“I don’t feel good,” said Mee Hyun Koo. “It’s uncomfortable, scary.”
Hoe ver gaan we in het beveiligen van vluchten en vliegvelden? De mislukte aanslag op eerste kerstdag resulteert in een scala aan nieuwe veiligheidsmaatregelen. Zichtbaar en onzichtbaar. Uiteraard zullen de passagierslijsten nog weer beter onder de loep genomen worden en gaan de veiligheidsdiensten ‘intensiever’ samenwerken. Tevens wordt er meer gefouilleerd, mag er één stuk handbagage mee in de kist en mogen mensen vanaf een uur voor de landing niet meer van hun plek en mogen ze helemaal niets – niet eens een deken – meer op schoot hebben in die tijdspanne. Onder begeleiding naar het toilet, dat soort praktijken dus.
Het is een standaardreactie, de aangescherpte veiligheidsmaatregelen. Na 11 september volgde er een serie van maatregelen en na de shoebomber moeten passagiers zelfs hun schoenen uit doen als ze door de check gaan. Sommige maatregelen worden na een tijdje terug gedraaid, maar de meeste zijn nog steeds intact. Ze zullen ook niet snel verdwijnen, met om de zoveel tijd een mislukte aanslag. Het moet de veiligheid van passagiers, personeel, vliegtuig en mensen op de grond garanderen, maar het maakt een vlucht naar New York er niet prettiger op.
Daarom vind ik de vraag gerechtigd: hoe ver gaan we in de beveiliging? Mee Hyun Koo reageert hierboven namelijk niet op terrorisme, maar op de daaropvolgende maatregelen. Daar is ze bang voor en ik kan haar gelijk geven. Ik voel niet zozeer angst bij al die maatregelen, maar wel vernedering. En ongemak. Hinder. Als ik vlieg, maak ik me vele malen drukker om het fouilleren en de gegevens die overheden en instanties van me hebben, dan om een mogelijke aanslag. Sterker, dat laatste komt niet eens in me op.
Falende inlichtingendiensten
Ten eerste kan er – los van de fundamentele discussie – de conclusie worden getrokken dat de inlichtingendiensten faalden. Anders kan ik niet verklaren dat een Nigeriaan die een enkeltje Detroit koopt aan controles ontsnapt. Waarom wil hij niet terug? Bovendien waarschuwde zijn vader de Amerikanen al ruim een maand voor de daad dat zijn zoon op het verkeerde pad zat. Geldgebrek zal de veiligheidsdiensten parten spelen, maar is het dan eerlijk van de overheid om passagiers wél op te zadelen met extra rompslomp?
Ten tweede helpen de beschermende maatregelen maar tot op zekere hoogte. Experts reppen altijd van restrisico. De beveiliging is simpelweg een wedloop tussen beveiligers en terroristen. Een terrorist vindt altijd wel een manier om zijn kunstje te doen. Na de aanslagen op 11 september 2001 zijn de maatregelen op vliegvelden echter dermate aangescherpt dat de terroristen in Madrid en Londen uitweken naar treinen en metro’s.
Vliegen is veilig
De verscheidene mislukte aanslagen op vliegtuigen na 11 september tonen voor mij aan dat vliegen na 11 september veilig is, althans wat betreft terrorisme. De grote jongens zijn ontmoedigd, de kneusjes falen. Toch komen er keer op keer extra maatregelen.
Neem de mislukte aanslag op eerste kerstdag als voorbeeld. Aan de ene kant schoot de beveiliging tekort, omdat de Nigeriaan een aanslag kon plegen. Aan de andere kant: hij faalde. Geen dood en verderf, alleen een kapotte stoel en een verbrande hand. Dat betekent dat hij een verwaarloosbaar risico vormde, helemaal omdat zijn plan toch al geen kans van slagen had.
“Hoe groot was de kans dat hij het vliegtuig daadwerkelijk had opgeblazen?” vroeg NRC Handelsblad aan raket- en explosievendeskundige Herman Schöyer. De deskundige achtte de kans van slagen klein. Hij gebruikte de stof verkeerd, waardoor het afgezien van het brandje geen risico voor de veiligheid van het toestel vormde.
Veiligheid moet afweging zijn
Ten derde moet de veiligheid van de passagiers altijd een afweging zijn in een groter geheel, waar meer factoren zoals welzijn, gemak, privacy, angst, tijd en geld een rol moeten spelen. De maatregelen die nodig zijn voor de beveiliging moeten in proportie staan.
De statistische kans dat mij iets overkomt door terroristisch handelen in een vliegtuig is in mijn ogen te verwaarlozen. Op z’n minst is die kans minimaal. Maar ik ondervind er wel hinder van, om over privacy maar niet te beginnen.
