OPINIE - Het Comité Geen Peil haalde onlangs meer dan 427.939 handtekeningen op voor een nationaal referendum over een verdrag tussen de EU en Oekraïne. Heel Nederland was verrast. Zo’n hoeveelheid – twee pallets met 140 dozen A4’tjes – had niemand zien aankomen.
Pikant detail: het comité haalde anderhalf keer meer handtekeningen op dan het totale aantal Nederlanders dat lid is van een politieke partij. Dit onderstreept de conclusies van allerlei rapporten, kranten en peilingen: veel burgers zijn ontevreden over de manier waarop politieke besluiten worden genomen. Ze nemen geen genoegen meer met de vierjaarlijkse gang naar de stembus. Ze willen meer directe invloed op politiek en beleid.
Gisteren zou de Eerste Kamer debatteren over de invoering van een Staatscommissie Bezinning parlementair stelsel. Maar VVD senator en belangrijkste pleitbezorger voor die commissie, Loek Hermans, moest aftreden. Dezelfde avond besloot de voorzitter van de Eerste Kamer om het debat van de agenda te halen. Maar een staatscommissie die onderzoekt hoe het Nederlandse parlementaire stelsel toekomstbestendig te maken, blijft actueel en urgent. De echte vraag daarbij is hoe burgers beter kunnen worden betrokken bij politieke besluitvorming. Laat van uitstel geen afstel komen, is onze boodschap.
Al dan niet gedwongen door bezuinigingen, maken Nederlandse gemeenten inmiddels volop gebruik van de ideeën, de denk- en de daadkracht van burgers. Gemeenten intensiveren burgerparticipatie met hulp van open dataportalen of netwerkbesluitvorming. Ze organiseren G1000-bijeenkomsten, laten het beheer of de controle van dorps- en wijkbudgetten aan burgers over, en faciliteren allerlei burgerinitiatieven.
Medeburgers in het café
Op nationaal niveau blijft burgerbetrokkenheid achter. Het staat blijkbaar ook niet hoog op de parlementaire agenda. En dat is gek. Hoe onze samenleving de afgelopen tweehonderd jaar ook flink is veranderd; onze instituties zijn nog hetzelfde. En juist op landelijk niveau kan technologie relaties tussen burgers en politici ondersteunen. Waar de lokale politica haar medeburgers tegenkomt in het café of bij de sportvereniging, daar is de dialoog tussen burger en nationale politici natuurlijk veel lastiger. Maar met dank aan ICT zijn er talloze manieren om deze kloof te overbruggen.
In het buitenland is digitale burgerbetrokkenheid al langer onderdeel van discussies over een toekomstbestendig parlement. Daar zijn al diverse experimenten gaande. Het Britse parlement organiseert online consultaties met specifieke groepen burgers, zoals slachtoffers van huiselijk geweld. In IJsland kregen burgers de kans om via crowdsourcing de grondwet aan te passen, en ook de Finnen kunnen zelf meewerken aan wetgeving via een speciaal Open Ministerie. Op initiatief van de Bondsraad (de Oostenrijkse Senaat), stelden vorig jaar honderd burgers een Groenboek samen over een opener wetgevingsproces en een bredere dialoog in het digitale tijdperk.
Burgerbetrokkenheid wordt belangrijker
Let wel: technologie is zeker geen wondermiddel of een quick fix. En lang niet alle onderwerpen lenen zich voor grotere burgerbetrokkenheid. Uit het Rathenau onderzoek blijkt dat het succes van digitale democratische instrumenten afhangt van factoren als een goed ontwerp, een strak en transparant proces, en een duidelijke rolverdeling voor zowel deelnemende burgers als politici.
Politici zullen er wel aan moeten wennen dat hun traditionele rol gaat veranderen. Maar de bedreigingen voor het Nederlandse parlement die voortvloeien uit ‘niets doen’ wegen zwaarder dan de uitdagingen die gepaard gaan met meer burgerbetrokkenheid.
Wat denkt u: is het een idee om burgers via crowd sourcing mee te laten denken over de parlementaire vernieuwing?
Ira van Keulen is verbonden aan het Rathenau Instituut en Arthur Edwards aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Gisteren verscheen het essay ‘Geef burgers meer dan een noodrem’ en een achtergrondstudie over digitale betrokkenheid van het Rathenau Instituut.
Reacties (28)
Prima, meteen doen.
