Dat Rusland, ondanks de droevige staat waarin haar economie verkeert, haar oude invloedssfeer in Centraal-Azië tracht te herwinnen, baart de westerse bondgenoten zorgen. Na twee decennia van bijna onbetwiste Amerikaanse hegemonie zit niemand te wachten op een heropleving van de Koude Oorlog. De verhoudingen binnen de NAVO zelf zijn echter niet meer zo hecht als voorheen: de teloorgang van de oude Sovjet-Unie heeft het belang van de verdragsorganisatie doen afnemen.
Over de toekomstige rol van de alliantie wordt al heel wat langer nagedacht. Een soort permanente vredesmacht onder VN-mandaat zoals de Britse historicus John Keegan voorstelde is minder aantrekkelijk dan het misschien lijkt. In april schreef ik hierover: “Om te voorkomen dat de NAVO in zo’n rol als instrument van Westers imperialisme wordt gezien, zouden zeer veel nieuwe lidstaten tot de organisatie moeten toetreden, wellicht zelfs Rusland, terwijl dat land juist reden is dat vele Oost-Europese landen tot de NAVO zijn toegetreden, of dat willen.”
Rusland blijft een beperkende invloed hebben op de speelruimte van de NAVO. Dat weet ook Zbigniew Brzezinski, nationaal veiligheidsadviseur onder president Carter. Hij schreef onlangs in de New York Times: “Rusland is niet meer de vijand maar het beschouwt de NAVO nog altijd met enige vijandigheid.” Om Rusland tot bedaren te brengen moet het land meer en vaker betrokken worden bij kwesties die de Europese veiligheid betreffen. De grote Russische weerstand tegen de toetreding van enkele voormalige Sovjetrepublieken tot de verdragsorganisatie, zou zo kunnen worden afgezwakt.
Brzezinski stelt verder voor dat de NAVO tot een gezamenlijke raad moet komen met de Sjanghai Samenwerkingsorganisatie. Op die manier wordt niet alleen maar Rusland tevredengesteld. Opkomende Aziatische mogendheden als China en India kunnen zo een belangrijkere rol gaan spelen in een internationale gemeenschap die als doel heeft vrede en veiligheid te waarborgen in Eurazië.
De NAVO kan niet transformeren in een mondiale veiligheidsorganisatie. Brzezinski waarschuwt dat dat de Amerikaans-Europese verhoudingen te veel onder druk zou zetten, terwijl een dergelijk verbond door interne ideologische verdeeldheid maar weinig kan bereiken. “Een internationale politiemacht die optreedt wanneer het dat zelf wenselijk acht” is het meest realistische scenario voor de alliantie. Om die reden blijft de strijd in Afghanistan van buitengewoon groot belang. Een overwinning aldaar zou de NAVO van de toekomst vorm kunnen geven, terwijl een aftocht het bondgenootschap waarschijnlijk wederom tot een puur defensieve alliantie reduceert.