Dit is een gastbijdrage van Jan Willem Zwang, oprichter van Greencrowd. Dit bericht verscheen eerder op het blog van Greencrowd.
In 2016 treedt het nieuwe belastingplan in werking. Een dolk in de rug van het vertrouwen in overheidsbeleid op het gebied van duurzame energie.
OPINIE -
Stukje geschiedenis
In 1996 is de energiebelasting ingevoerd als heffing op het gebruik van elektriciteit en gas. Deze belastingmaatregel is destijds ingevoerd als vergroening van het belastingstelsel door de twee paarse kabinetten. Voor wie het niet meer weet: paars was de combi van VVD en PvdA (ook toen al…) en D66. Wie weet wat de kleur van het huidige kabinet is, mag het zeggen maar ik vermoed blauw en wij zitten de volgende ochtend met de kater.
De heffing is budgetneutraal ingevoerd, dat wil zeggen tegelijkertijd met de invoering van de energiebelasting zijn de inkomstenbelastingen met een bedrag gelijk aan de opbrengst van de energiebelasting verlaagd. Het doel van de energiebelasting is een efficiënt gebruik van energie te stimuleren. Tot zover de theorie.
Praktijk
Sinds de introductie van energiebelasting, is deze als volgt ontwikkeld:
In 1996 ontliepen de energiebelasting op gas (€ 0,1452 per m3) en elektriciteit (€ 0,1339 per kWh) elkaar niet veel, ondanks het verschil per energetische inhoud van de twee. In de eerste jaren is er een sterke stijging van de heffingen geweest, vooral op gas. Daarna, in de periode 2001 tot en met 2015, was de stijging wat minder. Henri ter Hofte rekende mij voor dat de gemiddelde jaarlijkse stijging voor gas in die periode 3,4 % was en voor elektriciteit 5,3%. Wanneer we echter naar de periode 1996 tot en met 2015 kijken, is de gemiddelde jaarlijkse groei voor gas 14,5% en voor elektriciteit 12,2%.
Trendbreuk
Inmiddels zijn de tarieven voor 2016 bekend en is er sprake van een trendbreuk. Wat is het geval? Onder het mom van ‘vergroening van het belastingstelsel’ (waar hebben we die eerder gehoord) wordt de energiebelasting op gas fors verhoogd. Sterker nog, de stijging ten opzichte van 2015 is 31,7%! Tegelijkertijd wordt de energiebelasting op elektriciteit verlaagd met 15,8%!
Onvoorstelbare stijgingen en dalingen zal je denken, maar in de beginjaren van de energiebelasting was het nog veel gekker. Sinds 2004 is de jaarlijkse stijging voor gas al twee keer meer dan 11% geweest en in 2009 was de stijging op elektriciteit 49,2%. Er gebeuren dus wel gekkere dingen.
Wat echter niet eerder is gebeurd, is dat er een verlaging is geweest op de energiebelasting. En de vraag is waarom…
Voor- en nadelen
Wat zijn de voordelen van het verhogen van de energiebelasting op gas? Consumenten (want die worden uiteraard getroffen) worden sterk geprikkeld om minder gas te gebruiken door bijvoorbeeld te isoleren, een zonnecollector te plaatsen en eventueel warmteterugwinning te gaan realiseren, bijvoorbeeld in de douche. Er zal dus iets minder gas worden gebruikt (het gros van het gasverbruik is industrieel) en er zal misschien een bevinkje minder plaatsvinden in Groningen maar pin me hier niet op vast.
Het nadeel van het verhogen van de energiebelasting op gas is dat mensen veel meer gaan betalen, ook de mensen die in een (sociale) huurwoning zitten en zelf niet zo snel in dure maatregelen zullen (of kunnen) investeren. En wat dacht je van de mensen die niet eens gas gebruiken maar zijn aangesloten op een warmtenet? De ACM bepaalt ieder jaar het maximale GJ-tarief voor warmte en dit is bijna volledig gebaseerd op de prijs voor gas INCLUSIEF de energiebelasting op gas. De gebonden warmteklant is dus flink in de aap gelogeerd wanneer de ACM hier in de nieuwe tariefstelling geen rekening mee houdt.
Wat zijn de voordelen van het verlagen van de energiebelasting op elektriciteit? Iedereen gaat minder betalen en men houdt dus meer geld over. Dat is mooi want dat stroomt één-op-één de economie in. De prijsvechters in de energiemarkt zullen de verlaging aangrijpen door om het hardst te roepen: ‘Wij slopen de crisis. Nu nog goedkoper. Ik zeg doen!’.