Als we 1 ding kunnen leren uit het Geenpeil gebeuren is het juist dat de huidige vorm van representatieve democratie zo gek nog niet is. Het blijkt dat een commerciële partij een onderwerp, wat voornamelijk belangrijk is voor een zeer ondemocratisch vijandig en manipulatief regime, kan beïnvloeden onder het mom van burgerbetrokkenheid.
Uit de “crowd sourcing” over dit onderwerp blijkt dat 95% van de crowd geen flauw idee heeft waar het over gaat, sterker dat zij denken dat het heel ergens anders over gaat, een feiten verdraaiing wat door het desbetreffende commerciële medium bewust zo gepresenteerd wordt. Ook met een veel belangrijker onderwerp als de vluchtelingencrisis, zouden we hopeloos onbestuurbaar worden als we dit via burgerparticipatie zouden proberen te regelen.
Dat die hoeveelheid handtekeningen gehaald zouden worden is voor mij totaal geen verassing. Elke pro Rusland stemming haalt altijd de gestelde drempels, kwestie van de juiste propaganda voeren en desnoods de stembiljetten te manipuleren. Iets wat in dit geval wel zeer makkelijk was gezien de stemformulieren via een openbaar kanaal digitaal verzameld werden. Willen we geen Berlusconi/Erdogan achtige praktijken, dan moeten we zeker niet deze weg op gaan.
Nou ik vind toch wel dat IT hier weer als panacee wordt gepresenteerd, dat levert gevaarlijke situaties op: Overheid en IT gaan niet goed samen heeft het verleden al geleerd…
Daanaast is er een heel groot verschil tussen in je luie stoel op een linkje clicken, en CONSTRUCTIEF en actief aan een discussie deelnemen.
Overigens heb ik wel hoop dat dat mogelijk is: er bestaat al software die wordt gebruikt om IT projecten te managen, waar een laagdrempelige instap om aan discussies deel te nemen op allerlei niveaus kan worden ingesteld. Rational Team Concert ( https://en.wikipedia.org/wiki/Rational_Team_Concert ) is daar een goed voorbeeld van. En wetgeving ontwikkelen is niet zo gek veel verschillend van software ontwikkelen.
@2
Juist. Beter dan dat wat we nu hebben -representatieve democratie- kunnen we niet krijgen. Zeker nu de eerste kamer zich gedraagt als ‘meeregeerder’. Het enige wat er misschien aan mankeert is dat er telkens nieuwe verkiezingen worden gehouden als een kabinet valt. Misschien zou de tweede kamer gewoon voor 4 jaar moeten zitten. Zie ook de kwestie AK partij in Turkije.
“Dit onderstreept de conclusies van allerlei rapporten, kranten en peilingen: veel burgers zijn ontevreden over de manier waarop politieke besluiten worden genomen.”
Dat is wel heel makkelijk gezegd. Ik denk dat het vooral onderstreept hoe makkelijk mensen achteloos een digitale handtekening zetten (want de grote meerderheid van de handtekeningen waren geen echte handtekeningen). Het kost meer tijd om het gezeur van een handtekeningenwerver aan te horen dan om te tekenen om ervan af te zijn. En het is ook een kleine moeite, om gewoon eens en leuke (dure!) grap uit te halen. Of daar daadwerkelijke politieke betrokkenheid (of de wens daartoe) achter zit, daar heb ik grote vraagtekens bij. mensen willen graag wat te mekkeren hebben en dan is het belangrijk dat je zelf niet te vuile handen hebt door je directe invloed.
@5: Was ook beetje mijn reactie bij die snelle conclusie. Meer soort van bandwagoneffect (iedereen doet mee dus ik ook) dan dat al die mensen diepe gedachten hebben over het politieke stelsel, waarschijnlijk weet de helft van de handtekeningzetters niet eens het verschil tussen kabinet en parlement….Sorry om zo snobistisch uit de hoek te komen maar vraag me echt wel eens hoeveel Nederlanders nu feitelijk enig basis kennis hebben van politieke stelsel. In het verlengde hiervan om antwoord te geven op de laatste vraag die de auteur stelt: nee, laat eerst iedereen maar eerst eens een cursus staatsinrichting met succes afronden, gaan we dan eens verder kijken of we die kloof wel willen dichten.
Nou, blijkbaar gelooft men hier niet in de oprechtheid en bekwaamheid van de ander. Dat is een trieste constatering.
