Crisis: een kans om ons publieke diensten toe te eigenen

Mensen willen de zeggenschap terug over zaken die hun levens raken, en vragen om instituties die dat mogelijk maken. Dat is geen goedkope bezuinigingsretoriek; het is het opnieuw toe-eigenen van wat in een grootschalige wereld verloren is gegaan. Het is mogelijk en het gebeurt al, zegt cultuurpsycholoog Jos van der Lans. Mensen die zelf via zonnepanelen of anderszins energie opwekken, gaan, zo blijkt uit onderzoek, veel bewuster, en dus zuiniger, met hun energiegebruik om. Ze laten minder vaak lampen onnodig branden, zetten de computer uit als ze hem niet gebruiken, letten scherper op al die standby-apparaten, kortom: energiegebruik is plotseling niet meer iets wat je overkomt, maar wat je kan beïnvloeden. Toen een clubhuis in de Rivierenwijk in Utrecht in 2008 zijn poorten dreigde te moeten sluiten vanwege bezuinigingen, sloegen bewonersorganisaties de handen ineen. Ze besloten het gebouw in eigen beheer te gaan exploiteren. Sindsdien loopt het als een trein; sterker, De Nieuwe Jutter, zoals de plek is gaan heten, is levendiger en dynamischer dan ooit. Hetzelfde gebeurde onlangs in Vierlingsbeek, een kleine bijna krimpgemeente in Brabant. De bibliotheek moest sluiten vanwege de bezuinigingen, waarna bewoners de zaak overnamen. Wat een beetje een suffig uitleenpunt was, is nu een energieke ontmoetingsplek geworden waar van alles gebeurt.

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Dominant bestuur

Heeft onze politiek nog enige macht over het bestuur? Voor beschouwers valt er veel te smullen: de SP de grootste partij in de peilingen, dalende ledentallen van politieke partijen, de afscheidsbeschou-wingen van Tjeenk Willink. Klein bier is er ook: het intelligentieniveau dat vereist is voor het ministerschap, de risico’s van het dereguleren van toezicht op vuurwerkopslag, de gevolgen van het ‘intelligent bezuinigen”.

Behoedt de politiek ons nog voor narigheid? Of moeten we aanvaarden dat we zijn overgeleverd aan een gezichtsloze, welwillende macht, die zich alleen nog op aantallen en geld een beetje laat sturen? Onderkoning Tjeenk Willink drukt zich over het algemeen helderder uit, dan de invloed die hij met die helderheid verwierf; dus laten we hem nog eens bestuderen.

Vroeger, in de tijd van de verzuiling, was er een institutionele koppeling tussen de representatie en het bestuur. Maar, nu de ideologische verschillen zijn afgenomen, de ledentallen va de politieke partijen krimpen en de kiezers wispelturig zijn geworden, begint die verbinding tussen representatie en bestuur ingewikkeld te worden.

In mijn verhaal over “Fascinerende alledaagse politiek” deed ik daarvan verslag: de boeren van Plan L. zijn boos over de behandeling door de gemeente, over het gebrek aan respect voor hun positie en belangen, over de biedprijs voor hun grond. Ik bemoei mij, als volksvertegenwoordiger, wel met werkwijze en proces, maar niet met de prijzen per vierkante meter, die de uitkomst is van onderhandelingen. De scheiding tussen bestuur en representatie is een dunne lijn.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.