De komende weken doen wij verslag van de collegecyclus “Wie heeft de crisis veroorzaakt?” van Ewald Engelen, hoogleraar Financiële Geografie aan de Universiteit van Amsterdam. Dit is het tweede college waarin hij uitlegt hoe ogenschijnlijk onbelangrijke en lokale gebeurtenissen hebben kunnen leiden tot de crisis.
Toen ik afgelopen donderdagavond naar de Amsterdam Business School liep viel het me al op. Door het voor oktober ongebruikelijk mooie weer was het druk op de Amsterdamse terrasjes. Iedereen geniet van de laatste mooie nazomerdagen. Anders dan in veel andere Europese landen is van de crisis in Nederland nog niet zo veel merken. Het blijkt dat ik niet de enige ben die soort gedachten heeft: Ewald Engelen begint met constatering dat het college goed bezocht wordt, ondanks de verlokking van de terrasjes. Het doet hem denken aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. In de zomer van 1914, die bijzonder mooi was, waren de mensen zich niet bewust van het naderend onheil.
Ik ben gekomen om te luisteren naar het tweede college van Ewald Engelen over de vraag hoe het heeft kunnen gebeuren dat problemen op de huizenmarkt in Amerika hebben kunnen leiden tot een mondiale crisis. Engelen trekt nóg een vergelijking met de Eerste Wereldoorlog: net zoals die oorlog is begonnen met een klein incident zo is ook deze crisis begonnen met iets simpels als het dalen van de huizenprijs. In dit college zal hij uitleggen hoe het mogelijk is dat ogenschijnlijk onbelangrijke en lokale gebeurtenissen op de huizenmarkt in de Sun Belt en Rust Belt van de Verenigde Staten hebben kunnen leiden tot een mondiale crisis die nog steeds gaande is.
Aanloop van de crisis
In de Verenigde Staten is het bezit van een eigen huis belangrijk. Van oudsher werd de verkoop van hypotheken bevorderd door twee, door de overheid gesubsidieerde bedrijven, Fannie Mae en Freddie Mac. Zij namen hypotheken over van lokale hypotheekbanken. Om hiervoor in aanmerking te komen moesten deze hypotheken voldoen aan strenge voorwaarden. Er werden eisen gesteld aan kredietwaardigheid van de hypotheeknemer, documenten moesten kloppen en de hoogte van het te lenen bedrag was afhankelijk van het inkomen. Niets bijzonders dus en vergeleken met Nederland zijn de regels zelfs strenger. Maar hierin kwam verandering in het begin van de eeuw.
In 2001 verlaagde Alan Greenspan de rente, in reactie op de terreuraanslag van 9/11 en om de crisis na de dot-com bubbel te bestrijden. Door de lage rente werden beleggingen in (staats) obligaties plotseling minder interessant. Hierdoor kwam een grote hoeveelheid geld de op markt, op zoek naar andere beleggingsmogelijkheden met meer rendement, bij voorkeur met een laag risico natuurlijk.
Wall Street doet hypotheken.
Om aan de honger naar goede beleggingen te voldoen ging Wall Street nu het zelfde doen als Fannie Mae en Freddie Mac: hypotheken doorverkopen aan investeerders. De grote zakenbanken waren – in tegenstelling tot hun brave voorgangers, niet gebonden aan allerlei overheidsbepalingen. De banken lieten de controle over aan rating agencies: Moody’s, Standard & Poor en Fitch. Deze bedrijven hadden betrouwbare reputaties opgebouwd met het beoordelen van de kredietwaardigheid van bedrijven. Van hypotheken hadden ze weliswaar geen verstand maar ze konden deze markt niet negeren: er viel veel geld te verdienen.
