Nieuwe kansen voor ‘Babisconi’

De voormalige Tsjechische premier Andrej Babiš is alsnog in de race voor de verkiezing van een nieuwe president. Maandag sprak de rechtbank de ondernemer vrij van corruptie. De rechter oordeelde dat er onvoldoende bewijs was dat Babiš met zijn bedrijf Agrofert onterecht Europese subsidies heeft opgestreken. Verschillende onderzoeken die door de EU zijn gehouden laten zien dat hij eerst als minister van Financiën en later als premier belang bleef houden in Agrofert, een holding waar meer dan 230 bedrijven onder hangen. Daaronder ook grote mediabedrijven, wat Babiš, de rijkste man van het land, de bijnaam 'Babisconi' opleverde. Agrofert is na de val van het communisme door oligarch Babiš ontwikkeld tot het grootste bedrijf van Tsjechië. Geen enkel Europees bedrijf zou zoveel subsidie ontvangen als Agrofert.  De beschuldiging van corruptie draait om subsidie die is verleend aan een conferentiecentrum in Praag. Die waren bedoeld voor het midden- en kleinbedrijf, maar kwamen uiteindelijk toch in de zakken van de familie Babiš. Niet alle familieleden staan overigens achter de pater familias, bleek bij de parlementsverkiezingen najaar 2021. Zoon Andrej jr. nam openlijk afstand van zijn vader. Die verklaarde zijn zoon voor gek en ontkende alle beschuldigingen. Babiš kwam enkele dagen voor de verkiezingen nog verder onder druk te staan omdat zijn naam verscheen in de Pandora Papers. Zijn partij ANO verloor uiteindelijk zes zetels en kwam in de oppositie terecht. Sindsdien regeert een coalitie van centrum-rechtse partijen en Piraten. Vandaag en morgen krijgt Babiš een  nieuwe kans in de eerste ronde van de verkiezingen voor een opvolger voor president Milos Zeman. Drie kandidaten Volgens de voorspellingen is het bepaald geen gelopen race. Babiš is nog steeds populair, vooral bij oudere kiezers. Hij zou op ongeveer 30% van de stemmen kunnen rekenen. De rest moet echter niets van hem hebben. En hij heeft twee sterke tegenkandidaten. Daar is allereerst oud-NAVO-generaal Petr Pavel die in de polls ongeveer gelijk opgaat met Babiš. Het alternatief voor veel jongere kiezers is econoom en rector van de Mendel Universiteit Danuse Nerudova. 'Je kunt een land niet besturen als een bedrijf,' zei ze, met verwijzing naar de regering van Babiš, die dat bij zijn aantreden in 2017 juist als een pre had genoemd. 'En overigens ook niet als een militaire eenheid', voegde ze er aan toe met verwijzing naar haar andere concurrent. Volgens haar moet een land geleid worden als een familie. Als geen van de kandidaten meer dan 50% haalt is een tweede ronde nodig. Als Babiš die haalt, wat wel verwacht wordt, zal het hij op waarschijnlijk op moeten nemen tegen ofwel Pavel ofwel Nerudova. In beide gevallen zullen hun kiezers volgens de voorspellingen de tegenkandidaat van Babiš steunen. Dat zou het voor hem moeilijker maken om uiteindelijk te winnen. Vriend van Poetin In de Republiek Tsjechië is de president wel iets meer dan een ceremoniële functie. Hij heeft een benoemingsfunctie en een veto inzake wetgeving dat vervolgens met een meerderheid van stemmen weer overruled kan worden. Onder bepaalde voorwaarden kan hij het parlement ontbinden en nieuwe verkiezingen uitschrijven. Milos Zeman, de huidige president, heeft heeft zich ondanks zijn formele rol vaak actief bemoeid met de politiek. Hij viel op door expliciete uitspraken gericht tegen migranten en moslims. Zeman heeft zich vooral ook onderscheiden door het aanhalen van de banden met Rusland en China. Babiš kon het goed met hem vinden. Hoewel Zeman vorig jaar afstand heeft genomen van Rusland na de inval in Oekraïne, kan Zemans reputatie als langjarige vriend van Poetin Babiš nog opbreken. De partij van Babiš, ANO,  maakt deel uit van de Europese liberale Renew groep, waar behalve Macrons partij Renaissance ook de VVD en D66 lid van zijn. Het zal geen toeval zijn dat Babiš direct na zijn vrijspraak op bezoek ging bij zijn politieke vriend Macron om de kiezers, die, zeker sinds vorig jaar in meerderheid pro-EU zijn, een Europees gezicht te tonen. Macron heeft op zijn beurt alle reden voor reserves tegenover de kandidaat-president. Babiš onderhoudt goede relaties met het zwarte schaap van Europa, de Hongaarse premier Viktor Orbán. Een van de eersten die Babiš feliciteerde met zijn vrijspraak was Orbán, die zijn vriend aanraadde door te vechten. Voor Orbán is een Tsjechische president die in een conflict is gewikkeld met Brussel uiteraard een aantrekkelijk vooruitzicht. Op de foto Andrej Babiš (rechts) op een feestje van de Europese liberalen met Mark Rutte en Hans van Baalen