@6: Als kennis van de staatsinrichting een filter wordt dan blijven alleen een handvol snobs over…
Als mensen mogen stemmen voor de 2e kamer, mogen ze ook een handtekening zetten voor een referendum, leer er maar mee leven. En als de nieuwigheid van het referendum af is dan haken ongeïnteresseerden vanzelf wel af.
Toen het algemeen kiesrecht voor mannen in Nederland werd ingevoerd waren er ongetwijfeld rijkelui die het vreselijk vonden dat al die patjepeeërs zonder enig verstand van zaken nu ook konden stemmen.
@8.
En wat was het antwoord van die ‘rijkelui’?
@7 Helaas is dat terecht. Lees de reacties van mensen op NuJij op het volgende verhaal: http://www.nujij.nl/algemeen/jos-de-g-hoeft-volgens-deskundigen-niet-opnieuw.34055416.lynkx
En besef dat dat een significant gedeelte van de bevolking vertegenwoordigt…. Inderdaad behoorlijk triest.
@3: Inzet van ICT is hoogstens een beperkt deel van de oplossing. Politiek is meer dan laten weten wat je vindt. De grote vergissing is dat het je het land zou kunnen besturen zonder compromissen te sluiten. Daarover moet onderhandeld worden en dat is wel wat ingewikkelder dan je stem uitbrengen of ja/nee scoren op een site. Ik denk dat democratie niet mogelijk is zonder debatten waarin mensen elkaar in de ogen kunnen kijken.
Een goed voorbeeld vind ik het Stadsgesprek over energie in Utrecht. Drie zaterdagen hebben door loting aangewezen mensen uitvoerig met elkaar gepraat over een energieplan. Uiteraard kun je zoiets ondersteunen met ICT, maar verwacht daar nooit alle heil van.
@7
Ik geloof idd niet in de oprechtheid en bekwaamheid van een ander. De stupiditeit van de gemiddelde kiezer in aanmerking genomen hebben we best wel fatsoenlijke politici. Nou ja…tenzij ze zich gaan organiseren in de PVV natuurlijk.
Het is wat @10 ook al zegt. Ga eens een kwartiertje lezen op nujij. Natuurlijk is dat geen afspiegeling van de bevolking. Maar stel je toch eens voor dat we de gemiddelde reageerder daar mee laten stemmen met regeringsvoorstellen via internet. Dan desintegreert de maatschappij binnen enkele weken.
@10: [ En besef dat dat een significant gedeelte van de bevolking vertegenwoordigt…. Inderdaad behoorlijk triest. ]
Dat kun je ook van Rutte zeggen, en van … en van …
@11: Ik stel een nieuwe dienstplicht voor, iedereen moet een paar maanden in een gemeenteraad o.i.d zitten. Erg leerzaam.
@14: Leuk idee! Het overwegen waard. Als je mensen daarmee van hun plek langs de kant kunt halen. Neem ook eens verantwoordelijkheid. Maar dat vraagt dan wel van de overheid om dat ook serieus te nemen. Daar zit namelijk het grootste probleem.
@14.
Daar zijn al heel veel proeven mee.
‘Iedereen moet’ is een foute basis. Veel mensen zijn totaal niet gemotiveerd om naar vergaderingen te komen over een drempel in de straat vanwege overstekende schoolkinderen. Terwijl ze daar inspraak kunnen hebben over geldsommen vanuit de gemeente aan de wijk beschikbaar gesteld.
Wel komen ze naar een vergadering over een nieuw azc. Ter informatie, want zoals we zagen in Rotterdam, hebben de bewoners van de wijk daar geen enkele invloed. Hoogstens als vrijwilliger meehelpen.
@16: [ Daar zijn al heel veel proeven mee. ] Waar? Linkje?
Als mensen hun sociale dienstplicht in een democratisch orgaan willen ontwijken door billen van bejaarden te gaan wassen dan lijkt me dat een uitstekende ruil.
@1.
Kijk maar in je eigen gemeente, kan je gelijk meedoen. Meldt je aan bij het dorpshuis of wijkgebouw. Kijk op internet naar de agenda. Naar de activiteiten, de vraag nar vrijwilligers, hoe ze de belangen van de wijk zogenaamd verdedigen. De rapporten die uit het gemeentehuis worden verspreid over de wijken en dorpen.
Kijk naar hoe je kan inspreken bij de gemeenteraad in jouw gemeente. Veel nieuwe initiatieven over burgerfora, meer mensen die in vergaderingen bijna gelijkwaardig met de plaatselijke politici mogen meediscussiëren.