De op vastgoed gebaseerde obligaties werden uitgegeven door gerenommeerde bedrijven, firma’s met klinkende namen als Lehman Brothers, JP Morgan, Bear Stearns en Goldman Sachs. En wat kon er nou mis gaan op de hypotheekmarkt? Bovendien was er een ingenieus systeem ontwikkeld om het risico zoveel mogelijk te spreiden en met complexe wiskundige modellen was exact berekend wat de risico’s waren. Deze investeringen kregen daarom de hoogst mogelijke creditrating: AAA. Dat was even veilig als treasury bills – staatsobligaties van de Amerikaanse overheid. Precies wat de Duitse Landesbanken en Nederlands pensioenfondsen zochten: hoog rendement met een laag risico.
De vraag was zo groot dat er al snel niet meer voldaan kon worden. Geleidelijk aan werden de eisen die werden gesteld aan de hypotheeknemers verlaagd. Voor de hypotheekbanken, die de hypotheken verkochten, was dat geen probleem: zij liepen geen risico omdat ze de hypotheken toch onmiddellijk doorverkochten. Zij hadden er dus geen enkel belang bij om de kwaliteit van de leningen te controleren, integendeel want voor elke verkochte hypotheek streken ze een bonus op.
In feite was er dus geen enkele kwaliteitscontrole meer. Iedereen kon nu een hypotheek krijgen. Documenten werden niet meer gecontroleerd. Als het opgegeven loon maar voldeed aan de norm. Ook de hoogte van de hypotheek was geen probleem: in het eerste jaar betaalde je niet de volledige rente maar een teaser rate. Omdat de waarde van het huis toch steeds steeg was het niet moeilijk om de hypotheek te oversluiten voordat je het volledige tarief moest betalen. Deze hypotheken werden aanduid met mooie eufemismen als subprime en Alt-A. Vertaald klinkt het al minder goed: “suboptimaal” en “alternatief voor A-klasse”.
Concurrentie en deregulatie van de financiële markt
De afgelopen 30 jaar is de financiële markt steeds verdergaand gedereguleerd. Financiële centra zoals Londen, Frankfurt en Wall Street troeven elkaar af op het gebied van deregulatie. Ook de bedrijven zijn in een harde concurrentiestrijd met elkaar verwikkeld. Wie niet genoeg winst maakt, wordt overgenomen. Om voldoende winst te maken moet het maximale rendement uit elke dollar worden gehaald. Je mag geen “dood geld” in de boeken hebben.
De kapitaaleisen, die vroeger werden gesteld aan banken, zijn steeds verder afgezwakt: vroeger hadden banken reserves van wel 30%. Maar door de deregulatie en de hardere concurrentie is dat percentage gedaald tot 3%. Dit beteken dus dat banken slecht 3% eigenvermogen op de balans hebben. Lean and mean is geen probleem als het goed gaat, maar je hebt geen reserves voor slechte tijden. Overheden en financiële toezichthouders waren niet goed op de hoogte van de financiële situatie bij de deze bedrijven en hadden dus geen notie van de risico’s die men nam.
De credit crunch
Eind 2006, begin 2007 had de vastgoedbubbel had haar hoogte punt bereikt en gingen de huizenprijzen dalen. De truc die vroeger werkte om de teaser rate te ontlopen, werkte niet meer: doordat de waarde van bezit niet meer steeg was het niet meer mogelijk om de hypotheek te oversluiten. Nieuwbouw-wijken werden niet meer afgebouwd, leegstand nam snel toe waardoor de waarde nog sneller daalde. Een voor een werden credit ratings – ooit triple A – afgewaardeerd.
Forclosure, of wel de exuctieverkoop van een huis.
De nu slecht geworden beleggingen waren tot in de haarvaten van het financiële systeem doorgedrongen. Veel westerse banken en pensioenfondsen hadden zich ermee volgezogen. In maart 2008 viel Bear Stearns en werd met steun van de Amerikaanse overheid overgenomen door JP Morgan. Op 8 september werden Fannie Mae en Freddie Mac overgenomen door de staat en daarna ging het snel. In het weekend van 13/14 September 2008 ging Lehman Brothers failliet.