Foto: EU2018BG Bulgarian Presidency (cc)

Miljonair aan de macht in Tsjechië

ELDERS - Regeringsvorming is tegenwoordig vrijwel overal in Europa een langdurig en moeizaam proces. In Tsjechië wachten ze al meer dan een half jaar op een stabiele regering.

In oktober vorig jaar mochten de Tsjechen een nieuw parlement kiezen. Grote winnaar was de partij van multimiljonair Andrej Babiš (op de foto links, met de Bulgaarse premier Borissov). Maar de minderheidsregering die hij op gezag van president Zeman vormde werd begin januari weggestemd. Nu heeft Zeman begin deze week Babiš voor de tweede keer benoemd als premier van een nieuwe minderheidsregering. Daaraan zullen ook de sociaal-democraten deelnemen. Als de leden tenminste in meerderheid akkoord gaan. Op 15 juni is er een partij-referendum. De nieuwe regering zou het met gedoogsteun van de communisten voorlopig uit moeten kunnen houden in het parlement. Dinsdag kwamen duizenden mensen op de been om te demonstreren tegen de beoogde nieuwe regering.

De bezwaren tegen Babiš, zowel in als buiten het parlement, hebben te maken met een rechtszaak die tegen hem loopt wegens fraude met EU-gelden. Een politiek geïnspireerde ‘pseudo-case’ volgens hemzelf. Andrej Babiš is ondernemer en de op een na rijkste man van het land, een Tsjechische kopie van Donald Trump. Hij is rijk geworden met het landbouwconcern Agrofert. Intussen bezit hij ook verschillende grote media. In de vorige regering was hij minister van Financiën en vice-premier. Met zijn anti-establishment partij ANO (Actie van Ontevreden Burgers) beloofde hij zijn land weer gezond te maken door het als bedrijf te gaan leiden. Maar vanwege het fraude-onderzoek weigerden andere partijen tot nu toe met hem als premier een regering te vormen.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Bundesministerium für Europa, Integration und Äußeres (cc)

De toekomst van twee Tsjechische Trump-fans

ELDERS - Tsjechië gaat vandaag en morgen naar de stembus voor de keuze van een nieuwe president. De verkiezing wordt gecompliceerd door een crisis rond de pas vorige maand aangetreden minderheidsregering.

De eerste gekozen president van de Tsjechische Republiek, Miloš Zeman (73), gaat voor een tweede termijn ondanks alle kritiek op zijn “promotie van een klimaat van vulgariteit, incompetentie en corruptie“. Hij neemt het op tegen acht andere kandidaten. Jiří Drahoš (68), een voormalige voorzitter van de Tsjechische Academie van Wetenschappen is zijn belangrijkste concurrent. Zeman, een groot bewonderaar van Trump, staat voor een populistische anti-immigratiepolitiek en hecht meer aan goede betrekkingen met Rusland dan aan samenwerking binnen de EU. Drahoš pleit voor een oriëntatie op het westen. Hij pleit voor een “herstel van de morele autoriteit” van het leiderschap van de republiek.

De president van de Tsjechische Republiek heeft geen buitengewoon grote bevoegdheden. Maar hij heeft wel een rol bij de vorming van een nieuwe regering. En daar heeft Tsjechië nu juist op dit moment een groot probleem. ANO, de grote winnaar van de verkiezingen in oktober slaagt er, ondanks de ruime overwinning met 78 van de 200 zetels, niet in een meerderheidscoalitie te vormen. President Zeman heeft na de verkiezingen een minderheidsregering benoemd onder leiding van ANO-leider Andrej Babiš  (links als vice-premier in 2015 op de foto met de Oostenrijkse minister Sebastian Kurz, inmiddels ook premier). Maar deze regering dreigt volgende week alweer te bezwijken onder een motie van wantrouwen. Ook na een oproep van president Zeman in het parlement deze week hebben zich nog geen coalitiepartners gemeld voor een nieuwe regering.

