Staat het water ons aan de lippen?

De klimaat-alarmbellen zijn weer aan het rinkelen geslagen. Het onlangs verschenen IPCC-rapport wijst ons nogmaals op de opwarming van de aarde en de verantwoordelijkheid van de mens hierin. Op het land mogen we de afgelopen jaren dan niet zoveel merken van temperatuursverschillen, uit het rapport blijkt dat de temperaturen in de oceanen behoorlijk stijgen en dat dit één van de belangrijkste punten is waar we ons zorgen over moeten maken. Klimaatwetenschapper bij het KNMI, Wilco Hazeleger, vertelt over de gevolgen van het opwarmen van de oceanen.

INTERVIEW - Hoe staat u als wetenschapper tegenover de uitkomsten van het IPCC-rapport?

‘Uit metingen kunnen we duidelijk zien dat de oceanen opwarmen. Hierdoor zet het water uit en stijgt de zeespiegel. Dit is ook terug te zien in de gegevens die we van satellieten ontvangen. Je meet het, dus je ziet het. De oceanen maken onderdeel uit van het grotere geheel en op dit moment is de warmte-inhoud hiervan de beste maatstaf voor de toestand van het klimaat. Op de langere termijn zullen ijskappen smelten en gaat dit van invloed zijn op de energiehuishouding op aarde. Er is nu alleen iets bijzonders gaande. De atmosfeer warmt de afgelopen tien á vijftien jaar niet op, maar de oceanen wel en dan met name het gebied tussen 700 en 2000 meter diep.’

Wat is hier de verklaring voor?

‘De atmosfeer is chaotisch, oceanen hebben cycli van een aantal jaren en stromingen zijn aan veranderingen onderhevig. Je kan zeggen dat de oceaan sloom is en er een geheugen in zit. Vanaf midden jaren ’70 tot eind jaren ’90 van de vorige eeuw stegen de temperaturen op aarde aanzienlijk harder dan de afgelopen periode. Dit kan verband houden met de invloed van oceanen op het klimaat, maar dit verband is zeker niet lineair.’

Welke gevolgen hebben deze klimaatveranderingen?

‘Dat is wereldwijd heel verschillend en daar kan ik alleen maar voorspellingen over doen. In Nederland is de afgelopen eeuw de zeespiegel met twintig centimeter gestegen en deze zal verder stijgen. De neerslag gaat toenemen en dat betekent dat er in de herfst en winter meer regenachtige dagen zullen zijn. Hierdoor moeten we rekening houden met een toename van de afvoer van rivierwater. In de zomer krijgen we te maken met extremere buien en dat heeft vooral invloed op het stedelijk waterbeheer.

In de tropen waar het nu al nat is, zal het natter worden en de subtropen worden nog droger dan dat ze nu al zijn. Voor bijvoorbeeld Zuid-Europa, Noord-Afrika en het zuiden van de Verenigde Staten zal dit beteken dat ze meer met droogte te maken krijgen. Terwijl in een land als Bangladesh, waar men vooral in kustgebieden leeft, de zeespiegel gaat stijgen. Waardoor de invloed van stormvloeden groter zal zijn.’

Is het door deze verschillen lastig om wereldwijd gezamenlijk een plan te maken tegen de klimaatveranderingen?

‘Dat is vooral een politieke kwestie. Ontwikkelingslanden vinden dat de rijkere landen verantwoordelijk zijn voor de vervuiling en dit dus ook moeten oplossen. Daarover zijn nog steeds klimaatonderhandelingen gaande. Het IPCC-rapport wordt gemaakt door wetenschappers en niet door politici, zij lezen wel mee, maar het uiteindelijke rapport komt van de wetenschappers. Het is aan de beleidsmakers wat ze daar mee willen doen.’

In het rapport wordt veel gesproken over waarschijnlijkheden. Over hoe het klimaat er in de toekomst uitziet, maar ook wat betreft resultaten uit het verleden. Hoe komt het dat er zo weinig zekerheden zijn?

‘Geen enkele meting is perfect en je moet rekening houden met onzekerheden. Het is pas recent dat we goede metingen dieper in de oceaan kunnen doen. Ook speelt een rol dat sommige invloeden door de mens veroorzaakt worden en andere natuurlijk zijn. Het is ook niet zo dat we met verschillende scenario’s kunnen experimenteren, want we hebben tenslotte maar één aarde. Daarom maken we gebruik van modelsimulaties, maar die hebben hun eigen tekortkomingen. Het IPCC is een onafhankelijke organisatie en de wetenschappers gaan voorzichtig om met hun uitlatingen.’

Speelt het ook mee dat als we naar het bestaan van de aarde kijken het eigenlijk over een hele korte periode gaat?

‘Ja, het is duidelijk dat sinds de industrialisatie aan het einde van de negentiende eeuw de CO₂ uitstoot enorm is toegenomen. We hebben geen periode in de geologische geschiedenis waar we dit mee kunnen vergelijken.’

Hoe beïnvloedt het rapport uw werkzaamheden?

‘Er is zes, zeven jaar aan het rapport gewerkt, dus de feitelijke informatie kenden we al. Bij het KNMI zijn we nu bezig om een vertaalslag naar Nederland te maken. Mei volgend jaar komen we met scenario’s die voorspelen wat de verwachte klimaatverandering voor Nederland kan betekenen. Deze kunnen dienen als basis voor eventuele klimaataanpassingen.’

Op welke manier zou de wereld volgens u moeten reageren op de uitkomsten van het rapport?

‘Dat is niet aan mij om te beslissen, maar aan de politiek. Als je vindt dat de aarde niet te hard mag opwarmen dan is het noodzakelijk om andere energiebronnen aan te gaan wenden, zoals zonne-energie. Zo niet, dan moet je je aan de klimaatveranderingen aanpassen. Door bijvoorbeeld de dijken te verhogen. We kiezen uiteindelijk zelf onze politici.’

Ik heb niet echt het gevoel dat de opwarming van de aarde een onderwerp is dat erg leeft in verkiezingstijd

‘Nee, we hebben nu te maken met een economische crisis die meer in de belangstelling staat. Obama heeft tijdens zijn laatste verkiezingscampagne in de Verenigde Staten wel aandacht besteed aan het onderwerp.’

Maar op dat moment stormde orkaan Sandy ook over New York en werden Amerikanen geconfronteerd met een natuurramp.

‘Op het moment dat er grote natuurrampen zijn, komt de opwarming van de aarde inderdaad ter sprake en springen politici hier op in. Terwijl dit wetenschappelijk gezien onjuist is. Zo’n ramp bewijst helemaal niks, dat kan ook toeval zijn. Daar zit een verschil tussen wetenschap en politiek.’