serie

Europa

Foto: daisy.images (cc)

Macron verslaan

‘Macron heeft ons verraden.’ Cyriel Dion de man die zich hartstochtelijk heeft ingezet voor de Burgerconventie voor het Klimaat, heeft het helemaal gehad met de Franse president: ‘De Klimaatwet is uitgekleed, het beloofde referendum over de erkenning van écocide gaat waarschijnlijk niet door, Macron heeft zijn belofte niet gehouden. Het bedrijfsleven heeft gedicteerd, we staan nog steeds aan het begin!’ Een paar jaar geleden, toen de gele hesjesbeweging in opkomst was, wist hij Macron te overtuigen van het nut van een Burgerberaad van 150 mensen, een willekeurig geworven dwarsdoorsnee van de Franse samenleving (naar David van Reybrouck’s idee over burgerparticipatie). Macron committeerde zich aan de uitkomsten van het beraad en beloofde ze op te nemen in een Klimaatwet.

Toen het Burgerberaad begin dit jaar 149 concrete voorstellen inleverde trok hij er meteen drie uit die hem niet bevielen: de dividendbelasting, de verlaging van de snelheid op  autowegen tot 110 km/uur en het herschrijven van de preambule van de grondwet. Vervolgens kwam er een Klimaatwet op tafel waarin slechts achttien van de 146 voorstellen in hun geheel zijn overgenomen, en 78 gedeeltelijk, terwijl 23 voorstellen helemaal afwezig zijn. Andere voorstellen worden geacht reeds uitgevoerd te zijn, in uitvoering te zijn, of ze zijn doorverwezen naar het internationaal kader. Het Burgerberaad beoordeelt de klimaatwet met een 2,5. In de demonstratie tegen de wet werd een reusachtige Macron van papier-maché meegedragen: ‘Macron, koning van de blabla’.

Foto: daisy.images (cc)

Bosnië en de restanten van de Joegoslavische burgeroorlog

Bosnië-Hercegovina staat meer dan 25 jaar na de burgeroorlog nog steeds onder toezicht van de internationale gemeenschap. De Oostenrijker Valentin Inzko (links op de foto) was de afgelopen twaalf jaar de Hoge Vertegenwoordiger die moet toezien op de vredesakkoord dat op 14 december 1995 gesloten werd in de Amerikaanse stad Dayton. Volgens dit akkoord heeft de Hoge Vertegenwoordiger in het land nog veel te vertellen. Inzko voerde deze week eigenstandig en zonder tussenkomst van het parlement een wijziging in de strafwet in waardoor de ontkenning van genocide tijdens de burgeroorlog en de verheerlijking van veroordeelde oorlogsmisdadigers strafbaar wordt. Op overtreding komt maximaal vijf jaar gevangenisstraf te staan.

Inzko, die binnenkort plaats maakt voor de Duitser Christian Schmidt, kwam tot zijn beslissing nadat er in de Bosnische politiek geen overeenstemming bleek te vinden voor strafbaarstelling. De Servische politici bleven zich er tegen verzetten. Volgens de Bosnische Serviërs uit de Republika Srpska was de moordpartij in Srebrenica een ernstige misdaad, maar geen genocide. Premier Dodik van de Servische deelrepubliek, die op dit punt de steun heeft van moederland Servië, dreigde opnieuw met afscheiding. Om te beginnen blokkeren de politieke vertegenwoordigers van de Serviërs de gezamenlijke, nationale instellingen.

Bosnië-Hercegovina was van begin af aan een instabiele staat met drie politieke gemeenschappen, Serviërs, Kroaten en Bosniakken, die het nauwelijks mogelijk maken het land te regeren. De Hoge Vertegenwoordiger is feitelijk nog de enige garantie dat de boel een beetje bij elkaar kan worden gehouden. Inzko nam met zijn laatste stap een groot risico, maar hij zag kennelijk geen alternatief. “Gebrek aan erkenning, verantwoordelijkheid en genoegdoening voor slachtoffers van misdaden heeft vernietigende effecten op de maatschappij. Dit alles voorkomt een vredige en welvarende toekomst voor Bosnië-Herzegovina,” aldus Inzko. Maar in een omgeving waarin het verleden alles bepalend is voor de onderlinge verhoudingen gooit hij daarmee ook een knuppel in het hoenderhok.

