Schaarste op de banenmarkt

ANALYSE - Schaarste op de banenmarkt is voor werkgevers geen enkel probleem. Integendeel, het maakt het makkelijker om voor weinig geld goede mensen te vinden die niet snel zullen vertrekken naar een eventuele concurrent. Gelukkig voor deze werkgevers is de laatste jaren het nodige beleid gevoerd om hen ook in de toekomst van overaanbod aan potentiële werkenden te verzekeren.

Een aantal recent verschenen nieuwsberichten maakte onderstaande campagnespot van de VVD weer eventjes actueel.

In dit spotje vraagt de acteur zich het volgende af:

Ja, waarom zou je nog werken? Als je niks doet word je in de watten gelegd. En als je keihard werkt dan wordt je gepakt.

De realiteit is natuurlijk dat geen enkele ‘harde werker’ er ook maar over denkt zijn of haar baan op te zeggen om vervolgens door een gemeentelijke sociale dienst ‘in de watten te worden gelegd’.

Structurele werkloosheid een gegeven

Zeker in de huidige economische omstandigheden is een baan een schaars goed, waarvan je blij mag zijn dat je het hebt. Zo loopt in Nederland op dit moment de werkloosheid flink op. Inmiddels staat de teller op 5,4%, bijna een half procent meer dan in januari. In landen als Spanje en Griekenland zit maar liefst 25% van de beroepsbevolking thuis op de bank. Volgens een rapport van de Wereldbank zijn er de komende vijftien jaar wereldwijd 600 miljoen nieuwe banen nodig, alleen al om het huidige werkloosheidspercentage niet verder te laten stijgen. Niet minder dan 621 miljoen jongeren hebben de hoop op het vinden van een baan al volledig opgegeven en zijn niet langer op zoek naar werk of bezig met het volgen van een opleiding.

Uit deze cijfers blijkt dat structurele werkloosheid maar al te vaak een gegeven is. Gedurende de komende jaren zullen we er zeker last van hebben, maar ook terugkijkend op de Nederlandse geschiedenis zien we dat er vanaf de eerste decennia van de achttiende tot halverwege de twintigste eeuw een stelselmatig tekort aan werk bestond. De korte periode vanaf het einde van de Tweede Wereldoorlog tot begin jaren zeventig met vrijwel volledige werkgelegenheid was – historisch gezien – eerder uitzondering dan de norm.

Kortom, het is bepaald niet onzinnig om banen te zien als schaarse goederen waarnaar doorgaans een (veel) grotere vraag bestaat dan dat er aanbod is. Zeker zolang we het niet hebben over de échte onderkant van de arbeidsmarkt gaat deze vergelijking prima op, maar zelfs de minder aantrekkelijke vacatures worden tegenwoordig vrij gemakkelijk vervuld. En voor schaarse goederen, waaronder dus ook banen, mag uiteraard best worden betaald. Allereerst natuurlijk met tijd en inzet, maar ook met belastinggeld en de afdracht van sociale premies.

Pesten van bijstandsontvangers

Gezien de structurele schaarste aan werk, is het opjagen en intimideren van bijstandontvangers natuurlijk een zinloze exercitie. Ook is het nog maar de vraag of de verhoging van de pensioenleeftijd nu echt zo’n goed idee is. Weliswaar gaat het Centraal Planbureau er vanuit dat de verhoging van de pensioenleeftijd tot meer banen zal leiden, maar of dit ook daadwerkelijk gaat gebeuren valt te betwijfelen. Het CPB neemt immers aan dat lagere of volledig ontbrekende uitkeringen mensen zal dwingen ook minder aangenaam werk aan te nemen. Hoe dit mechanisme in de praktijk moet gaan werken is echter volstrekt onduidelijk. Gaan werkgevers voortaan 65-jarigen in dienst nemen om hotelkamers schoon te maken, in verpleeghuizen zorg te verlenen of om hamburgers te bakken? Ik zie het niet gebeuren.

Het valt zelfs af te vragen of het nu echt zo’n ramp zou zijn als de echt luie werklozen lekker thuis op de bank mogen zitten in plaats van gedwongen aan het werk te zijn. Zoiets zou alleen maar de kans vergroten – zeker in economisch slechte tijden – dat diegenen die wél willen werken ook daadwerkelijk een baan zullen vinden.

Al met al zijn er behoorlijk wat vraagtekens te plaatsen bij het beleid om zoveel mogelijk mensen middels pesterijen de bijstand uit te jagen, de pensioenleeftijd te verhogen of, zoals recentelijk bekend werd, om gemeentelijke kortingspassen beperkter beschikbaar te stellen aan mensen met minimale inkomens. Houders van dergelijke kortingskaarten, (die voor niet-minima overigens voor een paar tientjes gewoon te koop zijn) kunnen gratis of tegen een gereduceerd tarief gebruik maken van gemeentelijke voorzieningen als openbare bibliotheken en musea, of lid worden van een sportvereniging.

Het kabinet was echter van mening – nota bene in een periode met een fors oplopende werkloosheid – dat de gratis verstrekking van dergelijke passen de prikkel weg zou nemen om (meer) te gaan werken. Of, zoals de VVD het verwoordt: ‘Werk moet weer lonen.’ Namelijk, door niet-werken zo hard mogelijk te bestraffen, zelfs in gevallen dat werkloosheid volstrekt onvrijwillig is.

Uitlachen

Hoewel het op individuele basis natuurlijk geen enkele zin heeft om mensen te bestraffen voor een situatie waarin ze tegen hun wil zijn aanbeland, is dit beleidsmatig zeker niet irrationeel. Want hoe onaangenamer niet-werken wordt gemaakt, hoe groter voortaan het aanbod aan goedkope en inschikkelijke werknemers. En daar likken werkgevers, de échte achterban van de VVD, zich vanzelfsprekend de vingers bij af.

Terugblikkend op de uitslag van de recente Tweede Kamerverkiezingen, rijst zodoende een vrij treurigstemmend beeld op. Mede uit verontwaardiging over de hoogte van uitkeringen (die zodanig laag zijn dat ze die zelf niet zouden willen ontvangen) en de hoogte van hun belastingen (die ze in de praktijk veel liever wel dan niet betalen), heeft een pluraliteit van kiezers gestemd op een partij die zich tot doel heeft gesteld de sociaal-economische positie van de gemiddelde Nederlander – en dus ook die van henzelf – op termijn zoveel mogelijk te ondergraven.

Mark Rutte lacht je niet toe, hij lacht je uit.

Foto: US National Archives and Records Administration/Wikipedia