Het nadeel van het verlagen van de energiebelasting op elektriciteit is dan men minder wordt geprikkeld om minder elektriciteit te gebruiken. Het staat dan ook volledig haaks op de intentie van de energiebelasting om efficiënt met energie om te gaan.
Nog een nadeel van het verlagen van de energiebelasting op elektriciteit is dat veel mensen die net zonnepanelen hebben aangeschaft meteen een flinke kater oplopen. Zelf produceer ik gemiddeld zo’n 3.220 kWh per jaar met mijn zonnepanelen en het verlagen van de energiebelasting levert mij bijna € 74,- per jaar minder op en over de levensduur van 25 jaar zelfs ruim € 1.800,-. En dit terwijl mijn (en niet alleen die) zonnepanelenverkoper toch echt heeft geroepen dat de energieprijzen volgens het CBS de afgelopen jaren met wel 11% per jaar zijn gestegen en dat de elektriciteitsprijs misschien wel een keer kan dalen (…) maar dat de energiebelasting GEGARANDEERD blijft stijgen. Want belastingen gaan alleen maar omhoog…. Misschien wordt het nu dan echt een keer tijd dat de ACM hier eens op ingrijpt.
Investeringsklimaat
De verlaging van de energiebelasting op elektriciteit heeft nog een ander, vervelend effect. Jarenlang is gelobbyd voor het ‘kropje sla’-model voor investeringen in duurzame-energie. De aanpassingen aan de Regeling Verlaagd Tarief (ook wel bekend als de postcoderoosregeling) voor 2016 zorgen er voor dat we nu eindelijk op dat gewenste niveau zijn gekomen. De verlaging van de energiebelasting legt echter een bom onder het vertrouwen in de overheid en het energiebeleid. Er is al aangekondigd dat het salderen van zonne-energie wordt aangepast en ondanks het feit dat er officieel pas in 2017 wordt geëvalueerd, wordt er allang gerekend aan en gesproken over de te nemen aanpassingen. Sterker nog, de op dit moment verwachte contouren voor de aanpassingen in 2020 worden door sommige ambtenaren al publiekelijk gedeeld.
Mijn enthousiasme voor de postcoderoos is door de verlaging van de energiebelasting op elektriciteit helaas toch weer getemperd. Want wie zegt mij dat de energiebelasting op elektriciteit in 2017 niet weer wordt verlaagd. En in 2018. 2019… Wat blijft er dan nog over van die volledige vrijstelling? Hoe snel zitten we op of zelfs onder het niveau van de huidige 7,5 cent per kWh?
Ik ben geneigd te denken: het zal zo’n vaart wel niet lopen. Aan de andere kant: we hebben inmiddels bijna 300.000 huishoudens met zonnepanelen in Nederland en tot op de dag van vandaag heb ik, op experts als Peter Segaar van PolderPV na, nog niemand met zonnepanelen horen zeggen: “Goh, dat is toch wel balen van die verlaging op de energiebelasting, daardoor mis ik 16% van mijn inkomsten”.
Als ik dan de brief van Hans Grunfeld van VEMW vanochtend in het FD lees waarin hij stelt dat het sluiten van de kolencentrales louter duur symboolbeleid is, weet ik wel dat de fossiele lobby vele malen sterker is dan de duurzame lobby. Want wee o wee wanneer de fossiele, buitenlandse energiebedrijven een strobreed in de weg wordt gelegd. Dan gaan partijen als VEMW en VNO-NCW vol in het geweer.
Wij, ik schaar mezelf voor het gemak onder de duurzamen, hebben iconen als Jan Rotmans en Marjan Minnesma maar ook hen heb ik hier nog niets over horen zeggen. Misschien heb ik dat gemist maar dan moeten ze misschien dezelfde roeptoeter gebruiken als Hans Grunfeld, dan hoor ik het ook.
Signaal
Kortom: de verlaging van de energiebelasting op elektriciteit is een slecht signaal. Mensen worden minder geprikkeld om minder elektriciteit te gebruiken. Mensen met zonnepanelen worden gedupeerd. Het wordt financieel minder interessant om in zonnepanelen op je eigen dak te investeren. Het wordt risicovoller om op basis van de Regeling Verlaagd Tarief in zonnepanelen op daken van anderen te investeren. Er is een knauw in het vertrouwen in het ad hoc energiebeleid waardoor het investeringsklimaat voor duurzame energie verslechtert.
