De vonken springen, maar slaan niet aan
Er is een belangrijk verschil tussen Anders Breivik en Mohammed Merah, betoogt schrijver Said el Haji, in een bijdrage die eerder verscheen op zijn eigen site.
‘Er is een katalysator nodig. Een vonk geslagen uit een vuursteen, geleverd door een eenling met een messiascomplex. De geschiedenis staat bol van dat soort eenzame wolven, zelfverklaarde martelaars, solitiaire kamikazepiloten. Dat is toch de les van 1914? Eén kogel in Sarajevo, één dode Franz Ferdinand in een cabriolet, en de Eerste Wereldoorlog barstte los.’ Deze passage is afkomstig uit het Boekenweekgeschenk Heldere hemel van Tom Lanoye. Historisch klopt hij niet, omdat de moordenaar van Franz Ferdinand geen eenling met een messiascomplex of zelfverklaarde martelaar was maar onderdeel van in totaal zes geoefende moordenaars die in opdracht handelden van het Servische leger; maar de woorden die Tom Lanoye in de mond van zijn fictieve generaal Van Buren legt, zijn actueel. Ja, het verschijnsel ‘lone-wolf terrorisme’ is weer een beetje in de aandacht, nu de Frans-Algerijnse Mohammed Merah in Toulouse zijn gruweldaden heeft gepleegd, per scooter.
Het verhaal van Heldere hemel gaat trouwens over een echte gebeurtenis die plaatsvond op 4 juli 1989, vlak voor het einde van de Koude Oorlog, toen een Russische MiG-23 zomaar het Westerse luchtruim betrad en de autoriteiten met de handen in het haar zaten over hoe te handelen. Een van de fictieve personages in het verhaal, Chief of Staff Clark Rogers, snapt niet waarom de Sovjet-Unie aanvalt met maar één vliegtuig. Waarop generaal Van Buren, een ander fictief personage, de eergenoemde les van 1914 aanhaalt. ‘Eén kogel in Sarajevo, één dode Franz Ferdinand in een cabriolet, en de Eerste Wereldoorlog barstte los. Twintig miljoen doden.’ Uiteindelijk stort het vliegtuig neer op een huis in België: één dode. Het was een ongeluk; het ging helemaal niet om een aanslag om een ramp van wereldformaat uit te lokken, de Russische piloot had gewoon omwille van technische problemen het toestel verlaten.