Sargasso’s Geoplaat – Serviceton

Hoewel de meeste liedjes gaan over de liefde, wordt ook vaak gezongen over dorpen, steden, landen, rivieren en bergen. Michiel Maas gaat op zoek naar de plaats achter deze muzikale beschrijvingen. Benieuwd naar de achtergronden van uw favoriete plaat? Stuur uw tips voor een geoplaat naar [email protected]

With newfangled buffet cars and faster locomotives
the train stopped in Serviceton less and less often
There’s nothing sadder than a town with no cheer
VicRail decided the canteen was no longer necessary here
Tom Waits – Town With No Cheer (1983)

Als iemand in zijn muziek een gevoel van mislukking, verval en eenzaamheid kan neerzetten, dan is het Tom Waits. Met zijn donkergeraspte stem bezingt hij het leven van de verliezers, de ontheemden en de onverbeterlijke romantici. Zijn muziek roept beelden op van verlaten plattelandsplaatsjes, vervallen wijken in de stad en zeelui met heimwee in grote Aziatische steden.
Maar wat bezielt een Amerikaan, beïnvloed door blues, jazz en Europese volksmuziek, om een lied te schrijven over een verloren spoorwegstation in de outback van Australië? Me dunkt, er zijn dichter bij huis genoeg “towns with no cheer” te vinden. Amerika ligt er vol mee. Hoe kwam Waits dan op dit -relatief onbekende- plaatsje? Kwam hij er ooit langs? Kende hij iemand die uit Serviceston kwam?

In “Town With No Cheer” beschrijft Waits de teloorgang van de ooit levendige stopplaats voor de trein tussen Melbourne en Adelaide, de Overland(er). Uit het lied blijkt dat een besluit van de spoorwegmaatschappij om er niet meer te stoppen alle leven uit het dorp zoog. Wat overblijft is een droge, vervallen en verlaten nederzetting.

Now it’s boilin’ in a miserable March 21st
wrapped the hills in a blanket of Patterson’s curse
the train smokes down the xylophone
there’ll be no stopping here
all ya can be is thirsty in a town with no cheer

Leuk detail is die Patterson’s Curse, een van oorsprong Europese plant (Slangekruid), die als exoot in Australië graslanden overgroeit en giftig kan zijn voor koeien en schapen. Maar klopt de tekst wel? Slangekruid is een lentebloeier, en op 21 maart begint in Australië de herfst. Kan de bloei dan nog zo uitbundig zijn dat de heuvels er door worden bedekt?
Ook een ander detail roept een mooie sfeer op:

and the high noon sun beats a hundred and four
there’s a hummingbird trapped in a closed down shoe store

Je ziet het helemaal voor je. Achter de ruit van een dichtgespijkerde winkel in een verlaten straat fladdert een opgesloten vogeltje. Maar Waits slaat de plank helemaal mis. Hummingbirds (kolibri’s) komen alleen voor in Noord- en Zuid-Amerika. Niet in Australië. Verkochten ze in de schoenenwinkel ook exotische vogeltjes misschien?

Zijn beschrijving van Serviceton in de jaren ’80-toestand lijkt aardig te kloppen. Voor zover dat van deze afstand te onderzoeken valt, tenminste. Het enorme station is in verval, en de winkels en hotels zijn uit de plaats verdwenen. Maar of er een gesloten schoenenwinkel te vinden is? Beelden van internet en filmpjes op youtube laten een paar boerderijen zien op een uitgestrekte vlakte. Een paar silo’s, en dus dat station. Is er ooit een schoenenwinkel geweest? Zou Waits het verhaal van Serviceton hebben gecombineerd met zijn eigen beelden van Amerikaanse ghost towns?
Serviceton werd aan het eind van de negentiende eeuw opgericht als grensplaatsje tussen de onafhankelijke staten Victoria en South Australia. Omdat het land toen nog verschillende tarieven, regels en wetten kende, moesten mensen en goederen langs een douane. Bovendien werd de lijn door twee verschillende maatschappijen geexploiteerd, dus de passagiers moesten overstappen op een andere trein. Die stop duurde vaak uren, en de dorstige passagiers en vervoerders konden wachten in de lokale saloons.
Wat de plaats extra populair maakte was de smokkel. Door een conflict (veroorzaakt door een meetfout van geografen) over de juiste grens tussen de beide staten was het tot 1913 niet duidelijk of Serviceton nou in Victoria of South Australia lag. Handelaren maakte daar handig gebruik van door te claimen dat ze handel dreven binnen dezelfde staat en daarom geen invoerrechten hoefden te betalen. Toen Australië in 1901 een federatie werd, werden het tarievensysteem grotendeels afgeschaft.
Het is niet duidelijk wanneer de spoorwegen besloten om niet meer te stoppen in Serviceton, maar het verval is al ergens aan het begin van de twintigste eeuw ingezet. Tegenwoordig klinkt zelfs de fluit van de voorbij denderende trein niet meer in Serviceton: de Melbourne-Adelaide express neemt sinds 1994 een andere, zuidelijker route.
Maar dat kon Tom Waits niet weten, in 1983.