Nu blijkt hoe nauw verweven alles was. Bedrijven die zaken deden met Lehman Brothers moeten flinke bedragen afboeken. Door de lage reserves had dat grote gevolgen. De kans was groot dat meer bedrijven zouden omvallen. Een schok ging door de financiële wereld. Banken durfden geen zaken meer met elkaar te doen.
Engelen vertelt hoe handelaren in de dealing rooms lijstjes met onbetrouwbare banken aan hun monitor hadden geplakt. Dit was de essentie van de credit crunch. Niemand was nog zeker dat de tegenpartij waar hij zaken mee deed nog solvabel is. Door het onderling wantrouwen kwam de financiële handel tot stilstand. Banken hadden daardoor geen toegang meer tot kapitaal. Als nationale overheden niet hadden ingegrepen dan waren pinautomaten leeggeraakt en had niemand meer geld kunnen opnemen. Wij kunnen het ons nauwelijks voorstellen – dit is nog nooit gebeurd – maar u kunt er zeker van zijn dat als dat gebeurt, het hele maatschappelijk leven tot stilstand komt. Dan gaan de tegels door ramen. Dan is het afgelopen met de gezellige terrasjes op nazomeravonden.
Overheid grijpt in
Dat de credit crunch het maatschappelijk verkeer niet heeft ontwricht is te danken aan ingrijpen van de overheden van de G20. Al het mogelijke werd gedaan om de Wall Street versie van Domino Day te voorkomen. Centrale banken stelden hun ongelimiteerde kredietvermogen (de drukpers) ter beschikking van de in problemen geraakte banken. De Amerikaanse overheid nam de verplichtingen over van de grote kredietverzekeraar AIG om te voorkomen dat bedrijven die hun investering hadden verzekerd op hun beurt failliet zouden gaan. Om bankruns te voorkomen werd in de VS en Europa de banksector gesteund. Deposito garanties werden verhoogd, in Ierland werd zelfs 100% bankgarantie gegeven.
Bankrun bij Northern Rock. Al in september 2007 zijn er problemen met subprime hypotheken. Klanten proberen hun geld van de bank te halen.
Gevolgen
Door de staatssteun voor de banksector liep het begrotingstekort van de overheden op. De financiële schokgolf deed de economie haperen. Bedrijven konden moeilijker aan geld komen omdat banken veel minder bereid waren om te lenen dan voor de crisis. Hierdoor liepen de investeringen terug. Na de financiële crisis volgde dan ook een diepe recessie. Als gevolg hiervan liep de werkloosheid op en namen belastingkomsten af waardoor de overheidstekorten nog verder opliepen. Direct na de crisis deden regeringen aan fiscale stimulering van de economie en ook hierdoor liepen de begrotingstekorten op. Helaas zijn de meeste landen daar te snel mee gestopt: in Duitsland, Nederland en de Verenigde staten zijn overheden nu weer druk bezig met bezuinigen waardoor de het beetje economische groei dat er was weer bijna is verdwenen.
Europa: terug bij af
De Europese overheden lieten na om de banksector goed te saneren. Door de Europese financiële toezichthouder werden de banken nauwelijks gedwongen om meer reserves op te bouwen. Nu worden we geconfronteerd met de gevolgen hiervan. De kans is groot dat een aantal banken de verliezen die het gevolg zullen zijn van het faillissement van Griekenland niet kunnen opvangen. Net als na de val van Lehman beginnen banken elkaar daarom weer te wantrouwen en moet de ECB optreden als lender of last resort om te voorkomen dat de kredietmarkt in Europa bevriest. De Europese schuldencrisis is in wezen dan ook een bankencrisis. Iedereen is bang dat het faillissement van Griekenland een nieuw “Lehman moment” zal zijn.
Onderliggende oorzaken
Tot zover de directe oorzaken van de crisis. Maar zijn er ook meer fundamentele, structurele oorzaken voor de crisis aan te geven?