Foto: Roman Boed (cc)

Tsjechen demonstreren voor democratie

ELDERS - Tsjechen vrezen de machtsovername door een Trumpiaans duo van een populist en een millionair. 

Dertigduizend demonstranten gingen alleen al in Praag de straat op om afkeuring te laten horen over de weigering van president Milos Zeman het ontslag van de minister van Financiën Andrej Babis te accepteren. Net als in de Fluwelen Revolutie die in 1989 een einde maakte aan het communistische regime rinkelden zij met hun sleutelbossen op het Wenceslasplein. Ook in andere steden waren er grote demonstraties.

Premier Sobotka van de centrum-linkse regering wil Babis ontslaan wegens vermoedens van belastingontduiking. Hij zou belastingvrije aandelen gekocht hebben van Agrofert, het concern dat hij leidde voordat hij de politiek in ging met de nieuwe anti-establismentpartij ANO. Sobotka wilde met het ontslag de weg vrij maken voor een onafhankelijk onderzoek. Zeman, de eigenzinnige populistische president, weigerde het ontslag van Babis te ondertekenen. Hij wil tussentijdse verkiezingen uitschrijven waarbij ANO als vermoedelijk grootste partij uit de bus zou komen. Dan kan Babis premier worden en dat zou ook Zemans eigen positie ten goede komen. Begin volgend jaar zijn er weer presidentsverkiezingen. De meerderheid van het Tsjechische parlement, inclusief ANO, verzet zich tegen deze plannen en houdt vast aan de reguliere verkiezingen in oktober.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Foto: Roman Boed (cc)

Tsjechische president steunt Trump

ELDERS - De afschuw van de nieuwe Amerikaanse president is niet overal in Europa even groot.

Milos Zeman, de president van Tsjechië, heeft de verkiezing van Trump toegejuicht. Hij steunt de opvattingen van Trump over migratie en het ‘islamitisch terrorisme’. En hij hoopt van harte dat de nieuwe Amerikaanse president zijn ex-vrouw Ivana, een Tsjechische, als ambassadeur van zijn land zal aanwijzen. Het voormalige fotomodel trouwde in 1977 met Trump en kreeg met hem twee kinderen. Het paar scheidde in 1992. Volgens Zeman zou de benoeming van Ivana goed nieuws zijn voor Tsjechië. Een betere ambassadeur kun je je niet voorstellen, zei hij. Ook premier Sobotka verwacht dat de relaties met de VS zullen verbeteren met Ivana als ambassadeur.

President Zeman, de eerste rechtstreeks gekozen president van het land, die overigens slechts beperkte bevoegdheden heeft, kijkt intussen meer naar het oosten dan naar het westen. Hij verdedigt het optreden van Rusland in Oekraïne, is voor het opheffen van de sancties, en doet er alles aan de relaties met Rusland, en ook met China, aan te halen ten koste van de Europese integratie. Dat steekt de Europees gezinde oppositie die vorige week bij de herdenking van de val van het communistische bewind met tienduizend man de straat op ging om tegen zijn koers te protesteren. Maar Zeman ziet in de polls de teleurstelling bij zijn aanhang over de EU en hoopt volgend jaar opnieuw te worden gekozen.

Foto: Piotr Drabik (cc)

Oude kandidaten en oud zeer

ELDERS - Wie wordt de nieuwe president van Tsjechië?

Tsjechië kiest voor het eerst rechtstreeks een president. De eerste ronde twee weken geleden leverde nog geen meerderheid op voor een van de kandidaten. Dit weekend moet er een keus gemaakt worden tussen de twee kandidaten met het hoogst aantal stemmen: Milos Zeman, voormalig premier en Karel Schwarzenberg, minister van Buitenlandse Zaken.

De president van Tsjechië heeft geen grote politieke macht, maar kan informeel wel invloed uitoefenen. Hij speelt als vertegenwoordiger van de natie een belangrijke rol in de buitenlandse betrekkingen. Dat hebben andere Europese landen de afgelopen jaren ondervonden. De huidige president Vaclav Klaus is een notoire euroscepticus. Tijdens het Tsjechische voorzitterschap in 2009 vergeleek Klaus de EU met de Sovjet-Unie. Hij heeft zijn bewondering voor Thatcher en de Britten nooit verhuld en keerde zich vorig jaar mét zijn rechtse regering ook tegen het met veel moeite tot stand gekomen crisispakket van de EU.

De nieuwe Tsjechische president zal naar verwachting een ander geluid laten horen. In de campagne moesten de kandidaten echter nog wel rekening houden met nationalistische sentimenten.

De Tsjechen hebben nu de keus tussen twee oudjes, in leeftijd en in politieke ervaring.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.