OPINIE - Gastbijdrage van Pepijn van Erp (bestuurslid Stichting Skepsis) en Peter Zegers (boekhandelaar en publicist).
De vraag of satanisch ritueel misbruik voorkomt in Nederland lijkt terug van weggeweest. Wie de discussie in de jaren negentig van de vorige eeuw hierover nog voor de geest kan halen, moet dit bevreemden. Onderzoek wees toen uit dat het nagenoeg uitgesloten is dat er netwerken zijn waarin dat op grote schaal zou plaatsvinden, het totale gebrek aan concreet bewijs valt er niet mee te rijmen. Wat is er nu voor nieuws onder de zon?
De verhalen van vermeende slachtoffers van ritueel misbruik, met vaak onvoorstelbaar gruwelijke details over martelingen en kindermoord, zijn sindsdien niet verdwenen en een aantal therapeuten blijft er halsstarrig in geloven. Op websites van complotdenkers is het thema ook nooit weggeweest en kreeg het recent via het fenomeen QAnon een flinke boost.
Het radioprogramma Argos zorgde er in juni 2020 voor dat het onderwerp ook in de mainstream media opdook als iets waar opnieuw serieus onderzoek naar gedaan zou moeten worden met een uitzending waarin onderzoeksjournalisten Huub Jaspers en Sanne Terlingen verslag deden van hun eigen onderzoek.
Kamervragen
De Tweede Kamer gaat hierin mee. In antwoord op vragen van GroenLinks, PvdA en SP liet de minister van Justitie en Veiligheid weten dat hij geen reden ziet voor nieuw onderzoek. Hij schrijft echter ook wat ongelukkig: “Er valt niet uit te sluiten dat ritueel misbruik in Nederland voorkomt”, wat enerzijds klopt als een bus – hoe zou je dat immers volledig uit kunnen sluiten? – maar anderzijds makkelijk geïnterpreteerd kan worden als dat opsporingsinstanties er eigenlijk onvoldoende zicht op hebben.
Ontevreden met dit antwoord eiste de Kamer in een motie onafhankelijk onderzoek naar het voorkomen en de aard van “georganiseerd sadistisch misbruik.” Een formulering die vager is dan waar het in de uitzending van Argos over ging, maar daardoor wel meer kans maakte om aangenomen te worden, legde Niels van den Berge (GL), een van de initiatiefnemers van de motie, uit in een latere uitzending van het radioprogramma.
De motie werd unaniem aangenomen, waarna de minister het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) verzocht een onderzoek te starten. Dat gaf de opdracht echter recent terug omdat het onmogelijk bleek een wetenschappelijk onderbouwd onderzoek te doen. Een conclusie die niemand zal verbazen die op de hoogte is van de relevante literatuur uit binnen- en buitenland. Sinds de satanic panic van dertig jaar terug geloven nog maar weinigen in de fantastische verhalen die vooral in de Verenigde Staten nogal wat mensen onschuldig in de gevangenis deden belanden.
Geen kritisch onderzoek
Het weinig transparante onderzoek van Argos heeft ons inziens niets overtuigends gebracht dat het beeld van satanistische netwerken als mythe moet bijstellen. Dat er wel degelijk forensisch bewijs zou zijn voor satanisch ritueel misbruik, opgetekend uit de mond van een activistische Australische onderzoeker, bleef na een check niet overeind, maar staat nog altijd op de website van het onderzoeksprogramma.
De vragenlijst die Argos opstelde in samenspraak met de therapeuten is, waarschijnlijk onbedoeld, toch behoorlijk sturend te noemen en is voornamelijk verspreid via het circuit van diezelfde groep therapeuten. Slechts met een beperkt aantal van de inzenders heeft Argos uiteindelijk in persoon gesproken. Onduidelijk blijft in hoeverre de overeenkomsten in de verhalen die Argos opmerkelijk noemt nu uit die groep komen of uit het deel van de vragenlijsten die anoniem zijn ingestuurd.
Collega-journalisten laten tot dusver na om kritisch te kijken naar wat Argos in dit dossier bericht. De enige kritiek lijkt te vinden op het skeptische blog Kloptdatwel? in de artikelen die wij er zelf over schreven (juli 2020 1 en idem 2; zie ook oktober 2020).
