| Nieuwsbricht Rijksoverheid, 3-5-2016 | Beleidsregel Openbaar Ministerie, 3-7-2006 | |
| Politieagenten krijgen voortaan niet meer automatisch het stempel van verdachte opgeplakt bij onderzoek naar geweldgebruik. Een feitenonderzoek dat uitgaat van rechtmatig optreden komt daarvoor in de plaats. Dit is de kern van een wetsvoorstel van minister Van der Steur (Veiligheid en Justitie) dat vandaag voor advies naar verschillende instanties is gestuurd, zoals de Raad voor de rechtspraak en het Openbaar Ministerie (OM). | […] in deze Aanwijzing zijn passages opgenomen over de wijze waarop het onderzoek door de Rijksrecherche gestalte dient te krijgen, alsmede wat de rol daarin is van de lokale politie.
Uitgangspunt is dat de politieambtenaar die geweld heeft gebruikt, gelegitimeerd gebruik heeft gemaakt van de geweldsbevoegdheden. Bij de betreffende onderzoeken naar geweldsincidenten wordt een politiefunctionaris die geweld heeft toegepast daarom in beginsel niet als verdachte aangemerkt. Dit is anders indien aanstonds duidelijk is dat hij wél als zodanig moet worden aangemerkt. |
Vandaag kwam de Rijksoverheid met een nieuwsbericht over een wetsvoorstel dat een (vermeende) misstand zou moeten rechtzetten die, blijkens een beleidsregel van het OM, al tenminste tien jaar niet meer voorkomt.
Ik heb er het concept wetsvoorstel zelf bijgepakt en dat gaat inderdaad in hoofdzaak niet over het aanmerken als verdachte van politieagenten die geweld hebben gebruikt.
Zeker omdat ik de bestaande jurisprudentie niet ken, kan ik echter maar moeilijk beoordelen wat dan wel de concrete gevolgen van dit wetsvoorstel ten opzichte van de bestaande wetgeving zouden zijn.
Ik blijf dus met een aantal vragen zitten:
- Waarom wordt dit conceptwetsvoorstel gepresenteerd onder valse voorwendselen? Is dit een gevalletje communicatieve incompetentie, of is er meer aan de hand?
- Welk concreet probleem (anders dan: ‘de politie is zielig’) moet dit wetsvoorstel verhelpen? Zijn er concrete gevallen te noemen waarin de bestaande regelgeving niet voldoet?
- Ervan uitgaande dat je als overheid geweldmisbruik door de politie zo veel mogelijk wilt ontmoedigen, waarom is het een goed idee om politieagenten die onterecht geweld hebben gebruikt meer bescherming te bieden?
Ik ben oprecht benieuwd of juridisch geschoolde lezers wat meer licht op deze zaak kunnen werpen.
O ja, ik zou ook wel eens willen weten waarom ze bij NRC, de Volkskrant en nu.nl kritiekloos een verifieerbaar onzinnig bericht nabauwen. Zijn zij niet onze hoeders van de democratie? Moeten zij niet controleren of het een beetje klopt wat de overheid allemaal roept?
Reacties (10)
Ik ben ook geen jurist maar zou het iets te maken kunnen hebben met het verschil tussen een beleidsrichtlijn van het OM en een wet? In het laatste geval is de politieagent misschien beter beschermd.
@1:
Nee, want in dat geval zou het concept wetsvoorstel moeten gaan over het niet automatisch aanmerken als verdachte van agenten die geweld gebruiken. Maar dat doet het voorstel – in tegenstelling tot wat het nieuwsbericht beweert – helemaal niet. (Ongetwijfeld omdat dat sowieso al niet gebeurde.)
Het wetsvoorstel moet dus een andere bedoeling hebben.
@0
Ik kan niet op van alles en nog wat uitleg geven, maar hopelijk kan ik wel iets duidelijker maken.