Foto: daisy.images (cc)

Grote en kleine zondaars

De Europese Commissie publiceerde dinsdag het tweede rapport over de rechtsstaat in de 27 EU-landen. Deze ‘rechtsstaat-APK’ is oorspronkelijk een initiatief van D66 Europarlementslid Sophie in ’t Veld. Het rapport beschrijft de stand van zaken op het gebied van rechtspraak, rechtsbescherming, corruptiebestrijding en vrijheid van de media. Het doet geen aanbevelingen en er zijn geen sancties aan verbonden. In dit tweede rapport gaan opnieuw de meeste zorgen uit naar de ‘usual suspects’ Hongarije en Polen. Beide landen hebben zich onmiddellijk van de bevindingen gedistantiëerd.

De vraag wordt dan ook opgeworpen wat de zin is van deze jaarlijkse keuring waarvoor in elk land tientallen organisaties gegevens moeten inleveren. Heeft het wel zin alle kleine zonden tegen de principes van de rechtsstaat elk jaar vast te leggen als de grote zondaars vrijuit blijven gaan? “Het is niet het belangrijkste doel van het rapport om de problemen die we hebben met Hongarije en Polen op te lossen”, zei een hoge ambtenaar van de Commissie. “Het is echt veel makkelijker om het debat over elkaars systemen in veel bredere zin te faciliteren, want wie weet wie er in de toekomst partners gaat uitdagen.” Het doel van dit rapport ligt meer op het gebied van de preventie van ontsporingen, voegde hij er aan toe. Zo zien we dat landen als Malta en Slowakije maatregelen hebben genomen om de situatie in hun land te verbeteren.

Foto: daisy.images (cc)

Polen op weg naar de uitgang?

Hoe lang kan een land nog lid van de EU blijven als het zich niet neerlegt bij uitspraken van het Europese Hof? Met de uitspraak van het Poolse Constitutioneel Hof dat het land zich niet hoeft te houden aan interim-maatregelen die zijn opgelegd door het Europees Hof van Justitie lijkt Polen steeds dichter bij een breuk met de EU te komen. Het conflict spitst zich toe op de tuchtkamer die kritische rechters kan bestraffen of ontslaan. Het Europese Hof in Luxemburg heeft Polen gemaand deze instelling op te heffen. Het is een politiek orgaan, aldus het hof, „geen onafhankelijke en onpartijdige rechtbank”. Gisteren bevestigde het Hof zijn standpunt nog eens dat de tuchtkamer in strijd is met het Europese recht. Een woordvoerder van de Europese Commissie sloot zich hierbij aan: ‘De EU heeft voorrang op het nationale recht en alle beslissingen van het Europese Hof van Justitie zijn bindend voor de autoriteiten van de lidstaten en de nationale rechtbanken.’

Het Poolse Constitutioneel Hof is zelf ook onderwerp van kritiek vanwege de illegale benoeming van rechters. Ook die kritiek wordt door Polen afgewezen. ‘Wij bepalen hoe we hier recht spreken’, zegt de Poolse regering, ‘en wat wij goed vinden kan niet worden overruled door Europese rechters.’ Het is een flagrante inbreuk op de scheiding der machten en de Europese rechtsorde waar het land zich door zijn lidmaatschap aan heeft gebonden. Wat kan de EU hier tegenover stellen? De Europese Commissie kan dwangsommen opleggen. Dat is tot nu toe nog niet gebeurd. Bij een verdere escalatie die niet meer te vermijden is kan deze maatregel worden doorgevoerd. Maar die zal niet zonder consequenties blijven van de kant van lidstaten die Polen tot nu toe steunen. Zoals Hongarije en Slovenië dat komend halfjaar EU-voorzitter is.