Landen hebben continue een tekort of overschot op de betalingsbalans. China, Duitsland, Nederland en natuurlijk de olielanden hebben een structureel overschot op hun betalingsbalans. Door de steeds hoger oplopende olieprijs wordt dit steeds erger. Het kapitaal dat daar verdiend wordt – ca. 50.000 miljard dollar – was de motor achter de financiële innovatie op de onroerendgoedmarkt.
Een andere belangrijke factor is de deregulering: landen zijn onderling in competitie om bedrijven binnen te halen. Zij beloven een gunstig investeringsklimaat met slechts minimale regulering. Het gevolg was dat niemand meer overzicht had van wat er gebeurde op de markt. De omvang van de crisis was dan ook volledige verrassing: de verantwoordelijke bestuurders hadden deze crisis niet zien aankomen tot het laat was. Banken dachten ze elke risico onder controle hadden. Met behulp van geavanceerde mathematische modellen was elke risico berekend en verzekerd.
Als ik na afloop naar huis loop is het nog steeds lekker buiten en zitten er nog mensen op de terrasjes. Het is een heerlijke avond, goed terrasjesweer.
Bonusmateriaal
Net als vorige week weer een extra toevoeging dat geen deel uit maakt van het college maar mijns inziens heel relevant is voor dit verhaal. Luister hoe William Black vertelt wat er precies gebeurde bij de rating agencies. Het was niet zo dat men niet wist wat er gebeurde, men keek liever de andere kant op.
Black was een van de onderzoekers tijdens de Savings & Loans crisis. Het verhaal dat hij vertelt laat zien dat er op grote schaal werd gefraudeerd. In tegenstelling tot de S&L crisis is niemand vervolgd: door de regering Bush zijn de meeste rechercheurs overgeplaatst naar de afdeling terrorismebestrijding. Ook onder Obama is weinig of niets gedaan aan vervolging.
Black begint te spreken op 6:40.
—
verantwoording figuren:
Foreclosure.
Bank run Northern Rock.
Reacties (30)
Volgens mij is de enige oplossing een revolutie, dit is de zoveelste keer dat ik lees of zie hoe we belazert worden zonder dat er enige vorm van rekenschap of verandering in voor komt. Ik word er misselijk van soms, vooral ook omdat ik niet meer zie wat ik kan doen om de verandering te helpen.
Revoluties lossen meestal niets op: je vervangt de oude kliek door een nieuwe, en die gaat vervolgens weer opnieuw in de fout op een andere manier, of men herhaalt gewoon de zelfde fouten. Bovendien gaat een plotselinge verandering (wat in wezen een revolutie is, versus evolutie) gepaard met veel ongewenste nevenwerkingen.
Waar het mij omgaat is dat we begrijpen wat er gebeurd is zodat we het kunnen corrigeren. Om het te begrijpen moet je het eerst analyseren.
Ik dacht dat we die les in de vorige eeuw toch wel geleerd hadden.
Volgens mij bewijst de huidige crisis juist, dat we de lessen van de vorige eeuw niet geleerd hebben, of beter gezegd: zodra het even een poosje mee zit met de economie, moet het vrije bedrijfsleven steeds weer -als ‘motor van de economie’- alle ruimte geboden worden, en moet de overheidsinvloed terug worden gedrongen. Dat gaat iedere keer weer fout (niet bij het winkeltje op de hoek, maar juist bij de grote bedrijven), omdat de top van het bedrijfsleven net zo min te vertrouwen is als de politieke top (met als grootste verschil, dat we de politieke top kunnen vervangen, maar de economische top niet).
We zien dan steeds weer hetzelfde gebeuren. De ‘motor van de economie’ wordt steeds rijker (bedrijven en managers). Na een poosje loopt de boel vast en de steeds rijker geworden bedrijven weigeren de rekening te betalen, maar laten dat aan de terug getreden overheid over (de overheid krijgt zelfs de schuld van de crisis, maar de schuld is vooral, dat zij het bedrijfsleven te veel vrijheid hebben gegeven).