Vorig jaar opperde Gerrit van de Kamp, voorzitter van de ACP, dat agenten wél automatisch verdachte moesten zijn (in een strafrechtelijke zaak). Zijn reden was dat het (toenterijd) huidige beleid veel onzekerheid bood. Bij gebrek aan een betere oplossing, stelde hij voor om in alle gevallen dan maar de agent standaard als verdachte te behandelen.
Het is mij onduidelijk of het voorstel van Van de Kamp nou ook daadwerkelijk is overgenomen. De (aanvankelijke) koppen van de kranten de afgelopen dagen deden vermoeden dat het wél was overgenomen. Gebrek aan (wijzigingen in) documentatie doet vermoeden van niet. Het is overigens op te merken dat, in ieder geval de Volkskrant, de berichtgeving/kop inmiddels heeft aangepast van: ”Wetsvoorstel: agenten niet meer automatisch vervolgen na geweld” naar ”Wetsvoorstel: agenten niet meer vervolgd voor doodslag”
Het probleem dat voor de hand ligt, is dat als een politieagent nu iemand doodschiet, hij verdachte kan worden in een strafrechtelijke zaak. Dit ‘voelt’ verkeerd: in de uitoefening van hun beroep moeten agenten soms schieten, en soms kunnen ze daarbij iemand doden, en soms -soms- was dat niet nodig, maar escaleerde de situatie zodanig dat politieagenten -mensen- de geweldsinstructie niet meer goed volgden. Als men uitgaat van de goede wil van de politieagent (en incidenten daargelaten, in de meeste Westerse landen is die goede wil, of de aanname daarvan, wel aanwezig), dan zou het verdacht maken van een politieagent onnodig criminaliserend zijn.
Met het huidige voorstel, een uitsluitingsgrond, wordt eigenlijk een bijzondere positie gemaakt voor politieagenten in dienst. Nu kan een geweldsinstructie natuurlijk ook op ‘laag’ niveau overtreden worden (iemand slaan, wanneer dat niet nodig was), maar de aandachttrekkende zaken zijn die met dood als gevolg. In de huidige situatie zou een politieagent strafrechtelijk vervolgd worden voor doodslag: hij wist immers dat als hij zijn wapen zou schieten, dit de dood van zijn doelwit kon veroorzaken, opzet is aanwezig, en dat telt. In de Nederlandse wet kun je daar maximaal 15 jaar voor krijgen*. Door een speciale positie te maken voor de politieagent, wordt dit voor hem/haar beperkt tot 3 jaar. 3 jaar is nog steeds veel voor een vergissing in het heetst van de strijd, maar eerlijk is eerlijk, we mogen van een agent wel verwachten dat die zijn hoofd koel houdt.
Nu zullen er ook wel de zeldzame gevallen zijn waarbij doodslag (of moord) eerder passen, en de uitsluitingsgrond onterecht zou zijn, maar dat zou ik aan de rechter overlaten.
Stel dat er inderdaad bewezen is dat de politieagent onterecht geweld heeft gebruikt, waarom is het dan een goed idee om hem/haar meer bescherming te bieden? Nou, omdat die in dienst van de overheid opereert. Dat argument is ook een beetje bezwaarlijk: moet de overheid meer coulantie bieden aan degenen die voor haar werken? of moet de overheid juist zwaarder optreden, omdat ze van de agent meer verwacht dan van burgers? Dat is een politieke discussie, maar ik kan wel zeggen dat een getuigenis van een ambtenaar zwaarder weegt dan een burger, dat belediging van een ambtenaar in dienst een ander vergrijp is dan ‘gewone belediging’ (en vermoedelijk zwaarder bestraft). Dat de wetsdienaar een hogere status heeft, lijkt me daarmee wel aangetoond. Of dat terecht is, en of het uitgebreid moet worden naar dit soort gevallen?