Nawoord
Het argument dat mensen nu vooral gestimuleerd worden om warmtepompen aan te schaffen (vermijden gas, warmte opwekken met elektriciteit) is waar maar gaat slechts voor een hele kleine groep mensen op. Mochten we in de situatie komen dat er over een aantal jaar ook zo’n 300.000 huishoudens warmtepompen hebben, dan zal er ongetwijfeld een lobby gestart zijn zodat mensen die zelf geen warmtepomp kunnen plaatsen toch mee kunnen profiteren van een warmtepomp in de bodem van een ander. En krijgen die dan weer een vrijstelling op de energiebelasting van hun gas? Zal wel niet he…
Reacties (10)
Het is allemaal niet zo vreemd, inkomsten uit fossiele brandstof/milieuheffingen zijn van vitaal belang voor de staatskas, zonder fossiele brandstof zou er voor miljarden aan tekorten zijn. Zeker nu de inkomsten uit de gasvelden in Groningen dalen moet het geld ergens anders vandaan gehaald worden, zie hier het resultaat. Zonnepanelen zijn leuk voor de milieu hobbyisten, maar je moet er als rijk steeds meer subsidie achteraan gooien en je kan er nooit meer belasting op heffen, dat hou je dus nooit oneindig vol.
Daarnaast wordt de productie van elektriciteit steeds groener. Het is politiek straks niet meer verkoopbaar om daar dan nog een milieuheffing overheen te leggen. Duitsland dumpt daarbij zijn groene energie in de pieken al voor dumpprijzen dus dat verlaagt die tarieven alleen maar verder.
Overigens leveren je zonnepanelen, nog steeds hetzelfde op, alleen dalen de marktprijzen, je bespaart dus minder. Regel 1 in gezond ondernemerschap is nooit vertrouwen op subsidies en heffingen van de overheid, maar gewoon op een gezond investeringsmodel. Als een investering zich niet op eigen kracht kan terugverdienen moet je er niet aan beginnen, of je moet het puur als een hobby zien die geld mag kosten.
Sowieso is het energiebeleid van de overheid flut. Er is destijds gekozen voor de REB (Regulerende EnergieBelasting) onder het mom van draagvlak: de belasting op energie moest omhoog, maar om daarvoor draagvlak te behouden moest de belasting op arbeid gelijkelijk omlaag. Die doelstellingen waren prima, maar zijn vervolgens door de overheid zelf nooit serieus genomen.
Als je zo’n maatregel neemt en je zegt dat het voor het draagvlak is, dan moet je ook zorgen dat je als overheid het publiek daarover informeert, anders wordt het natuurlijk niks met dat draagvlak. Dat informeren is nooit gebeurd. Iedereen riep destijds dat de overheid de milieubelastingen ophoogde om de kas te spekken (in dit geval dus niet waar) en de overheid deed 0.0 aan voorlichting hierover. Sterker nog: ik heb in de jaren na invoeren een aantal malen op de informatiesites van de rijksoverheid gezocht naar informatie hierover, maar het was niet te vinden.
@0: Ik begrijp dat gas nog steeds veel minder wordt belast dan elektriciteit (uitgedrukt in energie). In die zin is de ontwikkeling wel degelijk goed (de gasbelasting kruipt langzaam in de richting van die van elektriciteit). Mits er ook werk wordt gemaakt van groene opwekking van elektriciteit (en ik geef toe, hier hapert het een beetje in Nederland), is die ontwikkeling wel degelijk een vorm van vergroening van het belastingstelsel.
@1: “Regel 1 in gezond ondernemerschap is nooit vertrouwen op subsidies en heffingen van de overheid, maar gewoon op een gezond investeringsmodel.”
Wat een gezond investeringsmodel is, hangt wel nogal af van wat de overheid met heffingen en subsidies doet. Een redelijke marge op je product kan makkelijk verdampen du moment dat er een bepaalde heffing of subsidie wordt ingevoerd of afgeschaft. Dat is op zich niet zo erg, zo lang het gedrag van de overheid daarin enigszins voorspelbaar is, maar gastredacteur betoogt juist dat de overheid zich de laatste tijd nogal onvoorspelbaar gedraagt.
@3: Eens, de belasting koppelt meer aan de CO2 uitstoot.
Met “Een dolk in de rug van het vertrouwen in overheidsbeleid op het gebied van duurzame energie” overschreeuwt de schrijver zichzelf uit bekommernis over het minder goede rendement van zijn zonnepanelen.