Foto: daisy.images (cc)

Hekken aan de grens in Litouwen

Dertig jaar na de val van de Berlijnse muur verschanst Fort Europa zich achter een groeiend aantal kilometers grenshekken. Na Griekenland en de Balkan bouwt nu ook Litouwen hekken langs de grens om migranten te weren. Aanleiding is het, volgens premier Ingrida Simonyte opzettelijk georganiseerde, transport van migranten uit Wit-Rusland richting EU. Onduidelijk is welke gevolgen de afsluiting van de grens zal hebben voor Wit-Russische dissidenten die de repressie in hun land willen ontvluchten.

Vanuit Wit-Rusland zijn dit jaar al zeker 822 migranten, met name Irakezen, de grens overgestoken. In heel 2020 waren dat er nog 81. Simonyte:We zien het als een hybride agressie tegen Litouwen en de hele Europese Unie. Het is [een reactie op] een principieel standpunt van de hele EU, inclusief Litouwen, met betrekking tot de resultaten van vervalste verkiezingen [in Wit-Rusland], repressie tegen het maatschappelijk middenveld en mensenrechtenactivisten.’ Migranten als wapens voor het uitvechten van internationaal politieke conflicten. We zagen het onlangs ook in de Spaanse enclave Ceuta waar een Spaans/Marokkaans conflict over West-Sahara leidde tot een instroom van vluchtelingen, en eerder aan de Turkse grens en bij Libië op de Middellandse Zee. Het buitenland weet: het Europese migratiebeleid is de zwakke plek van de EU. Wie de Europese samenwerking wil treffen grijpt zijn kans op dit gebied waar de lidstaten het onderling al jaren lang niet eens kunnen worden. 

Foto: daisy.images (cc)

Onrustige Oranjemarsen op komst

Noord-Ierland gaat een onrustige periode tegemoet als de traditionele Oranjemarsen in het teken komen te staan van verzet tegen de Brexit-deal over de handel tussen het Verenigd Koninkrijk en Noord-Ierland. De Unionisten accepteren de afspraken over de handelsgrens in de Ierse Zee niet. Ze willen net zo behandeld worden als de andere delen van het Verenigd Koninkrijk. Ze voelen zich bedrogen door premier Boris Johnson die beloofde dat er nooit een grens in de Ierse Zee zou komen. Maar de afspraken bij het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie bevatten de bepaling dat de handel tussen het VK en Noord-Ierland in Engeland gecontroleerd moet worden om de grens tussen de Ierse Republiek en Noord-Ierland open te kunnen houden. Woensdag wees de rechter in Belfast een beroep van de DUP, de partij van Noord-Ierse protestanten, tegen het protocol inzake Ierland/Noord-Ierland af.  Het conflict over de uitwerking van het protocol duurt voort. Brussel en Londen hebben een tijdelijke wapenstilstand gesloten over de “worstoorlog”, en kondigden woensdag aan dat ze hadden ingestemd met een verlenging van een respijtperiode voor de export van gekoeld vlees tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland. De EU en het VK hopen er nu vòòr 30 september uit te komen.

Foto: daisy.images (cc)

Minderheidsregering Zweden mogelijk hersteld

Maandag viel de minderheidsregering van de sociaaldemocratische premier Löfven over liberalisering van de huren. Löfven wilde huisbazen toestaan markttarieven te vragen voor nieuwe huurappartementen. Dat zou projectontwikkelaars moeten stimuleren om meer te bouwen. Ook in Zweden is er een tekort aan huurhuizen. Maar juist op het punt van de huren had de Vänsterpartiet (Linkspartij, vgl. de Nederlandse SP) een rode lijn getrokken in ruil voor gedoogsteun. Met de nieuwe huurplannen overschreed Löfven de grens die door de gedoogpartij was getrokken. Een motie van wantrouwen van de extreemrechtse Zweden Democraten kreeg daarom ook de steun van links. Woensdag gloorde er weer enige hoop voor Löfven toen zijn bondgenoten in de Centrumpartij aankondigden dat ze het omstreden voorstel voor huurhervorming willen laten vallen.

