'Elke dag verdwijnt er een heel dorp', zegt Catalin Cirstoiu, directeur van een ziekenhuis in Boekarest. Het mortuarium ligt boordevol met overleden COVID-19 patiënten. 'Hoe gaat dat verder volgende week? Een groter dorp, een stad? Waar stopt dit?' Volgens het ministerie van Volksgezondheid is meer dan 90% van de dodelijke slachtoffers niet gevaccineerd, en ongeveer 85% is ouder dan 60 jaar. Het gemiddeld aantal doden per miljoen inwoners stond in Roemenië afgelopen week op 23,7 en is nu 21. Nog niet bepaald geruststellend voor Cirstoiu. Het EU gemiddelde is 3.1. De vrees voor meer slachtoffers van de pandemie komende winter heeft zoals in meer Oost-Europese landen vooral te maken met de lage vaccinatiegraad: 34%. 'De lage vaccinatiegraad heeft een diepe oost-west-breuklijn blootgelegd die wordt bepaald door armoede, onderontwikkeling, een laag niveau van gezondheidseducatie – factoren die in ex-communistische oostelijke EU-landen verergerd worden door een zeer laag vertrouwen in de regering', schrijft The Guardian.
Meer COVID-19 doden dan ooit
Roemenië deed het begin dit jaar niet slecht bij de bestrijding van de pandemie. Maar 'de Delta-variant heeft de geringe vooruitgang die Oost-Europa op het gebied van vaccinatie had geboekt, ongedaan gemaakt,' schrijft Ben van der Merwe in de New Statesman. De nieuwste golf in de pandemie is in Oost-Europa dodelijker dan de vorige, zoals hij laat zien aan de hand van een vergelijking van het aantal doden aan het begin van het jaar en nu. Terwijl er nu in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk duidelijk minder dodelijke slachtoffers geteld worden dan tijdens de winterpiek in januari, zien we in Roemenië een veelvoud. Van der Merwe vergelijkt de situatie in de acht landen met de hoogste vaccinatiegraad met de acht landen waarin minder dan 35% is gevaccineerd, waaronder Roemenië. Als we het aantal overleden COVID-patiënten van januari 2021 op 100% zetten dan is het aantal doden in de eerste groep nu 10% en in de tweede groep 217%.
Bij alle vergelijkingen tussen landen past een voorbehoud. Registraties kunnen verschillen, evenals de kwaliteit van de gezondheidszorg en de spreiding van de voorzieningen. Maar aan de beschikbaarheid van vaccins lijkt het niet te liggen. Het hoge aantal ongevaccineerden onder de doden en de enorme stijging van de aantallen in deze vierde golf in vergelijking met landen waar veel mensen zich hebben laten vaccineren spreken boekdelen. Er komt in Europa voorlopig nog geen einde aan de pandemie. En Oost-Europa gaat een vreselijke winter tegemoet.
Misleiding
Ook in Roemenië worden mensen misleid door valse informatie over vaccins. Een parlementslid bestempelt de pandemie als 'de leugen van de eeuw'. Naar een bisschop van de Roemeense Orthodoxe Kerk loopt een strafrechtelijk onderzoek wegens verspreiding van desinformatie. Maar een belangrijke factor die het vaccineren bemoeilijkt is dat in verhouding tot andere landen veel ouderen nog steeds thuis wonen, geïsoleerd en wantrouwend tegenover vreemden en alle soorten instanties. Oproepen van autoriteiten hebben weinig effect. Het pleit voor de inschakeling van vertrouwenspersonen die dichterbij de ouderen staan, zoals huisartsen en priesters, maar dat is nog in onvoldoende mate gelukt. "De meesten COVID-patiënten komen veel te laat in het ziekenhuis", zegt een hoofd van de IC-afdeling van een ziekenhuis tegen Der Spiegel. Ze zegt dat ze de dokters niet vertrouwen. "Ze vertrouwen niemand, zelfs elkaar niet."
Ziekenhuisbranden
De staat van de gezondheidszorg in Roemenië werkt ook niet mee. De infrastructuur dateert nog uit de communistische tijd. Roemenië besteedt relatief weinig aan openbare gezondheidszorg, 5,2% van het BNP, nauwelijks de helft van het Europese gemiddelde Het overbelaste zorgsysteem heeft het afgelopen jaar ook nog eens vier ziekenhuisbranden te verduren gehad met meer dan twintig dodelijke slachtoffers.
Daarbij komt een zwakke overheid die nagenoeg stil ligt na de val van de regering begin oktober. Sinds vorig jaar december was er een liberale coalitie aan de macht nadat de sociaaldemocraten een groot verlies hadden geleden bij de verkiezingen, al hielden ze wel de meerderheid in het parlement. Nu is een nieuwe coalitie van liberalen en sociaaldemocraten in de maak. Beide partijen verloren een deel van hun aanhang aan nieuwe partijen die zijn opgericht door eerder uitgeschakelde prominenten. Ze moeten nog overeenstemming zien te vinden voor een nieuw pandemiebeleid en voor belastingmaatregelen. Vooralsnog zijn de politici drukker met elkaar dan met praktische maatregelen ter beteugeling van COVID-crisis.
Bulgarije
In Bulgarije is de situatie vergelijkbaar. Daar worden zondag opnieuw verkiezingen gehouden nadat de vorige stembusgang in juli geen werkbare regering heeft opgeleverd. Ook hier is de vaccinatiegraad zeer laag, evenals het vertrouwen in de overheid. Politici zijn in het vooruitzicht van de verkiezingen voorzichtig met voorstellen voor maatregelen die averechts zouden kunnen werken. Het is de vraag of aangescherpte maatregelen, zoals een verplichte vaccinatie voor bepaalde beroepen of plaatsen gaan helpen. Estland en Slovenië hebben inmiddels in bepaalde gevallen voor een vaccinatieplicht gekozen. Maar waar mensen weinig vertrouwen hebben in de overheid en het tot nu toe gevoerde beleid zal vaccinatiedwang leiden tot een nog grotere legitimiteitscrisis en sociale onrust, voorspelt de Sloveense socioloog Andrej Kirbiš.
