Tijdens het Hellenisme kregen de Academie van Plato en de Peripatetische school van Aristoteles gezelschap van nieuwe filosofische stromingen, zoals het Cynisme, de Cyreense School, het Epicurisme en de Stoa. Een andere nieuwkomer was de Skepsis.
Met hun oefening in het niet-oordelen lijken de sceptici op het boeddhisme, dat in de hellenistische wereld niet onbekend was. In een eerder blogje zagen we Boeddha al voorbijkomen bij Hegesias, met zijn onthechting van het leven. Met het opschorten van al het oordelen komen de sceptici wellicht nog dichter in de buurt van de centrale leer van het boeddhisme.
Sextus Empiricus
Skeptici bleven de filosofen tot in de Laat-Romeinse tijd uitdagen met hun grondige vragen. Een denker die we voor de volledigheid noemen, is de arts Sextus Empiricus.
Hij sloot zich aan bij de radicale Skepsis van Pyrrhon waarin zelfs het vermoeden dat er geen zekerheid kan bestaan geen zekerheid genoemd mag worden. Afgezien van het feit dat hij de sceptische methode wist toe te passen op de geneeskunde, waarmee hij zichzelf een onbevooroordeelde kijk oplegde, heeft hij met zijn geschriften enorm bijgedragen aan het feit dat we überhaupt nog veel over de sceptici weten.
Sceptici nu
De term ‘sceptisch’ wordt tegenwoordig veel gebruikt in het maatschappelijke debat. Sceptici zijn dan mensen die hun vraagtekens blijven zetten bij de vondsten van de moderne wetenschap en de maatschappelijke consensus.
Zo kennen we de vaccinsceptici, die menen dat de vaccinatieprogramma’s niet helpen tegen ziekten. Ziekten die bovendien op natuurlijke wijze ook wel te bestrijden zouden zijn. Die ziekten zouden deel uitmaken van een wereldwijd complot tegen onze gezondheid. Daarnaast zijn er klimaatsceptici, die weigeren te geloven dat de aarde opwarmt, of als ze dat al accepteren, denken dat dit niet aan de mens kan liggen. Er zijn ook mensen die niet geloven dat op 11 september 2001 twee vliegtuigen in het World Trade Center van New York zijn gevlogen. En er zijn er die ontkennen dat er mensen op de maan zijn geweest, dat Hitler overleed in 1945 of dat de aarde een bol is.
Skepsis en pseudoscepsis
Ze twijfelen kortom aan alles wat algemeen voor waar wordt aangenomen, en daarom worden ze sceptici genoemd. Met de Skepsis van de Oudheid en hun fundamentele houding van twijfel hebben ze weinig van doen. Het grote verschil is namelijk dat deze moderne sceptici weliswaar erg sceptisch zijn over algemene overtuigingen, maar volledig on-sceptisch zijn ten aanzien van hun eigen overtuigingen. Een werkelijk sceptisch persoon is juist in eerste instantie daar kritisch over: over zijn eigen logica, over zijn eigen waarneming, en over zijn eigen gevoelens. We spreken daarom wel van pseudoscepsis.
Deze reeks is gebaseerd op het boek De wereld vóór God van Kees Alders. Het boek biedt een introductie tot de filosofische stromingen van de oude wereld en is hier te bestellen.