Het is tijd voor een discussie over de grenzen van de beveiliging van vliegvelden en vluchten. Misschien is het bij voorbaat een kansloze discussie omdat the power of nightmares niet aan mijn kant van de discussie staat en vermijding van risico bon ton is in onze samenleving. Maar het is van de zotte dat ik tot op het bot moet worden vernederd omdat er om de twee jaar één of andere zielige knutselaar met een chronische zeurknobbel een hopeloos plan bedenkt en uitvoert om een vliegtuig uit de lucht te halen… en dan faalt.
Reacties (18)
Zoals Simon zelf aangeeft, hebben veiligheidsmaatregelen ook een preventieve werking. Niet alleen wordt een of ander terroristje eruit gefilterd maar deze worden ook ontmoedigd. Dat er zeer sporadisch een vliegtuig wordt gekaapt/opgeblazen is zonder twijfel de verdienste van allerhande maatregelen.
Maar terwijl Simon erkent dat veiligheidsmaatregelen een nuttige werking hebben, lijkt het alsof hij in het vervolg van zijn betoog hieraan voorbij gaat wanneer hij zegt:
?De statistische kans dat mij iets overkomt door terroristisch handelen in een vliegtuig is in mijn ogen te verwaarlozen. Op z’n minst is die kans minimaal. Maar ik ondervind er wel hinder van, om over privacy maar niet te beginnen.?
Die hinder die Simon ervaart valt samen met die lage statistische kans. Het is de keerzijde van de medaille. Maar zonder die keerzijde is er helemaal geen eremetaal te behalen. Sommige veiligheidsmaatregelen kunnen alleen maar worden uitgevoerd door alle passagiers aan een grondige screening te onderwerpen. Ik zal toch mijn schoen moeten uittrekken willen ze controleren of daar een bom zit. Allerhande extra hulpmiddelen worden al handig ingezet, zoals bijv. de detectiepoortjes of netwerken van inlichtingen. Sommige maatregelen zijn pijnloos. Anderen zijn irritant. Een discussie over de noodzaak van sommige irritante maatregelen lijkt mij wel wenselijk, mede omdat dit tot dusver niet aan democratische kritiek onderhevig lijkt te zijn. Maar zo?n discussie moet wel altijd met het besef komen dat de veiligheid van de passagier alleen vanzelfsprekend is door zeer scherpe controles. Vliegtuigen zijn nu eenmaal gewilde objecten voor terroristen.
Helemaal mee eens. Het wordt tijd dat het flesje water weer mee mag in het vliegtuig.
@Rob: op je opmerking over de preventieve werking van controles zijn twee opmerkingen te maken: ten eerste zijn er niet zo veel terroristen. Niet alleen het aantal aanslagen op vliegtuigen is laag, ook het aantal aanslagen buiten vliegtuigen is bijzonder klein gebleven, ondanks het ontbreken van de veiligheidsmaatregelen die rond het vliegverkeer gewoon zijn.
Ten tweede is de vraag hoe belangrijk de controles op vliegvelden eigenlijk zijn voor het voorkomen van aanslagen. De meeste aanslagen worden voorkomen nog voordat iemand ook maar in de buurt van het vliegtuig is gekomen, door de veiligheidsdiensten. Ook deze aanslag had op die manier verijdeld kunnen worden, er waren genoeg signalen. Hoeveel aanslagen zijn er eigenlijk voorkomen door de veiligheidsmaatregelen op vliegvelden? Haal je dat weg, is het dan ineens niet meer veilig om te vliegen?
Iets over de kans om getroffen te worden door een terroristische aanslag tijdens het vliegen.
Geen conclusies, gewoon eenvoudige kansberekening…
@2
“Hoeveel aanslagen zijn er eigenlijk voorkomen door de veiligheidsmaatregelen op vliegvelden? Haal je dat weg, is het dan ineens niet meer veilig om te vliegen?”
Mijn verhaal suggereert dat dit de verkeerde vraag is omdat veiligheidsmaatregelen een preventieve werking hebben. Daarmee doel ik niet op het voorkomen van aanslagen die mensen nu beramen. Maar daarmee doel ik op het voorkomen van aanslagen die anders ook zouden worden gepleegd.
De vraag moet zijn: “hoe ziet ons luchtverkeer eruit zonder die veiligheidsmaatregelen? Is er uberhaubt luchtverkeer mogelijk?”
Kansberekeningen met huidige gegevens zeggen dat ook heel weinig tot helemaal niks.
@3: “hoe ziet ons luchtverkeer eruit zonder die veiligheidsmaatregelen? Is er uberhaubt luchtverkeer mogelijk?”