De crux zit ‘m volgens mij hierin:
Vergelijk bijvoorbeeld de straffen die er staan op mishandeling (eenvoudige mishandeling, max 3 jaar of geldboete vd vierde categorie) met de strafmaat voor een vergelijkbare daad door een politieagent tijdens de uitoefening van zijn ambt het conceptvoorstel: max. 1 jaar of geldboete vd vierde categorie.
Op doodslag staat maximaal 15 jaar cel of een geldboete van de vijfde categorie, voor een politieagent in functie zou dat maximaal 3 jaar cel of een geldboete van de vierde categorie zijn – al zal een agent in de regel eerder dood door schuld aangewreven worden, de straf waarvoor deze voor een gewone burger juist weer lager uit zou vallen.
Als men uitgaat van de goede wil van de politieagent (en incidenten daargelaten, in de meeste Westerse landen is die goede wil, of de aanname daarvan, wel aanwezig),
*kuch* Ferguson *kuch*
@4:
Yep. Maar de vraag blijft of rechters bij veroordeling (als dat al aan de orde is) daar nu niet al rekening mee houden.
Ofwel: voor welk probleem is dit wetsvoorstel een oplossing? En: waarom grijpt de Rijksoverheid in de berichtgeving hierover terug op een valse voorstelling van zaken?
@6:
Voor het probleem dat politieagenten zich niet vrij voelen om af en toe eens lekker straffeloos iemand in elkaar te trappen. Dit ondanks het feit dat ze hier nu ook haast nooit voor veroordeeld worden.
Duh. Om de onderbuik van Nederland te bedienen natuurlijk.
@6
“Maar de vraag blijft of rechters bij veroordeling (als dat al aan de orde is) daar nu niet al rekening mee houden.”
Dat wordt ook toegegeven in de Memorie van toelichting:
“Voorop staat dat het bestaande wettelijk stelsel van strafuitsluitingsgronden reeds voldoende rechtsbescherming biedt aan de opsporingsambtenaar die conform de Ambtsinstructie heeft gehandeld. Ook onder de huidige wetgeving is het uitgangspunt dat een opsporingsambtenaar die in de uitoefening van zijn taken op grond van de Politiewet en de Ambtsinstructie geweld gebruikt in beginsel niet wordt gestraft”
De uitleg waarom dat dan veranderd zou moeten worden volgt daarna:
” De strafuitsluitingsgronden waarop de opsporingsambtenaar in de huidige situatie een beroep kan doen, zijn echter dezelfde waarop burgers bij de rechter een beroep kunnen doen en deze zijn dus niet op de specifieke functie en bevoegdheden van de opsporingsambtenaar toegesneden. Daarom wordt voorgesteld een afzonderlijke strafuitsluitingsgrond voor de opsporingsambtenaar in het Wetboek van Strafrecht op te nemen.”
Dat is mij duidelijk genoeg, of dat ook klopt met de voorgestelde wetswijziging kan ik niet beoordelen.
Het kan natuurlijk komen doordat de betreffende ambtenaren niet even kijken wat er nu al over bestaat: ze weten de weg niet in hun archief. Misschien kennen ze hun eigen richtlijnen niet goed – de mensen uit 2006 zijn misschien allemaal weg – en gaan ze te veel uit van hun gezonde verstand en onderbuikgevoelens (“dat mag zeker niet van links”).
En het lijkt een beetje op het verschijnsel dat er na een aanslag of iets dergelijks om “ruimere bevoegdheden” wordt geroepen, terwijl de ruime en bruikbare bevoegdheden die politie en justitie al hebben niet eens goed worden benut.
Eindelijk maar toch, de DDR in Nederland. HEt moest wel over rechts, maar straks ook zo’n mooi ijzeren gordijn om het Land heen, lekker anoniem klikken, niet patriottische mensen aangeven, meningen die je niet aanstaan kapot shamen en een politie macht die boven de wet staat inclusief “stadswachten” met pistolen straks.
Aaah. hebben de ouderwetse linkse zijden van de SP dan eindelijk hun zin. Lekker Sovieten bij mekaar. Gezellig joh.