Waarschijnlijk heeft iedere stemgerechtigde de stempas al ontvangen. Alleen dat al geeft aan dat uitstel van de verkiezingen er echt niet in zit.
De aandacht van het kabinet en van de controlerende macht, de Tweede Kamerleden, verschuift steeds meer naar de verkiezingscampagne. Ook dat geeft aan dat (we herhalen) uitstel van de verkiezingen er echt niet in zit.
Het ontbreekt er nog aan dat de minister-president op de laatste wekelijkse reguliere persconferentie na de ministerraad, toen hem werd gevraagd of hij kon garanderen dat de verkiezingen doorgaan, niet een roemtucht citaat uit zijn mouw schudde.
“De colonne, eenmaal in beweging, kan niet worden gestopt.”
Historische woorden waar je Rutte niet gauw op zal betrappen. Hij zal eerder de geschiedenis in gaan als de premier die “geen herinnering heeft aan…”, waarbij u de puntjes kunt vervangen door welk pijnlijk dossier dan ook.
Uitstel – het kan nog
In een brief aan de Tweede Kamer van 27 januari jl. gaf minister Ollongren aan dat “alles er op gericht om medio maart betrouwbare en zo veilig mogelijke verkiezingen te kunnen organiseren.”
Mocht er toch aanmelding zijn tot uitstel dan moet er in rap tempo een uitstelwet komen.
“Een uitstelwet, waarin de nieuwe verkiezingsdatum gelet op het bepaalde in artikel 64 Grondwet zou worden vastgelegd, zal dan uiterlijk in de week van 8 maart door zowel de Tweede Kamer als de Eerste Kamer met spoed moeten worden behandeld.”
De minister besloot haar brief met: “Eind februari zal ik u daarover een nieuwe brief met een stand van zaken doen toekomen.”
Op de websites van de Tweede Kamer en de Rijksoverheid is zo’n brief (nog) niet te zien. Die is er dus niet, of zal vandaag of morgen verschijnen. We weten dan ook niet of de minister/ het kabinet al weet of de laatste hobbels voor veilige en betrouwbare verkiezing nu zijn geslecht.
Voor uitstel < > tegen uitstel
De belangrijkste bezwaren voor het laten doorgaan van de verkiezingen, zijn volgens het kabinet voldoende weggenomen door allerlei maatregelen en/of geldende risico’s worden voor lief genomen. We vatten het samen in dit rijtje.
Bezwaren < > reactie
1. Gezondheidsrisico’s (massa-event; besmettingen) < > er zijn tal van veiligheidsmaatregelen genomen.
2. Vrees voor lage opkomst < > briefstemmen, verspreid stemmen, extra volmachten: niemand hoeft thuis te blijven en wei dat toch wil kan genoeg anderen op pad sturen.
3. Risico’s op fraude o.a. met briefstemmen en volmachten < > risico niet groter dan anders.
4. Risico op schending stemgeheim met uitbreiding volmachten < > risico niet groter dan anders
5. Zijn er genoeg vrijwilligers voor de stembureaus? < > volgens het kabinet wel.
Check
Laten we bovengenoemde punten nog geen keer langslopen.
Gezondheidsrisico’s
Meerdere mensen hebben gepleit voor verschuiving naar juni of september. Het virus zal dan niet weg zijn, maar wel veel meer mensen gevaccineerd. Dat ook de zomerse temperaturen een handje kunnen meehelpen, zou op grond van de cijfers van vorige zomer waar kunnen zijn. Onderzoek hiernaar vraagt tijd dat door uitstel gewonnen kan worden.
Op de laatste persconferenties herhaalde het kabinet dat de cijfers nog lang niet laag genoeg waren om maatregelen verregaand te versoepelen. Evens vreesde men een ‘derde golf’ veroorzaakt door de ‘Britse variant’.
Hoe dan ook: de aantallen positief geteste personen, in het ziekenhuis opgenomen patiënten en overleden personen liggen nog steeds een stuk hoger dan eind zomer vorig jaar. De laatste cijfers gaven weer een stijging aan.
Vrees voor lage opkomst
Het AD verwees 10 februari naar onderzoek van Ifes, de Internationale Stichting voor Electorale Systemen en die ook onze verkiezingen nader zullen bekijken.
Volgens deze organisatie kunnen verkiezingen succesvol verlopen als voldoende middelen worden ingezet en ze verkiezingen professioneel zijn georganiseerd.
Voorbeelden: Zuid-Korea had de hoogste opkomst in bijna dertig jaar. Onder andere dankzij: “medische mondkapjes en medische handschoenen voor stembureauleden. Bij de deur werd de temperatuur van iedere kiezer – met mondkapje – gemeten; wie koorts had, kon in een geïsoleerd lokaal stemmen.”
Nieuw-Zeeland scoorde goed met “prima informatievoorziening, goede faciliteiten voor vroegtijdig stemmen”. Noord-Macedonië kreeg een plusje voor “de mobiele stembureaus bij tehuizen en ziekenhuizen, waar ook besmette kiezers konden stemmen. Extra geschoolde teams uit de gezondheidszorg bemanden deze stembureaus.”
Bij dat laatste voorbeeld merkt men op dat heel veel mensen uiteindelijk toch niet gingen stemmen.
Uit onderzoek van I&O research bleek dat 88 procent van de stemgerechtigden zegt zeker van plan te zijn om te gaan stemmen.
Ondanks alles, mag er dus op zijn minst gerekend worden op een ‘normale’; opkomst van 78 tot 80 procent.
Risico’s bij briefstemmen en volmachten
Een proef met briefstemmen wees uit dat er nogal wat fout kan gaan. Minister Ollongren reageerde door te zeggen de fouten niet tot ongeldige stemmen zullen leiden en dat er extra aandacht naar goede informatie zal gaan. Is dat al voldoende geregeld?
Ook zou nader gekeken worden naar mogelijk ronselen van volmachten. Is daar al enig toezicht voor opgetuigd? En wat zijn de plannen voor als er een sterk vermoeden van ronselen van volmachten rijst?
Genoeg vrijwilligers?
In november vorig jaar startte de Rijksoverheid een campagne om 70.000 stembureauleden te werven.
Trouw, 14 december 2020: “Na een week waren er alleen al via de centrale website van de overheid 19.000 aanmeldingen binnengekomen”. En “Twintig gemeenten zijn inmiddels helemaal voorzien.”
Ook de Kiesraad was tevreden over de campagne maar voegde er aan toe dat “de stembureauleden nog wel moeten slagen voor een training.” Maar: “Je mag aannemen dat er ook een hoop mensen overblijven, met de belangstelling die er is”.
Trouw, 27 januari 2021: “Inmiddels zijn 70.000 vrijwilligers bereid gevonden om de stembureaus te bemensen. Zeker 74 gemeenten zoeken nog steeds vrijwilligers, 12 gemeenten hebben zelfs nog meer dan 100 vrijwilligers nodig.”
Kamervragen: Kan de minister bevestigen dat elke stembureau op 15, 16 en 17 maart genoeg voldoende getrainde vrijwilliger heeft?
Die Kamervragen hebben we (nog) niet gezien. Maar ja, aandacht van de controlerende macht, de Tweede Kamerleden, verschuift steeds meer naar de verkiezingscampagne. Het geeft aan dat (we herhalen nogmaals) uitstel van de verkiezingen er echt niet in zit.