Ergens wel mooi dat D66 in de grote steden de grootste partij is geworden, eindelijk de bastions van de PvdA naar onderen gehaald. Meer inspraakmogelijkheden van burgers in besluitvorming van hun eigen wijk en dorp.
Allleen, velen zijn geroepen, slechts weinigen zijn uitverkoren om echt deel te nemen. Want bangheid, ongeloof, wantrouwen, luiheid, enz. houdt de burger tegen. Die politici nemen je niet serieus, ze luisteren amper, ze hebben alles al besloten, en nauwelijks verstand van het een en ander. Zeker de coalitiepartijen lopen achter hun wethouder aan.
Dus ga eens pro-actief kijken op internet of de huis-aan-huis wat in jouw gemeente gebeurd. In jouw wijk of dorp.
@14.
Trouwens een paar maanden bijv. in de gemeenteraad daar help je niemand mee, want dan ben je half murw geslagen met de beleidstukken die je moet doornemen. De ambtenaren die hun eigen taal hebben. De wethouder die veel beloofd, maar als je met een voorstel komt, zegt hij of zij doodleuk dat dat in fase 2 al is besproken, dus niet meer relevant. Nee, de gemeenteraad is een slangenkuil en beerput. Daar moet een burger ver van blijven, nee, het zal buiten het gemeentehuis moeten plaatsvinden. Hoewel dat onmogelijk is vanwege de gemeentelijke subsidies.
Hoe zit dat trouwens met Big Society? Dat zou van onderop komen en gefinancierd worden uit het bedrijfsleven. Hoor ik niets meer van. Waarschijnlijk in de kiem gesmoord.
@18: Kletskoek dus, dat is allemaal voor politiek geïnteresseerden, daar zit geen enkele verplichting bij.
@19: [ want dan ben je half murw geslagen met de beleidstukken die je moet doornemen. ]
Dat kweekt respect voor politici en de moeilijke ingewikkelde zaken die ze voor de burger moeten oplossen.
[ De ambtenaren die hun eigen taal hebben. ]
Verplicht participerende burgers zullen eisen dat ze die taal aanpassen.
[ De wethouder die veel beloofd, maar als je met een voorstel komt, zegt hij of zij doodleuk dat dat in fase 2 al is besproken, dus niet meer relevant. ]
Zo’n wethouder doet dat nu in stilte omdat de lokale kranten geen politiek journalist meer in dienst hebben. Verplicht participerende burgers zullen merken hoe slecht hun wethouders zijn dat rondbazuinen en hun stemgedrag aanpassen.
[ Nee, de gemeenteraad is een slangenkuil en beerput. Daar moet een burger ver van blijven ]
Verplicht participerende burgers zullen des te meer waardering hebben voor politici die daarin moeten werken. Steeds weer vers bloed voorkomt dat politici er hun eigen cultuurtje van gaan maken.
@21.
Dan nog zou ik het niet verplichten. Maar goed, als je dat als een daad van verandering kan zien tegen de binnenkamertjes en rookgordijnen dan ga ik deels met je mee.
@22: Ik houd ook niet van verplichten maar nog niet zo lang geleden vonden we het heel gewoon om slechts 30% van alleen de jongens 14 maanden tot dienst te verplichten.
Voor al die mensen die beweren veel van staatsrecht te weten (…), is het toch vrij verbluffend dat er voor die “gemeenteraad dienstplicht” nog niemand naar het oude Athene heeft verwezen…
Loting was daar het devies en ook iemand van de correspondent had er blijkbaar nog nooit van gehoord, maar doet hier eea uit de doeken:
Zie https://decorrespondent.nl/401/De-sleutel-tot-een-stabiele-democratie-Loting/40082757-ddf22d40
Oh overigens, aan een ieder die dergelijke zaken verplicht wil stellen is het misschien toch óók wel een idee om het vandaag uitgekomen en ontluisterende verhaal van Peter Hilhorst er eens op na te slaan: Helaas achter een paywall: http://www.volkskrant.nl/politiek/-ik-dacht-ik-kan-alles-dat-zit-in-mijn-karakter~a4177557/
Het boek is hier: http://www.pieterhilhorst.nl/
@24: [ vrij verbluffend dat er voor die “gemeenteraad dienstplicht” nog niemand naar het oude Athene heeft verwezen… ]
Stephen Fry deed het in QI.
@26, ik bedoelde hier in deze discussie…
@25.
Lijkt hierop?
http://www.socialevraagstukken.nl/site/2015/11/05/12-de-scepsis-voorbij/