De uitstekende reputatie van Argos zal eraan bijdragen dat waarvoor het programma aandacht vraagt met een andere blik wordt bekeken dan wat complotdenkers roepen. Het televisieprogramma Propaganda had bijvoorbeeld in de uitzending van 4 maart geen kritiek op het onderzoek van Argos, terwijl het de QAnons met hun Deep State van een satanistische elite van pedofiele kinderverkrachters als gekkies wegzette. En in de Volkskrant van 23 oktober vraagt columnist Loes Reijmers zich af wanneer “de gekte van complotdenkers ons het zicht op de pijnlijke, soms even waanzinnige werkelijkheid” ontneemt. Waarbij ze de lezer oproept om “de open kritische geest waarmee Terlingen dit lastige onderwerp tegemoet” treedt als voorbeeld te nemen.
Niets nieuws
Maar onderscheidt het verhaal van Argos zich wel wezenlijk van die QAnon-mythologie? Ook bij Argos gaat het om ook rituele kinderoffers en elites die elkaar de hand boven het hoofd houden.
Als je kritische kanttekeningen plaatst krijg je al snel het verwijt dat je de slachtoffers niet serieus neemt en hun problemen ontkent. Of erger, dat je meewerkt aan het in de doofpot stoppen van gruwelpraktijken.
‘Betrokkenen wachten al te lang op erkenning en serieus onderzoek.’ aldus Van den Berge tegenover Argos. Hij wil dat het demissionaire kabinet zo snel mogelijk een onafhankelijke onderzoekscommissie instelt nu het WODC het laat afweten. Zelfs in gemeenteraden van Amsterdam en Rotterdam wordt inmiddels serieus gesproken over eigen onderzoek. Hier zijn politici van de ChristenUnie en Leefbaar Rotterdam de initiatiefnemers.
Kennelijk is het voor politici en journalisten makkelijker om geloof te hechten aan de bizarre getuigenissen dan in te zien dat er niets nieuws naar voren is gebracht dat zo’n onderzoek rechtvaardigt.
Edit redactie: Bij eerste publicatie stond boven dit artikel een foto die teveel verwarring gaf over on hoeverre die toepasselijk op de inhoud van het stuk was. Die foto hebben we vervangen door de foto die er nu boven staat.
Reacties (8)
Het lijkt ondoenlijk om zonder concrete aanwijzing een onderzoek te gaan doen naar sadistisch of ritueel misbruik.
Ik kan mij wel voorstellen dat meldingen van zulk misbruik te weinig onderzocht worden.
De verhalen doen we denken aan de Bolderkar-affaire, waarover alle kranten eind jaren tachtig schreven, en het zogenaamde kindermisbruik door clowns in een kinderdagverblijf in Oude Pekela in dezelfde periode een mediahype volgens socioloog Vasterman, waarin een gerenommeerd journalist als Margarith Kleiwegt tien jaar geleden nog steeds geloofde blijkens haar boek Terug naar Oude Pekela.
Dat Argos zich heeft laten meeslepen in een serieuze poging tot onderzoek naar wat er achter die verhalen over ritueel misbruik zit is nou ook weer niet zo verbazingwekkend. Gezien de hoeveelheid mensen die er in geloven lijkt me een degelijk en onafhankelijk onderzoek dan ook helemaal niet zo gek idee.
Er zijn in de loop der tijd internationaal talloze onderzoeken gedaan en nooit is er hard bewijs gevonden.
Het WODC zegt dat er geen behoorlijk wetenschappelijk onderzoek mogelijk is.
En dan wil je nog steeds doorgaan met onderzoeken?
A- daar gaat weer niks concreets uitkomen
B- degenen die overtuigd zijn van SRM zullen je onderzoek toch niet geloven.
Een verstandig mens zet er gewoon een punt achter.
Over twintig jaar zit er weer een nieuwe generatie bij Argos die vertikt de info uit het verleden serieus te nemen, gaan we weer bij nul beginnen.
https://skepsis.nl/srm/
“een degelijk en onafhankelijk onderzoek” naar komplotinsinuaties leidt uiteraard tot uitbouwing van komplotinsinuaties.