De Zweedse politiek lijkt sinds enkele jaren gegijzeld door de Zweden Democraten. Na de verkiezingen in de herfst van 2018 volgde een uiterst moeilijk proces van coalitievorming. Dat eindigde begin 2019 met de vorming van een minderheidsregering van sociaaldemocraten en de groene Miljöpartiet op basis van een neoliberaal regeringsprogram dat twee centrumrechtse partijen hadden afgedwongen voor hun steun. Plus de noodzakelijke gedoogsteun van de Vänsterpartiet die overigens volgens datzelfde regeringsprogramma, het Januari-akkoord, geen enkele invloed op de regering zou mogen hebben. En dat alles om te voorkomen dat extreemrechts zou kunnen regeren.

Foto: daisy.images (cc)

Gerechtigheid in Slowakije

Marian Kocner, de vermoedelijke opdrachtgever van de moord op de Slowaakse journalist Ján Kuciak en zijn vriendin Martina Kušnírová moet opnieuw voor de rechtbank komen. Vorig jaar werd hij vrijgesproken van betrokkenheid. Maar deze week verwees het Hooggerechtshof tot grote tevredenheid van de familie de zaak terug naar een lagere rechtbank voor herbeoordeling omdat de bewijsvoering bij dit vonnis niet deugde.

Volgens het Hooggerechtshof heeft de strafrechter in Pezinok bij een deel van het bewijsmateriaal gefaald in het toepassen van “elementaire logica” en is een ander deel van het materiaal dat het Openbaar Ministerie heeft ingebracht ten onrechte helemaal niet meegenomen. Het gaat met name om het sms-verkeer van Kocer. Uit telefoontaps van zakenman Kocner – die momenteel een gevangenisstraf uitzit voor fraude – kwam bewijs naar voren dat hij de opdracht tot de moord zou hebben gegeven. Het gerechtshof veroordeelde vorig jaar wel de schutter, maar vond het bewijs tegen Kocner onvoldoende. 

Jan Kuciak en zijn vriendin werden in februari 2018 in hun eigen huis doodgeschoten door een huurmoordenaar. Kuciak had ontdekt dat zakenman Marian Kocner zich schuldig maakte aan illegale praktijken en belastingfraude en stond op het punt hierover te publiceren. Kuciak en vele andere journalisten zijn een tijd lang bespioneerd in opdracht van Kocner. De moord op Kuciak zorgde voor een grote beroering in het land, ook vanwege de verbindingen die de journalist wist te leggen met corrupte politici. Het kostte toenmalig premier Robert Fico van de sociaaldemocratische partij SMER de kop.

Foto: daisy.images (cc)

Politiek bedrijven met een *

Christoph Ploß is een Duitse politicus uit Hamburg die namens de CDU in de Bondsdag zit en daarvoor in september weer verkiesbaar is. Hij keert zich in zijn campagne tegen genderonderscheidingen in het taalgebruik . Het ‘gendern’ moet in officiële  instellingen worden verboden, vindt Ploß. We moeten gewoon weer schrijven en spreken over Ärzten in plaats van „Ärztinnen und Ärzten“ of „Ärzt*innen“, „Ärzt_innen“ of „Ärzt:innen“. Taal moet verenigen, niet splijten. Ploß verzet zich tegen een politiek die niet langer gaat over het algemeen belang, maar alleen nog over de bijzondere belangen van verschillende identiteitsgroepen in een verdeelde samenleving.

