Factcheck: ‘Roemer beste fractievoorzitter’

Een tijdje geleden schreef ik over het fenomeen vrijzinnig paternalisme. Dit is een manier om mensen te laten doen wat ze eigenlijk zouden willen. De bedenkers de Amerikaanse onderzoekers Thaler en Sunstein stellen dat veel mensen hun beslissingen maken op basis van irrationele gronden. In een supermarkt worden producten die op ooghoogte staan vaker gekocht dan producten waar je voor moet bukken. Je kan dan die producten op ooghoogte zetten die gezond of goed voor het milieu zijn. Dan zullen mensen vaker het ‘juiste’ kiezen zonder dat ze gedwongen worden en waarbij mensen de vrijheid hebben om een andere keuze te hebben. De argumentatie is helder: mensen maken vaak verkeerde keuzes. En waarom zou de overheid mensen dan niet helpen om het juiste te doen, zeker als mensen gezonder willen leven en meer voor het milieu moeten doen?

Er zijn een aantal problemen, laat ik er twee bekijken: de selectie van politici en de manier waarop politici zelf gemanipuleerd kunnen worden. Het boek bevat veel voorbeelden van hoe mensen de verkeerde keuzes maken bij het het winkelen in de supermarkt, bij het bepalen hoe ze hun geld moeten investeren, bij het maken van keuzes over medicijnen en orgaandonatie. Maar het boek bevat ook een aantal voorbeelden van hoe burgers een irrationele keuze maken bij het selecteren van hun politici, bijvoorbeeld: op basis van de vraag ‘wie ziet er het meest betrouwbaar uit’ maken volslagen niet-geinformeerde burgers uit een ander land, dezelfde keuze als veel kiezers in het stemhokje. Uiterlijk en niet standpunten geven de doorslag. En kandidaten die het eerst op het stembiljet staan, worden vaker verkozen dan mensen die op #2 staan. De recente verkiezing van Alvin Green in een voorverkiezing in South Carolina is hier een mooi voorbeeld van: van de twee relatief onbekende kandidaten stond hij eerder op het stembiljet. Kiezers kiezen niet op basis van een rationele afweging van plannen en competenties, maar op basis van uiterlijk of de manier waarop de keuze wordt aangeboden. Als onze selectie van politici niet rationeel is, dan kunnen we er niet zeker van zijn dat onze politici ons de goede kant op helpen.