Het is al vaker geconstateerd: volgens de Keynesiaanse theorie moet er in tijden van voorspoed juist terughoudend met het geld op worden getreden, maar het vrij geven van de markten voor het vrije bedrijfsleven is daar mee strijdig. Beter gezegd: als het goed gaat, maakt de overheid ‘winst’ op bepaalde taken. In tijden van voorspoed zou die ‘winst’ opgespaard moeten worden, maar wat er gebeurt is, dat die taken af worden gestoten, de winsten door het bedrijfsleven worden geïnd, en er zeker geen besparingen worden gedaan. De kritiek dat ook overheden in die situatie te weinig sparen, is terecht, maar bij overheden hebben we daar tenminste nog enige invloed op. Als het dan fout gaat, is het terecht, dat we daar met zijn allen voor op draaien (we hebben zelf beslist om niet te sparen, maar de ‘winst’ uit te geven). Wanneer we weer het bedrijfsleven moeten redden, vind ik dat heel wat minder terecht.
Beste Niels,
Om de crisis het hoofd te bieden zijn simpele maatregelen nodig. Gewoon je levenspatroontje veranderen. Bewuster kopen en bewust omgaan met het milieu; en niet overal achter nalopen van dit moet ik per se hebben. Think global, act local.
Start vandaag nog met een overwegend plantaardig eetpatroon, dan ben je al voor de helft crisisbestendig. Wees energiezuinig en maak van recyclen een missie. De crisis zit voornamelijk in het hoofd van iedereen. Hebzucht en angst zijn de wortels. Als je dat weet doe je er iets aan…Just do it!
George Baily van de Bedford Falls saving & loan wilde al zelfmoord plegen om $8000,-. Kun je nagaan. Okee, dat was wel 1946, maar toch. Gelukkig kon zijn beschermengel Clarence hem letterlijk laten zien hoe de wereld er uit had gezien zonder George. Dat was niks beters. Dus George weer blij naar huis. Hyperdepyp? Hoera!
[‘werdt’ met dt, tjongejongejonge zeg.]
Is dit “letterlijk” wat Engelen heeft gezegd of zit er ook (veel) interpretatie van Michel in?
Ik maak aantekeningen tijdens het college en probeer zo goed mogelijk verslag te doen van wat hij zegt. Het is geen dictaat, dat is onmogelijk. Ik ga er in ieder geval niet mijn eigen draai aan geven, maar het is onvermijdelijk dat het mijn interpretatie is. Ik ben de auteur, niet Ewald Engelen.
Dan valt deze serie tegen: een vrij bekende en enigszins oppervlakkige interpretatie van de gebeurtenissen. Vooral “Onderliggende gevolgen” is hetzelfde verhaal wat al drie jaar lang rondklotst in de gevestigde media en internets.
Geen inhoudelijke reactie?
In de eerste plaats is dit een verslag van het college, geen dictaat. Ik kan onmogelijk elk detail van de lezing meenemen, dus sorry als het voor jou allemaal bekende koek is.
Ten tweede: het is het 2e deel uit een serie van 10. Wie weet wat nog komt!
Ten derde: wat Pedro @010 zegt. Het zijn zaken die je misschien liever niet hoort omdat je het er niet mee eens bent (ook te oordelen aan de hand van reacties bij andere posts van jou). Argumenten graag dus.
Ik vraag me af wie het woord hypotheeknemer heeft gebezigd in dit college?
Leuke serie! Ben benieuwd naar de volgende!
Inderdaad: leuke serie, jammer dat het onderwerp ons allemaal zo raakt. We worden bedrogen, bestolen en financieel uitgekleed zonder dat de verantwoordelijken bestraft worden.