Je mist nog een belangrijk punt. De liberalisering van de energiemarkt wordt zo om zeep geholpen. Het is ondoenlijk voor de bedrijven om op prijs te concureren. Consument stapt over, verwacht lagere prijs. Betaald echter meer…. De nieuwe leverancier mag dat vervolgens gaan uitleggen aan de consument, met alle extra kosten die hij daarvoor moet maken vandien.
Het is voor leveraciers ondoenlijk je goed te kunnen postioneren als prijsvechter met zo’n overheid.
Nog een toevoeging m.b.t. De zonnepanelen. Het voordeel dat je momenteel hebt doordat levering en teruglevering gesaldeerd wordt gaat verdwijnen. Het is niet voor niets dat er een nieuwe meter geplaatst wordt (als je nog een oude analoge meter hebt) die levering en teruglevering apart meet. Alle signalen lijken er op te wijzen dat je straks transport en belasting mag gaan betalen over je zelf opgewekte teruglevering. Iets wat nu niet het geval is door het salderen…
Al zeg je dit ook in het artikel, kwam er voor mij.nog niet echt helder uit. Vandaar deze post.
@6 onwaarschijnlijk. Dat zou betekenen dat er een producententarief ingevoerd moet worden via de gas- en elektriciteitswet. Die mogelijkheid is nu juist geschrapt door Kamp. Al kan hij daar nog op terugkomen nu het wetsvoorstel in de Eerste Kamer is afgestemd. Zou me echter verbazen aangezien hij het amendement dat herinvoering van producententarief regelde heeft ontraden.
Wat eerder te verwachten is dat salderen van energiebelasting beperkt wordt en dat energiebedrijven de mogelijkheid krijgen om minder te betalen voor teruggeleverde elektriciteit dan wat de consument betaalt voor afname van elektriciteit.
De energiebelasting op elektriciteit daalt, maar de opslag voor duurzame energie, een heffing tbv van de SDE+ subsidiëring van met name windmolens op zee stijgt juist fors met 55%. Een heffing trouwens die net als energiebelasting hoger is voor kleine gebruikers dan grotere. (Geen Level playing field voor MKB tov VNO)
@6: Hoewel het voor veel zonnepaneeleigenaren onverwacht is, is het als ze gebruikmaken van het grid, los van milieuvoordelen, natuurlijk wel ergens terecht. Voorheen waren ze door hun relatief kleine omvang in de productie freeriders die hun stroom gratis een retourtje konden laten maken over het net. En waarbij het geheel inclusief energiecentrales ook nog gratis voor accufunctie speelden. Kan allemaal als zonnestroom marginaal is en het wegvalt als ruis, maar uiteindelijk als zonnestroom een grotere speler wordt zal iemand die kosten moeten dragen. Het energiebedrijf wil natuurlijk niet voor niets accu spelen en het net moet ook in goede staat zijn om decentrale overschotten en tekorten te verwerken.
Maar goed, er is inmiddels een actiegroep die al deze kosten, te beginnen bij het energiebelastingdeel, voor zonnepaneeleigenaren wil voorkomen. https://zonnestroombelastingvrij.nl/
@8 stijging opslag duurzame energie is 0,2 Eurocent. Bron: http://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/bldcontentnl/belastingdienst/zakelijk/overige_belastingen/belastingen_op_milieugrondslag/tarieven_milieubelastingen/tabellen_tarieven_milieubelastingen
@9 Wat heeft energiebelasting te maken met kosten van het netwerk of van backup centrales? Netwerkkosten zijn voor alle kleinverbruikers gelijk en zijn een vast tarief ongeacht hoeveel stroom je afneemt of verbruikt. En ongeacht hoeveel pieken in je verbruik je hebt. Dus daar zijn eigenaren van zonnepanelen geen freerider.
Wat betreft de kosten van backup capaciteit heb je een punt. Als je daar wat aan wilt doen zal je niet de energiebelasting maar de regelgeving mbt elektriciteits tarieven moeten aanpassen. Zodat energiebedrijven diensten als balans los in rekening mogen brengen of een ander tarief voor teruglevering mogen hanteren dan voor levering van elektriciteit. Een losse balans dienst heeft als voordeel dat eigenaren van grote stroomvreters ook aangepakt worden. Om een beeld te geven: mijn zonnepanelen veroorzaken een piek van 2 kW, die op basis van weersverwachting goed te voorspellen is. Mijn wasdroger en vaatwasmachine veroorzaken een piek van 4 kW, die veel minder goed te voorspellen is.