Het gaat Ploß niet zozeer om de praktische, esthetische of taalkundige kant van het genderspecifieke taalgebruik. Achter de gendertaal gaat volgens hem een identiteitspolitiek wereldbeeld schuil. ‘En dat wereldbeeld wordt ons via taalvoorschriften dwingend opgelegd.’ Op scholen wordt het een beoordelingscriterium. Op ambtelijke burelen een nieuwe plicht. Hij wijst er op dat het onderscheidende taalgebruik in Frankrijk al in de ban is gedaan. Enquêtes wijzen uit dat een meerderheid van de Duitsers de dwingend opgelegde gendertaal afwijst.  Volgens Ploß brengt ‘gendern’ op geen enkele manier het belangrijke doel van gelijkheid dichterbij. ‘Als dat zo zou zijn, zou discriminatie van minderheden volkomen onbekend moeten zijn in landen met niet onderscheidende talen zoals Hongarije of Turkije.’

Foto: daisy.images (cc)

Illiberaal Hongarije springplank voor China

De burgemeester van Boedapest, Gergely Karácsony, onthulde deze week vier nieuwe straatnaambordjes in zijn stad. Bijzondere straatnamen: de Oeigoerse martelarenweg, de Bevrijd Hongkongstraat, de Dalai Lamastraat en de Bisschop Xie Shiguangstraat. De nieuw benoemde straten liggen in dezelfde wijk waar de Hongaarse regering een nieuwe universiteit heeft gepland, een tak van de Chinese Fudan universiteit in Shanghai, die geliëerd is aan de communistische partij. De nieuwe straatnamen zijn een duidelijk politiek statement van de burgemeester van de hoofdstad tegen premier Viktor Orbán en zijn Fidesz partij, die enkele jaren geleden de liberale, westerse Central European University de stad uitjoegen.

Karácsony won in 2019 met ‘Dialoog voor Hongarije‘ de lokale verkiezingen in Boedapest. Het was voor het eerst dat de gehele oppositie met één kandidaat de strijd aanging tegen de Fidesz-hegemonie. Dat succes smaakt naar meer. Voor de presidentsverkiezingen van 2022 hebben de oppositiepartijen van links tot rechts opnieuw de handen ineen geslagen. Karácsony heeft zich kandidaat gesteld om de gezamenlijke lijst aan te voeren.

Beloning voor een derde kind

Daarmee is het einde van Orbán zeker nog niet getekend. In de peilingen houdt Fidesz voorlopig nog een voorsprong. Intussen werkt de Hongaarse premier na zijn afscheid van de christendemocratische Europese Volkspartij (EPP) gestaag verder aan een rechtser, conservatiever Europa. Afgelopen maand lanceerden de Visegradlanden (Hongarije, Polen, Tsjechië en Slowakije) een ‘pro-gezinscoalitie‘. Het doel van de nieuwe coalitie is het bevorderen van een gezinsbeleid op lokaal, nationaal en EU-niveau. De V4-ministers die belast zijn met sociale en gezinsaangelegenheden ondertekenden een gezamenlijke verklaring waarin ze hun “samenwerking om onderzoek te doen op het gebied van gezinsondersteuning en gezinsbehoeften, parallel in onze vier landen” uiteenzetten. Gegeven het lage geboortecijfer en de uitstroom van jongeren naar West-Europa geeft de Hongaarse regering al enige tijd een hoge prioriteit aan de ondersteuning van gezinnen. En dat lijkt succes te hebben. Met een flinke bonus op gezinsvorming is het aantal huwelijken in het land de afgelopen jaren fors gestegen. Gehuwde paren kunnen een lening van €30.000 krijgen die ze niet hoeven terug te betalen als ze een derde kind hebben gekregen. De stellen zijn volledig vrij om te beslissen hoe en wanneer ze de renteloze lening besteden. Ze moeten wel aan een aantal criteria voldoen: ze moeten getrouwd zijn, de vrouw moet tussen de 18 en 40 jaar oud zijn en het moet onder meer het eerste huwelijk zijn voor een van de twee.