Die prof Engelen, daar was toch iets mee? Die kwaakte toch dat immigratie goed voor Nederland was? Dat we maar o-zo-blij moesten zijn als we meer en meer Niet Westerse Allochtonen in ons landje mochten verwelkomen?
Die komen hier toch onze pensioenen betalen? Om onze economie innovatief, dynamisch en ondernemend te maken.
http://logicfreezone.wordpress.com/2010/11/12/meer-niet-westerse-immigranten-nodig/
En die zetten jullie hier op de voorpagina?
Waarom niet gelijk alle postjes van de joop.nl gekopieerd?
Ik sluit me aan bij Roel @7, leuke serie, smaakt naar meer.
Overigens als ik in mijn stad rondloop zie je steeds meer leegstaande winkelpanden en langzamerhand steeds meer bladderende verf. Dat was het gevoel van eerdere recessies.
Ik wantrouw van Engelen (ref. ook c. 013)
In diens verhaal – een zoveelste versie – over die financieel-economische wereldcrisis ab 2008 mis ik – als een kwalijke omissie – de (voorafgaande) rol van het USA gouvernement. Geen bijkomstige, maar een beslissende.
Wat ik daarover in 2009 op Sargasso schreef, is nog van a t/m relevant, reden waarom ik dat commentaar hier republiceer. Ik haalde mij er toen de smerigste verwijten mee op de hals, dus moet er wel iets in zitten.
Zoals ik het heb begrepen, is de bancaire crisis waarin wij zijn komen te verkeren summier weergegeven zó ontstaan.* Kolossale financiële instellingen in de USA hebben op grote schaal leningen – voor het kopen van een huis – verstrekt aan mensen van wie je kon zien aankomen dat ze die nooit zouden kunnen terugbetalen. Waren die banken gek? Neen, maar het USA gouvernement (democraat Carter) dwong ze er toe.* NB Geen zipcodes en zo.
Dit is een inmenging van de politiek in de economie die de voorvechters van de emancipatie van de economie uit de politiek nooit zouden hebben goedgekeurd. Stuart Mill: ‘In alle moderne gemeenschappen wordt de grote meerderheid van de dingen slechter gedaan wanneer de staat zich er in mengt, dan wanneer de individuen die er het meest belang bij hebben het zouden doen, of wanneer de zaken aan zichzelf overgelaten zouden worden.’ Verder Smith, Hayek enz.
En inderdaad, wat zien we? De USA Staat mengt zich in de economie en het wordt een bende. En Mill krijgt zijn bevestiging. ‘Greed’ zou ongehinderd door de staat het uit eigen belang niet zover (kunnen) hebben laten komen.
Zoals een USA econoom het zeer onlangs contra Obama uitdrukte: ‘markets not mandates’ moeten het werk doen. (Uit het hoofd geciteerd). Onpersoonlijk markten worden door goede mensen slecht gevonden, maar denk aan Mandeville (1705): ‘Vices privées, bénéfices publics’.
• Hierover bestaat een goed artikel van Pamela Hemelrijk †). Zal nog wel aan te komen zijn.
“Waren die banken gek? Neen, maar het USA gouvernement (democraat Carter) dwong ze er toe”
Er is geen enkele bank gedwongen om hypotheken af te sluiten. Het enige wat er is gebeurd, is, dat de regering Carter de banken stelde, dat banken mensen met een gelijke inkomenspositie gelijk moesten behandelen. Als je de ene persoon, die een ton verdiend een hypotheek van 2 ton geeft, moet je de andere persoon, die hetzelfde verdient en een zelfde hypotheek wil, ook een hypotheek geven. De banken hadden dus ook kunnen besluiten minder hypotheken uit te geven en zijn niet gedwongen om meer risicovolle hypotheken af te sluiten.
