De oorlog en de verhouding tussen oost en west in de EU

Poetin lijkt met de Russische inval in Oekraïne EU-landen en NATO-partners dichter bij elkaar te hebben gebracht. De Europese Unie zal niet meer hetzelfde zijn, hoe het conflict ook gaat aflopen. Voormalig kanselier Angela Merkel noemde de aanval „een ernstige cesuur in de Europese geschiedenis van na de Koude Oorlog”. De oorlog betekent een breuk in de politieke verhoudingen op het Europese continent en ook in de verhoudingen tussen de Oost- en de Westeuropese landen. Terwijl Hongarije en Polen in de afgelopen jaren langzaam maar zeker afstand hebben genomen van EU-partners in West-Europa is hun positie dankzij de buitenlandse vijand Poetin wezenlijk veranderd. De Oosteuropese EU-landen vormen nu het front tegen de buitenlandse vijand die de gehele EU bedreigt. Wat gaat dit op termijn betekenen voor hun positie in de Europese Unie? De dreiging van een buitenlandse vijand kan de eenheid binnen de Europese Unie versterken. Maar Poetins oorlog kan ook de nationalistische stromingen in de Oost-Europese EU-landen sterker maken. Eindelijk krijgen we gelijk, zegt het Estste parlementslid en ex-directeur van de inlichtingendienst Eerik Niiles Kross: Dit is het soort oorlog waar Estland op hoopte, in 1945 en de jaren daarna, totdat bijna alle hoop verloren was. Het is een oorlog waarin westerse democratieën eindelijk opkomen voor de verdediging van gerechtigheid, vrijheid en hun waarden. Alle volkeren ten oosten van de rivier de Oder hebben plotseling het gevoel dat er een last van onze schouders is gevallen. "Nu zullen ze ons eindelijk begrijpen", voelen wij Esten. Nu hoeven we niet langer - beschaamd - uit te leggen dat er misschien inderdaad een ernstig gevaar uit Moskou komt. Kross meent dat de wereld 'ten koste van Oekraïnes lijden en dankzij Oekraïnes heldhaftigheid plotseling een monsterlijke dubbelhartigheid van zich heeft afgeschud. De leugens die na de Tweede Wereldoorlog onder het tapijt werden geveegd, de leugens die na de ineenstorting van de Sovjet-Unie onder het tapijt werden geveegd, zijn nu onthuld en naakt.' Oekraïne EU-lid? Oost-Europese lidstaten zullen tegen de achtergrond van deze geschiedenis hun positie binnen de EU proberen te versterken. Meer dan ooit zullen vrijheid en soevereiniteit gekoesterd worden in de landen die nu het meest direct bedreigd worden. Dat kan een verdere ontwikkeling van de Europese samenwerking ondanks alle eenheid die nu aan de dag wordt gelegd moeilijker maken. Kan Brussel de druk op Polen vanwege de schending van de rechtsstaat verder opvoeren nu het land zich inzet voor de slachtoffers van het brute geweld van Poetin? Hoe zullen de nationalisten daar en elders in Midden- en Oost-Europa zich straks gaan manifesteren tegenover voorstellen van West-Europese staten in de richting van meer Europese eenheid, voorstellen die critici van de EU als Orbán gewoonlijk verbinden aan het verdoemde totalitaire verleden van de regio? De Europese Commissie heeft bij de frontstaten de afgelopen dagen bepaald geen goede beurt gemaakt. Voorzitter Ursula von der Leyen pleitte voor het  EU-lidmaatschap van Oekraïne, een vooralsnog symbolisch gebaar waar in het westen met gefronste wenkbrauwen op werd gereageerd. Maar de regeringsleiders van Bulgarije, Tsjechië, Estland, Letland, Litouwen, Polen, Slowakije en Slovenië namen haar woorden serieus. "Wij vinden dat Oekraïne het onmiddellijk verdient om een EU-toekomstperspectief te krijgen", aldus de landen. Dat zal echter niet zomaar worden gegeven, nog afgezien van de lange weg die het land heeft te gaan gezien de Kopenhagen-criteria die voor aspirantleden worden gehanteerd. Premier Rutte ziet er op dit moment niets in. Bij het in 2016 per referendum afgewezen associatieverdrag heeft hij namens Nederland in een 'inlegvel' bedongen dat het verdrag Oekraïne geen garantie biedt op EU-lidmaatschap. Ten aanval! Een tweede Commissielid dat in opspraak raakte is buitenlandcoördinator Josep Borrell. Riho Terras, Europarlementslid voor de conservatieve Isamaa partij, aangesloten bij de EVP, is in 't bijzonder op hem gebeten. Hij riep Borrell op om af te treden nadat deze zijn belofte voor de levering van “fighter jets” niet kon waarmaken. Estland is een van de landen die het snelst hulp geboden hebben aan Oekraïne. Gisteren arriveerde een tweede zending met anti-tankwapens. Terras, voormalig legerleider, vindt dat het westen veel te slap regageert. Hij pleit voor het afdwingen van een no-fly zone door de NAVO: “Als NAVO-vliegtuigen zouden besluiten de verdediging van het Oekraïense luchtruim over te nemen, dan zou de suprematie over de Russische strijdkrachten verzekerd zijn, daar ben ik zeker van. Als ik de Amerikaanse president was, zou ik vliegtuigen hebben gestuurd om het Oekraïense luchtruim te verdedigen voordat Rusland aanviel. De VS wisten wat er kon gebeuren. Joe Biden is een president die geen militair conflict wil. Oorlog kan niet worden gewonnen door defensieve veldslagen, oorlog kan worden gewonnen door tegenaanvallen en door territorium te heroveren." Ferme taal van voormalig legerleider Terras. De NAVO heeft vooralsnog elke directe inmenging in de oorlog in Oekraïne afgewezen om het gevaar van een kernoorlog af te wenden. Hoe lang kan dat nog worden volgehouden gezien de stemming in de Baltische landen en Polen?

Foto: FolsomNatural (cc)

Tijd voor een Europese krijgsmacht

ANALYSE - Jelger Groeneveld volgt sinds lange tijd de (geo)politieke ontwikkelingen in Oost-Europa en de Kaukasus en is op de terreinen van internationale veiligheid en internationale samenwerking politiek actief.

Aankomend Amerikaans President Trump liet er in een dubbel interview met het Duitse Bild en Britse The Times geen misverstand over bestaan: het voortbestaan van de EU kan hem niets schelen en de NAVO noemt hij overbodig. Alle Europese media in rep en roer, Europese politici buitelen over elkaar de afkeuring uit te roepen. “Onverantwoord!” is de kernboodschap. En dat is het natuurlijk ook. Maar onverwacht is het zeker niet.

Streep door de NAVO?

Trump heeft in de campagne vorig jaar al laten weten lidstaten niet te willen helpen verdedigen die zich structureel niet houden aan de 2% norm. Waaronder ook Nederland die zo ongeveer het slechtste jongetje van de klas is. Hij zette daarmee de artikel-5 solidariteit, de kern van de NAVO, op scherp.

Afgelopen weekend ging hij dus nog een stap verder: de NAVO is overbodig. De collectieve verdediging, de veiligheidsparaplu, die de ruggengraat is geweest van de vreedzame, democratische en economische ontwikkeling van (West-)Europa uit de puinhopen van de Tweede Wereldoorlog en die de Sovjets buiten de deur hield, is volgens Trump niet meer nodig. Voor het moment wil hij de NAVO nog behouden.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Doneer!

Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.

In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.