Foto: daisy.images (cc)

Zwitserland op ‘brexit’-koers

Zwitserland heeft de onderhandelingen met de EU over een raamakkoord afgebroken. Het land is geen EU-lid, maar neemt deel aan de Europese interne markt via meer dan honderd bilaterale akkoorden. De EU wil die vervangen door een raamakkoord dat de steeds terugkerende onderhandelingen over noodzakelijke aanpassingen van al die akkoorden overbodig maakt. Dat spaart aan beide zijden jaren ambtelijke werkzaamheden. In 2018 werd na vier jaar een principe-akkoord bereikt. Met afspraken over de manier waarop conflicten over de uitleg van de regels juridisch zouden worden beslecht. Maar nu zijn er aan Zwitserse kant toch nog een paar bezwaren gerezen. De EU wil hier niet aan tegemoet komen en dus valt Zwitserland nu terug op de oude verdragen. Punt is dat Brussel niet meer bereid is al die verdragen voortdurend te actualiseren. Deze week liepen bijvoorbeeld afspraken over medische technologie af, waardoor bepaalde Zwitserse apparatuur nu niet meer zomaar naar de EU kan worden uitgevoerd. Problemen worden verder voorzien op het gebied van de electriciteitsvoorziening, voedingswaren en de luchtvaart.

Bescherming van hogere lonen

Zwitserland noemt drie bezwaren die hebben geleid tot afwijzing van het raamakkoord. De Zwitserse vakbonden verzetten zich tegen verandering van de regel dat tijdelijke buitenlandse werknemers volgens Zwitserse lonen moeten worden betaald. EU-lidstaten willen zich koste wat koste niet conformeren aan de hogere Zwitserse lonen. Het tweede conflictpunt gaat over de sociale zekerheid. De Zwitsers willen EU-burgers niet garanderen dat ze, als ze in Zwitserland wonen, ook gebruik kunnen maken van de Zwitserse sociale voorzieningen. Een derde breekpunt voor Zwitserland is de eis van de EU om terwille van het gelijke speelveld voor de interne markt in alle gevallen af te zien van staatssubsidie.

Foto: daisy.images (cc)

Buiten de poort houden

‘Fort Europa’. Ooit een spookbeeld in debatten over het migratiebeleid. Inmiddels harde werkelijkheid. Met man en macht wordt langs de grenzen van de Europese Unie getracht vluchtelingen en economische migranten (het onderscheid telt nauwelijks meer) buiten de poort te houden. Gisteren stond hier een artikel van Nora Stel die schreef: ‘Dubbelzinnige wetten, ondoorzichtige beleidskaders, vrijblijvende afspraken en vage mandaten vormen steeds meer de kern van het Europese vluchtelingenbeleid en worden bewust in stand gehouden om vluchtelingen te ontmoedigen.’ En wie geen andere opties heeft of zich niet laat ontmoedigen wordt illegaal uitgezet, door de Europese grensbewakingsorganisatie Frontex en, als je die weet te vermijden, door de Griekse politie. Of door Kroatische agenten. Of door Spaanse militairen.

De Britse krant The Guardian meldt dat het afgelopen jaar naar schatting 40.000 mensen zijn tegengehouden. Bij de illegale pushbacks kwamen tweeduizend mensen om het leven. De analyse van The Guardian is gebaseerd op rapporten van VN-agentschappen, gecombineerd met een database met incidenten verzameld door niet-gouvernementele organisaties. Volgens hulporganisaties is met het ontstaan van Covid-19 de regelmaat en wreedheid van pushback-praktijken toegenomen. De Kroaten schijnen het wreedst op te treden. Agenten beroven, misbruiken en slaan vluchtelingen. Ook verklaren vluchtelingen dat de politie een rood kruis op hun hoofd spoot, zogenaamd om hen “te genezen van corona”.

Vorige Volgende