Markten komen niet uit de lucht vallen. Staten hebben essentiële rol gespeeld in het scheppen van markten; mn financiële markten en producten. Zo zijn lijfrentes zijn ontwikkeld om oorlogen te financieren. Staat heeft altijd een rol. De liberale droom van een markt die ontstaat als de staat zich maar afzijdig houdt, miskent de ontstaansgeschiedenis van huidige economieën, En over de Voor de zoveelste keer de Community Reinvestment Act of 1977, nogmaals:
http://www.businessweek.com/investing/insights/blog/archives/2008/09/community_reinv.html
Weer zo’n inhoudsloos ideologisch vergezicht (“markt versus staat”). Zucht. Verklaar maar eens waarom landen zoals Italië, Frankrijk en Spanje (waar de staat een grote rol speelt in de financiele sector) nog meer last van de crisis lijken te hebben dan de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk.
Noem eens een Italiaanse bank die failliet is gegaan de afgelopen 10 jaar of bij de overheid heeft aangeklopt?
En je hebt me niet goed gelezen : ik zeg niet markt vs staat. Maar markt en staat en dat is altijd al zo geweest. Het geloof in markten met zo weinig mogelijk staatsinterventie is een geloof. Het miskent de rol die staten hebben gespeeld bij het scheppen van die markten. Een opmerking als ” ‘Greed’ zou ongehinderd door de staat het uit eigen belang niet zover (kunnen) hebben laten komen.”is waanzin, het miskent dat indivuele beslissingen tot een collectieve puinhoop kunnen leiden. Zonder de staat was huidge finaciele economie allang uit elkaar geklapt.
Ehm, wie heeft het over bail-outs? De staat speelt een sterkere rol in het Italiaanse financiële wezen dan bvb het Britse. Dat moge duidelijk zijn. En de relatief grote rol van de staat in de financiële sector Zuid Europese landen (inclusief Frankrijk) heeft de overlading met slechte activa daar niet weten te voorkomen.
Het gaat niet over de mix staat/markt, het gaat over goed beleid versus slecht beleid.
“De staat speelt een sterkere rol in het Italiaanse financiële wezen dan bvb het Britse.” Oh is dat zo. De Britse staat heeft in 2008 met enorm veel geld zijn financiele sector overeind gehouden. Als het erop aankomt is de staat daar ook belangrijk : geen verrassing.
En opeens heb je het erover dat het niet gaat over mix staat/markt (daar heb ik het ook niet over) maar over goed en slecht beleid. Maar goed beleid is dus wel beleid waar overheid minder grote rol speelt, of heb ik dat verkeerd begrepen.
En zo zal de Italiaanse staat geld in haar banken pompen, als het er op aankomt. Maar de hele deregulatie slag waarover hierboven wordt gerept, en waar naar jij lijkt te refereren, heeft in Z.Europa nauwelijks plaatsgevonden.
De Staat (politiek) en de Economie.
Klassiek is de versmoltenheid van de Staat (politiek) en ‘economie’. De aanhalingstekens bij ‘economie’ staan voor de aanwijzing dat het niet echt om de Economie gaat. Die is pas na de scheiding van Staat en ‘economie’ ontstaan, in onze tijden. Ter bepaling: denk aan A. Smith, aan het ‘laissez faire, laissez aller, laissez passer’ van de Mirabeau & Gournay.
Klassiek voorbeeld is India.
De princeps bedrijft ARTHA, d.w.z. hij handelt met een belang voor ogen.
De objectieve functie van de koning is dandaniti, wat betekent: met de stok (danda) verwerven van wat (nog) niet is verworven, behoeden wat is verworven, vermeerderen wat wordt behoed en van het vermeerderde uitdelen aan de waardigen. ‘Erobern’ schrijft Max Weber, ‘war daher das Dharma des Königs.’ Met Dharma = voorgeschreven gedrag.
Voor ‘waardigen’ mag in dit (‘economisch’) verband aan burgers’ worden gedacht.
Artha is dus de eenheid van Politieke economie. Zij is bij ons / door ons in de 18e eeuw ontbonden in Politiek en Economie, 2 autonome zaken. Hun onderlinge interferenties maken dit feit niet ongedaan.