Je stelt die vraag toch niet omdat je denkt dat ik pleit voor afschaffing van alle maatregelen? Ik pleit voor een kritische houding, maar een zekere mate van beveiliging zal altijd nodig zijn.
Omgekeerd denk ik ook dat luchtverkeer nog wel mogelijk is als ik mijn schoenen aanhoud bij controle’s.
Helemaal eens met Rob. Natuurlijk is de kans op een aanslag klein, maar hoe kun je weten wat die kans was zonder de allerhande maatregelen die zijn genomen? Dat kun je niet weten want terroristen hebben misschien besloten om dan maar een andere instantie op te blazen of helemaal af te zien van een aanslag, dóórdat het zo lastig voor ze werd gemaakt. Hoevéél mensen een aanslag wilden plegen, maar het niet deden, weten we niet. Dus een simpele kansberekening lijkt me niet van toepassing hier.
Verder, voor die twee keer per jaar dat de meeste NLers vliegen lijkt me een beetje controle geen ramp. Vlieg je echter voor je werk, dan is het erg vervelend, ook in verband met langere wachttijden.
@Rob: je beantwoord de vraag, maar negeert gemakshalve mijn twee opmerkingen die het nut van de zware controles ter discussie stellen. Nog een keer dan maar:
1. er zijn überhaupt zeer weinig terroristen. Gezien het grote verschil in beveiliging tussen vliegverkeer en andere doelen zou je een waterbed effect verwachten. Echter, het aantal aanslagen op andere doelen is ook zeer klein. Dus is het de vraag hoe significant die ‘preventieve werking’ eigenlijk is. Maar dit kan natuurlijk ook komen door reden 2:
2. de rol die de veiligheidsmaatregelen op vliegvelden vervullen in het voorkomen van aanslagen is beperkt. Politiewerk doet de bulk van de preventie. Niemand roept op tot afschaffing daarvan. Dit incident laat juist goed zien hoe weinig het oplevert, al die maatregelen, zeker als je het afzet tegen politiewerk.
Hoe groot is het aantal mensen dat gepakt is door de veiligheidsmaatregelen op vliegvelden? Zet dat eens af tegen het aantal aanslagen dat voorkomen is.
Overigens, als het gaat om preventie denk ik toch echt aan meer politieke oplossingen in wat brandhaarden op de wereld. Daar valt nog veel te winnen.
@6: “Overigens, als het gaat om preventie denk ik toch echt aan meer politieke oplossingen in wat brandhaarden op de wereld. Daar valt nog veel te winnen.”
Oei, das wel héél links. Liever alles ‘kapotnuken’. Dan weet je in ieder geval zeker dat ‘ze’, die hysterici, niet boos worden. ’t is immers nooit goed met die gasten.
Check nog even de website van NRC.
De quote
“Hoe groot was de kans dat hij het vliegtuig daadwerkelijk had opgeblazen?” vroeg NRC Handelsblad aan raket- en explosievendeskundige Herman Schöyer. De deskundige achtte de kans van slagen klein. Hij gebruikte de stof verkeerd, waardoor het afgezien van het brandje geen risico voor de veiligheid van het toestel vormde.
Is inmiddels uit het artikel verwijderd. Waarom?
@8 Hmm, die hele deskundige wordt niet meer geciteerd. Vreemd. Blijkbaar toch te kort door de bocht, maar volgens mij wordt het gevaar nu niet veer groter ingeschat.
Blijft de vraag, waarom halen ze dat weg?
@7: Politieke oplossingen ‘links’, waar gaat het heen met de wereld. Aan de andere kant, te vaak lijkt rechts inderdaad niet geïnteresseerd in politieke oplossingen.
Slechts om aan te geven dat ook als het gaat om preventie er andere middelen zijn dan controles op vliegverkeer.
@4 Uiteraard denk ik niet dat je pleit voor afschaffing. Ik denk wel dat ongemakken inherent zijn aan het waarborgen van de veiligheid.
@6 Het spijt me maar je reageert ook niet op de essentie van mijn reactie. Punt 1 & 2 reageren niet op het gegeven dat je niet weet in hoeverre zware controles een preventieve werking hebben omdat terroristen daardoor vooraf al besluiten om niet aan vliegtuigkapingen e.d. te doen.
Vervolgens zeg je:
“Hoe groot is het aantal mensen dat gepakt is door de veiligheidsmaatregelen op vliegvelden? Zet dat eens af tegen het aantal aanslagen dat voorkomen is.”
Dit terwijl mijn punt juist is dat dit niks zegt (maar ik ben uiteraard wel geïnteresseerd in de data mocht je die hebben).
Ik wil best wel in discussie gaan op jouw of mijn argumenten maar dan moeten ze wel op elkaar aansluiten.
