Succesvol in stad en wereld

COLUMN - door Klaas Mulder

Jonge vluchtelingen worden sterk gestimuleerd om goed Nederlands te leren. Dat er ook een andere route naar succes is, wordt ze niet verteld. Dat is jammer, want glocal integration is soms veel beter te realiseren dan Hollander worden. Word een expat!

Bijscholen in het weekend

‘Kunnen we eens praten over een sponsormogelijkheden voor een weekendschool voor vluchtelingen?’, vroeg een studente me[1]. Ze is nog maar een paar jaar geleden uit Afrika gekomen, en nu al een topper in een Nederlandstalige Hbo-opleiding.

Ik vertel haar, dat veel van mijn collega’s heel enthousiast zouden zijn over haar project. Als ze met mij in gesprek gaat, moet ze voorbereid zijn op kritische kanttekeningen. Ik heb er alle begrip voor als ze daar niet op in wil gaan. Ze komt wel, en we hebben een mooi gesprek. Ze vertelt dat ze zelf naar een internationale schakelklas ging, waar ze naar haar gevoel onvoldoende leerde over Nederland. Iemand attendeerde haar op de weekendschool. Hoewel die eigenlijk bedoeld was voor 9- tot 12-jarigen schoof ze toch aan, en ze vond het geweldig. Ze leerde iets beter Nederlands en kreeg veel meer zicht op het schoolsysteem.

The road to perdition?

Voor haar was dit een goede route. In het gesprek bleek al snel, dat dat voor haar klasgenoten in de schakelklas nog maar de vraag was. Over andere wegen naar succes werd nooit gepraat. Snel Nederlands leren, een opleiding volgen en een baan zoeken, of the road to perdition, meer smaken lijken er niet te zijn.

I asked her if she knew how many successful ‘immigrants’ never bothered to learn Dutch. A quarter of a million Americans, British, German or Japanese expats use English as their professional language, in the top segments of the economy. Some of them live here for decades and know just enough Dutch to be a friendly neighbour. 122.000 Foreign students study in the Netherlands, most of them in English courses. For people with limited learning skills, it may help to know that there are least a million ‘simple’ jobs that do not require that you speak fluent Dutch, let alone write or read it. Even then, you will have colleagues (from Holland, or Poland) that understand enough English to get the job done. Theoretically, you could lose your residence permit if you are not ingeburgerd. In practice, refugees cannot be sent back if they don’t pass their exams.

Een pannenkoekenhuis in Yerevan

Niemand had dit haar verteld. Jonge vluchtelingen horen nooit dat je in Nederland succesvol kan zijn zonder Nederlands te spreken. Om allerlei redenen is dat jammer. In de eerste plaats spreken veel vluchtelingen al Engels als ze hier aankomen. Als je lijdt aan een trauma of gewoon weinig zelfvertrouwen hebt kan het je een enorme boost geven als je eerdere kennis en ervaring mag gebruiken als vertrekpunt van je ontwikkeling. Omgekeerd kan dat zelfvertrouwen een knauw krijgen als er een enorm moeilijke nieuwe taal geleerd moet worden die iedereen om je heen beter spreekt dan jij.

Een tweede argument voor het gebruik van Engels is het gegeven, dat vluchtelingen uit alle hoeken van de wereld het met elkaar moeten uithouden in de krappe ruimte van de opvang. Afghanen, Eritreërs en Syriërs kunnen het Engels gebruiken als een lingua franca in de eerste jaren na een moeilijke reis. Door meer te leren over de Engelse grammatica zal het later ook veel makkelijker worden om alsnog Nederlands te leren. Onze talen hebben immers dezelfde roots.

Last but not least, is het voor vluchtelingen helemaal niet zeker dat hun toekomst ligt in ons volle landje bij de zee. Vloeiend Engels helpt ze om succesvol te worden in hun land van herkomst, of in een land waar ze wel met open armen ontvangen worden. If you ever have to open a pancake restaurant in Yerevan or the Gambia, English will do the trick for you.

Hol land

Mijn student vertelde dat ze veel politieke druk voelde om Nederlands te leren. ‘In Rotterdam spreken we Nederlands’ was niet de slogan van een rechtsradicale splintergroep, maar van de VVD, een ondernemerspartij die, zelfs in één van de belangrijkste havens van de wereld, bang was de stem van de bange witte man te verliezen. I told her, that Hol-land means ‘shallow land’. Being shallow seems to be the only way to win elections.

“What would you do if you were a young refugee”, she asked me. “That depends on your skills and problems”, ‘I said. “If you are an intellectual genius, there is little wrong with the path that was presented to you by institutional professionals: ‘Leer Nederlands, ga naar school en vind een baan.’ If you are not a genius, know that you are not obliged to finish secondary education to enter a ‘hogeschool’ or university. In the Dutch system, we have the so-called ’21-plus-toets’, that allows anybody to prove his or her qualities and be admitted to higher education. You may choose the English version to be allowed to enter one of the English programmes”.

Glocal integration

Als je nog jong bent, en je gaat voor de 21-toets, dan geeft dat je nog een paar jaar om te werken aan balans in je leven. Wordt actief in de internationale gemeenschap van jouw stad. Leer precies genoeg Nederlands om een goede buur of vriend voor de mensen om je heen te zijn. Als je een leuke baan vindt is dat goed voor je zelfbeeld, je sociale netwerk en je spaarrekening. Besteed wel wat tijd aan educatie, maar dat kan ook in de buurt, in culturele centra of online. Kijk naar leerzame televisieprogramma’s en discussieer daarover op sociale platforms.

Wees niet bang om je daarmee te vervreemden van de Nederlanders. Ze zullen je niet minder vreemd vinden als je probeert op ze te lijken en het lukt niet.

Laat ons zien hoe je ’the best of both worlds’ kunt verenigen. ‘Think glocal and be happy’.

Deze column verscheen eerder op Sociale Vraagstukken. Klaas Mulder is zelfstandig adviseur en docent aan de Hogeschool Utrecht. For the English translation of the whole article, send an email to [email protected]. Voor de Nederlandse vertaling kunt u hetzelfde mailadres gebruiken.

[1] De studente in kwestie heeft toestemming gegeven voor plaatsing van deze column.