Deze ontvlechting zet zich tot in het heden voort, met horten en stoten en terugval. Zo werd pas onder Blair werd de president van de centrale UK bank politiek onafhankelijk.
Om zo te zeggen vanuit de huiskamer hebben wij kunnen volgen hoe in Vietnam de afsplitsing – het proces, de toestand – van economie en de politiek zich heeft voltrokken. Zij is ruimtelijk afgebeeld door de proefinstelling van een vrije economische zone in de omgeving van de havenstad VUNG TAU, 125 km ten Oosten van Saigon.
Deze structuur werd mogelijk sedert het 6e congres van de communistische partij in 1986 besloot tot economische vernieuwing – doi moi = nieuwe lijn – over te gaan. Buiten genoemde zône gold de doi moi neem ik aan niet of beperkt, daarbinnen totaal. Vung Tau met omgeving was het enig gebied waar rechtstreeks (sic) onder het gezag van het centrale communistische bewind het kapitalisme mocht of moest bloeien, zo hard het wilde of dat kon. Ga je ervan uit dat communisme en kapitalisme zich mengen als FIRE IN THE LAKE, is dat iets om van op te kijken. Alsof de Paus onverbloemd zijn toestemming zou verlenen om binnen een gebied van Vaticaan-Stadstaat een casino in te richten, om te zien of de Kerk zo meer geld binnen krijgt dan op de traditionele manieren. Met grote postzegels en zo.
Het ‘doi moi’ experiment had succes* en heeft zich landelijk uitgebreid.
Socialisme streeft naar herstel van de Politieke economie. Onder de huidige omstandigheden levert dat geen ARTHA op, maar dictatuur. Bekende, moderne socialistische successen zijn Cuba en Noord Korea; daarvóór de USSR en Pol Pot in Cambodia.
*Stuart Mill bewezen:
‘In alle moderne gemeenschappen wordt de grote meerderheid van de dingen slechter gedaan wanneer de staat zich er in mengt, dan wanneer de individuen die er het meest belang bij hebben het zouden doen, of wanneer de zaken aan zichzelf overgelaten zouden worden.’ Laissez aller!
Waar kan ik de link vinden van de tweede video met de speech van William Black?
Bij Voorbaat dank.
Interessante analyse over het verloop. Maar als het aankomt op hoe te bestrijden maak je dezelfde fouten als de rest. M.b.t stimulering zeg je:
“Direct na de crisis deden regeringen aan fiscale stimulering van de economie en ook hierdoor liepen de begrotingstekorten op. Helaas zijn de meeste landen daar te snel mee gestopt”
Hoezo helaas? Je moet weten dat de markt al overgestimuleerd was, er was teveel schuld en de rente was al te laag. Als je financiële problemen hebt die zijn veroorzaakt door te goedkoop geld en door te veel schuld dan moet je de crisis niet proberen op te lossen met nog meer schuld en nog lagere rentes. (you can’t spend your way out of debt)
En later wordt er gezegd dat deregulering schuld heeft aan dit alles. Maar dat is achteraf makkelijk gezegd, het tegenovergestelde is namelijk niet waar. Meer regulering zal ook niet werken. De grootste hedendaagse fraudeur Bernie Madoff kon ook ongestoord zijn gang gaan, en wel onder het toeziend oog van elke mogelijk instantie. En zoveel deregulering was er niet, er kwam juist veel bij. Er waren genoeg regels.
De kern van het probleem zit in het vaststellen van de rente door de centrale bank. Deze centraal economische politiek werkt niet. De markt moet zelf een rentestand vaststellen. Met kunstmatige lage rentes wordt geld te goedkoop en lopen de risico’s op.
De Chinezen geven het communisme misschien een goede naam, maar de Amerikanen geven zo het kapitalisme een slechte naam. Al deze stimulus en interventies hebben NIETS met het kapitalisme (vrije markt) van doen.