Wat is conservatisme? Deel 2: Nitor in adversum

Dit is het tweede deel van een bespreking van het boek ‘The reactionairy mind’ van Corey Robin. (Deel 1 is hier te lezen.) Nitor in adversum In een nu nog weinig gelezen maar in de 18e eeuw invloedrijk essay The sublime and beautiful schrijft Burke over het effect van de emoties op de mens. Hij vergelijkt de effecten van positieve prikkels (schoonheid, vreugde of nieuwsgierigheid) en negatieve prikkels (angst, macht of pijn) op de menselijke geest. Burke komt tot de conclusie dat positieve prikkels op den duur leiden tot stagnatie en verslapping. Negatieve prikkels verkwikken daarentegen de geest. Zij ‘verheffen’ en maken sterker. Niet schoonheid maar tegenslag maakt de mens sublime. Corey Robin leidt veel van de kenmerken van het conservatisme af van dit grondprincipe dat Burke in The Sublime and Beautiful beschreef. Nitor in adversum ('Dankzij tegenstand worstel ik mijzelf vooruit.') was zijn adagium. Als de mens het te goed heeft verliest hij de wil en het vermogen om te vechten. Om dit te voorkomen moeten wij voortdurend beproefd en getuchtigd worden. Deze achttiende-eeuwse manier van denken is tot op de dag van vandaag kenmerkend voor het conservatisme. De conservatief is steeds op zoek naar beproeving en legt dit aan anderen op. Het is de reden voor de conservatieve afkeer van de verzorgingsstaat.(1)

Door: Foto: studio of Sir Joshua Reynolds,painting,(1767-1769) copyright ok. Gecheckt 02-03-2022
Foto: studio of Sir Joshua Reynolds,painting,(1767-1769) copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

Wat is conservatisme?

, door

RECENSIE - Deze bespreking van het boek ‘The reactionairy mind’ van Corey Robin laat zien dat het conservatisme door links, maar ook door conservatieven zelf, vaak verkeerd wordt begrepen.

Onlangs had ik het genoegen aanwezig te zijn bij een referaat gehouden door Bart Jan Spruyt. Hij opende met de volgende zin: ‘Kijk u maar eens goed dames en heren, want dit ziet u zelden: hier zit een conservatief.’ Spruyt illustreert hiermee een typisch conservatieve karaktertrek: het spelen van de underdog. Het is natuurlijk spel want het conservatisme is een succesvolle politieke stroming. Anders dan vijftien jaar geleden, is het conservatisme hip. Er zijn conservatieve omroepen, de populairste politieke website is GeenStijl en de ooit progressieve Volkskrant en het links-liberale NRC Handelsblad hebben conservatieve columnisten. Conservatisme doet het goed in Nederland en conservatieven hebben niet langer een underdogpositie.

Er zijn veel verklaringen voor de opkomst van het conservatisme, variërend van verzwakking van de verzorgingsstaat, nostalgie, immigratie tot veranderingen van het opleidingsniveau van het electoraat. Het is ook moeilijk om conservatisme te definiëren want er zijn veel soorten conservatisme. Wat hebben al die conservatieve stromingen zoals Libertariërs, Tea Party, fundamentalistische christenen, de Edmund Burke Stichting en de PVV met elkaar gemeen? Hebben ze eigenlijk wel wat gemeen?

In het in 2011 uitgekomen The reactionary mind: conservatism from Edmund Burke to Sarah Palin laat Corey Robin zien dat al deze bewegingen inderdaad gebaseerd zijn op dezelfde conservatieve ideologie. Het boek is een portret van het conservatisme als politieke stroming en het laat zien dat conservatieve politiek zoals we die zien in de VS en Europa minder divers is dan op het eerste gezicht lijkt. Volgens Robin zijn er veel misverstanden over wat conservatisme precies inhoud, niet alleen bij links, maar ook bij conservatieven zelf. Waarom bijvoorbeeld spelen conservatieven zo graag de underdog?

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Steun ons!

Mededeling

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.