’?
Hans#2 heeft wel (deels) gelijk: de factor energie is noodzakelijk in het hele recycling verhaal. De berekening is ingewikkeld. Te ingewikkeld voor deze plek, maar de ordening van de producten kost energie, het verval naar afval kost energie (levert soms ook wat op) maar het extraheren en isoleren van de verschillende waardevolle componenten (oh en plastic verpakkingen zijn geen grondstoffen!) kost gewoon energie.
Recycling is niet gratis. En je kunt het maar ten dele rendabel maken. Rentabiliteit is een economisch gegeven en hangt af van de kosten en baten. Dus als de kosten van koper sky high gaat dan is rentabiliteit van recycling van koper makkelijker te verkrijgen. Dat is geen rentabiliteit die je kunt maken. De samenleving is in die zin niet maakbaar. Je kunt op zijn hoogt het recyclingproces verbeteren zodat kosten en baten dichter bij elkaar komen.
De ordening van onze samenleving en haar producten kost energie en is niet gratis. Of het wat oplevert is nog de vraag. Maar OK, als bepaalde stoffen alleen nog maar uit afval te verkrijgen zijn dan moet je wel.
Entropie : je moet er energie instoppen anders vervalt de ordening.
Oh, en recycling is niet de heilige reddende graal van de samenleving, het is wel de methode van duurzaamheid die de neergang kan vertragen.
@10 Het wachten staat in @1. Vervolgens stel jij dat als je lang genoeg wacht dat dan het licht uit gaat. Dat klopt. Einde verhaal.
@9: Dus als je maar lang genoeg wacht.
@12: Daar hebben we geen Joël voor nodig toch?
@11:
‘Entropie : je moet er energie instoppen anders vervalt de ordening.’
Hoeveel onthouding van energie hebben we nodig om de ordening van een stukje plastic te laten vervallen?
@14 In deze discussie waarin “het licht uitgaat” als je maar lang genoeg wacht vooraleer het terugwinnen van indium en tantaal rendabel wordt hebben we Joël wel degelijk nodig.
Ook hier bij de modieuze circulaire economie de nadruk op hergebruik, levensduur lijkt verlenging nauwelijks te tellen. Verdubbeling van de levensduur halveert de hoeveelheid afval! Of moet de circulaire economie de (ver)korte levensduur verhullen?
@2: “Recycling kost energie”
Niet altijd, hergebruik bij glas en papier bespaart juist energie en vormt een belangrijk motief voor hergebruik.
Bij vele metalen speelt het energieverbruik een belangrijke rol bij hergebruik. Produktaanpassing kan de last (en energie) bij hergebruik verminderen. Een terugnameplicht (statiegeld?) en afvalverwerkingseisen kunnen bijdragen.
Niets daarover in dit nogal eenzijdige verhaal met nadruk op volumes niet op de aard van het gebruik en snelle veroudering.
@17: Kun jij me (kwalitatief) uitleggen hoe je met papierrecycling energie bespaard?
@18 Je moet het afzetten tegenover de benodigde energie voor het maken van nieuw papier.
@18 @19 Ligt eraan wat je doel is. Wat energiebalans betreft is de verhouding tussen nieuw en gerecycled papier volgens mij nogal onduidelijk; er komen nogal wat vieze moeilijk te maken chemicalien kijken bij papierrecycling. Gaat het je om CO2-uitstoot dan zou het zomaar kunnen dat niet recyclen (maar verbranden en de energie nuttig gebruiken) beter uit de bus komt. Maar wat je bijvoorbeeld ook mee moet rekenen, is dat verbranden van restafval misschien wel veel efficienter kan als er meer papier bij zit. Volgens mij kun je jaren aan onderzoek doen naar dit vraagstuk en het dan nog niet weten.
Maar ik weet wel een argument: ik zie liever minder productiebos (ook al is het duurzaam en vooral langdurig gebruik van hout juist een prachtige C-sink) en meer echte natuur. Dat is wat mij betreft meer dan genoeg reden om ongeacht de milieu-effecten sowieso voor recycling (en tegen papier) te zijn.
Verder nog vermeldenswaardig: papier van hennep is veel milieuvriendelijker, duurzamer, mooier en beter.
Overigens komt plastic sowieso veel beter uit de bus dan papier; misschien dat we met niet recyclen de papierprijs wel zodanig kunnen beinvloeden dat het veel milieuvriendelijkere plastic een flinke boost krijgt ;)
@20
Ik weet ook niet of het per saldo energie kost of bespaart, maar ik had het idee dat #zuiver aan absolute energiebesparing dacht en niet aan relatieve.
@21 Ik weet niet zeker wat #zuiver bedoelde, heb er nog wel even over nagedacht, maar geconcludeerd dat er niet zoiets als “relatief” of “absoluut” is in dit soort kringlopen. Je kunt hoogstens de volledige situatie met en zonder bepaald gedrag met elkaar vergelijken. Iedere andere aanpak is een farce van hetzelfde soort als waar we biobrandstoffen, uitstootquotahandel, plastic heroes en de papieren-verpakking-is-goed-beweging aan te danken hebben.
@17:
Het vervaardigen van nieuw papier en nieuw glas kost meer energie, dan het hergebruiken van tweedehands papier of glas. Dat kun je besparing noemen. Maar je bespaart nog veel meer door minder papier en glas te gebruiken.
Voor geïnteresseerden een duidelijk verhaal over de rol van energie in onze maatschappij van Nate Hagens.
https://www.youtube.com/watch?v=U1_dsU1Dx0A
@16: Kennelijk heb jij de glazen bol van Joël voor jouw discussie nodig, maar ik niet. En hel en verdoemenis werkt ook niet bij mij. En wat tantaal en indium betreft, ben ik ook wel weer zo’n optimist dat het einde van de winning en recycling van deze stoffen niet het einde van de wereld zullen betekenen. Hooguit een klein deukje in de economie. Maar ach, economisch gezien staan we wel voor hetere vuren. Wellicht dat allerlei modieuze grillen meer energie en grondstoffen kosten. En het recyclen van oude ideeën misschien wel nóg meer.
Over recycling gesproken: Zo ongeveer eens in de 6 -8 maanden is de circulaire economie op sargasso aan de orde. Verhaaltje van vrijwel dezelfde strekking. En uiteindelijk komt het op het zelfde neer: Als grondstoffen schaarser worden dan stijgt de prijs en ontstaat er vanzelf een recycle markt, of zoeken we een vervangend alternatief. En weer een vermeend probleem opgelost.
@20: “papier van hennep is veel milieuvriendelijker, duurzamer ..”
Nee, hout groei beter, hennep is beter te gebruiken als katoen vervanging.
Minder papiergebruik is een open deur.
Als eens gezien hoeveel vervuiling papierproduktie geeft?
Hergebruik van papier is beperkt, daarna kan het verbrand worden.