@Rob: Punt 1 en 2 reageren daar wel degelijk op.
Nog maar een keer:
‘Terroristen’ willen terreur zaaien, blijkbaar bij voorkeur door vliegtuitgen op te blazen/kapen. Ze worden geconfronteerd met strenge controles op vliegvelden. Wat zou de meest logische tweede keuze zijn? Niets doen, of toch een bom laten ontploffen op een treinstation? Mijn antwoord is: dat laatste. En dan zie je dat er erg weinig aanslagen worden gepleegd, überhaupt. Dus kan je vraagtekens zetten in hoeverre de strenge controles een preventieve werking hebben. Er zijn gewoon erg weinig terroristen.
Een goede kosten-baten analyse zou geen kwaad kunnen, denk ik. En dan wijs ik erop dat als het je om preventie te doen is, dat politiewerk dan een veel grotere rol heeft.
Dus om antwoord te geven op je vraag: voor zover we gegevens hebben, wijzen die erop dat de afschrikwekkende werking niet echt significant is.
Ah kijk, het wordt al wat behapbaar. Ik proefde in de vorige reactie al wel wat hiervan, maar ik zag simpelweg twee soorten argumenten door elkaar heen lopen. Hoe dan ook, hier is mijn reactie:
Dan heb ik een vraagje: waarom denk je dat het net zo logisch is om een bom op een treinstation te laten ontploffen als het is om een vliegtuig te kapen?
Een vliegtuig is een heel interessant doelwit. Veel interessanter dan een treinstation, een bushalte, of weet ik veel wat. Je hebt niet eens een bom nodig om zo’n ding in een wolkenkrabber te drijven.
Politiewerk heeft natuurlijk een belangrijke rol omdat terroristen nu niet zomaar iets kunnen opblazen. Oftewel, de treshold is hoog en een individuele terrorist is vaak te gemankeerd om iets goed uit te voeren. Daarom heeft hij contacten en spullen nodig en zal de politie een handvat hebben om ze op te sporen. Zodra je die treshold verlaagt zal ook politiewerk een minder grote rol hebben. Oftewel, het nut van politiewerk hangt samen met de complexiteit van het plegen van een aanslag.
“Dus om antwoord te geven op je vraag: voor zover we gegevens hebben, wijzen die erop dat de afschrikwekkende werking niet echt significant is”
Punt is, je weet het niet. Wat je wel weet is dat controles een bepaalde zekerheid bieden.
Als ik een beetje een serieuze terrorist zou zijn die graag een vliegtuig zou opblazen, zou ik heel anders te werk gaan.
Waarom dat geneuzel met wat vloeistof en een in mekaar gekuntselde onsteker? Waarom dat risico lopen bij inchecken? Waarom zelf dood?
Gewoon een Stinger of ander geleid projectiel aanschaffen, achter in de auto laden, stukje buiten de hekken van een willekeurig vliegveld parkeren, uitstappen, uitladen, richten, schieten – BOEM. Zo simpel, een terroristenclub als ‘Al Qaida’ moet toch aan een Stinger kunnen komen?
Maar nee, eens in de paar jaar horen we wat over een geflipte internet terrosrist / zelfmoordhobbyist die wat in elkaar freubelt en in een vliegtuig probeert te komen. Amateurisme ten top, net als de schijnveiligheidcontroles op de vliegvelden.
Ik ben het met Cerridwen eens, er zijn niet zoveel terroristen. Weinig serieuze of goede althans; ze zouden zoveel vliegtuigen uit de lucht kunnen schieten als ze willen. Waarom gebeurt dat niet?
@14 Zeker teveel films gezien :)
@15: Maar hij heeft wel een punt. Rondom schiphol zijn honderden vluchten per dag, en tientallen plekken waar je met gemak zo’n vlucht uit de lucht kan schieten. Het moet een organisatie met een terroristisch oogmerk toch lukken om een raketje ergens Europa in te krijgen? Er ligt vast nog wel ergens een voorraadje dat de Amerikanen 20 jaar geleden in Afghanistan hebben laten slingeren.
Aan de andere kant, in Afghanistan worden nu ook bermbommen gebruikt, en geen raketten.
Misschien een bermbom op Schiphol?
@16 Iets in mij zegt dat deze mensen niet zo achterlijk zijn dat ze de moeilijke weg kiezen terwijl regisseurs van allerlei mooie actiefilms blijkbaar al de makkelijke weg weten te vinden.
Ik denk dat er toch iets te makkelijk over gedacht wordt.
@17: Geen idee. Maar de grenzen van de EU zijn zo lek als een mandje, intern stellen de grenzen niks voor.