Het allerlaatste wat je wil is “onderzoek”, of wat voor bevestigende media-aandacht dan ook. Maar dat is de pest met een storyline als “Satan heeft het gemunt op uw kinderen”: er is altijd wel een journalist, en een zooi gretige lezers, te vinden die erin mee gaat.
Pedofielen maken nogal eens foto’s en video’s van hun slachtoffers en hun handelingen. Om te bewaren, te ruilen of te verkopen. Daarbij laten ze sporen na op het internet of op hun computers. Zo worden ze ontdekt.
Maar van satanische rituelen? Niks, nada.
Van Epstein zijn vele foto’s van zijn mededaders en slachtoffers. Ook locatiegegevens, reisgegevens e.d.
Maar van satanische rituelen? Niks, nada.
Het ging bij Argos op dit dossier al mis toen journalist Sanne ter Lingen met boter en suiker in ‘het verhaal van Lisa‘ trapte.
Die zou door haar vader en een aantal hoge omes zijn misbruikt in een café in Den Haag en de Scheveningse bosjes. Onder hen ook de eeuwige Joris Demmink (gek is dat wel, die zou immers op knapen vallen). En hoe moet ik me dat voorstellen, een aantal hoogwaardigheidsbekleders die in het wild een groepsverkrachting uitvoeren? Wat als er toevallig een voorbijganger langskomt? En hoe weet ze die te identificeren? Stelden die zich dan stuk voor stuk netjes voor aan deze ‘Lisa’?
Het wordt helemaal ongeloofwaardig wanneer we vernemen dat Lisa op zekere nacht in de Scheveningse bosjes een kind ter wereld heeft gebracht, dat daar is vermoord en begraven – onder een parkbank. Zou je daar geen zwaar graafmaterieel voor nodig hebben, denk ik dan? Het soort dat kabaal maakt?
En hoe kan het dat moeder niet heeft bemerkt dat haar dochter ’s nachts door haar echtgenoot mee naar buiten werd genomen? O wacht, die werd volgens eigen zeggen eveneens gedrogeerd door de echtgenoot; zonder daar ooit iets van te hebben bemerkt.
De recherche kan geen concrete aanknopingspunten vinden om het verhaal van Lisa te staven (een bepaalde boven/-achterkamer in het Haagse café blijkt niet te bestaan); moeder ontpopt zich als een querulant; de broer begint nu ook allerlei misbruik te fabuleren – dus niet zo gek dat moeder nul op het rekest krijgt van het OM en de rechtbank (daar zit uiteraard ook een complot achter!).
Nu wil ik best geloven dat die Lisa misbruikt is. Volgens een deskundige zou een scan van haar bekken uitwijzen dat ze inderdaad een kind ter wereld heeft gebracht. De schoonmoeder zou de man een keer in een compromitterende situatie met z’n dochter hebben aangetroffen, zegt moeder. Ook zou een privaat opsporingsbureau kinderporno op de computer van de ex-echtgenoot hebben ontdekt. Ja, kindermisbruik komt veel vaker voor; dat ligt niet op het vlak van het ongerijmde.
Maar als iemand zo getraumatiseerd is dat waan en werkelijkheid door elkaar lopen, en moederlief daar ook nog eens als een stoorzender doorheen gaat zitten, in de overtuiging dat allerlei oud-leden van Minerva op hoge posten betrokken zijn bij het misbruik en/of een doofpot, dan valt de waarheid niet of nauwelijks boven water te trekken.
Een eind- of hoofdredacteur had Terlingen dat aan het verstand moeten brengen, maar kennelijk loopt er niemand op de redactie rond die kritische vragen blijft stellen.
En inmiddels is men dus zover dat men de hele (satanisch) ritueel misbruik-riedel weer opduikelt. Dat er nooit een spoor van bewijs wordt gevonden is daarbij vooral bewijs dat de opsporingsdiensten er een blinde vlek voor hebben. QED, ziedaar, de cirkel is weer rond!
Zeer kwalijke dwaling van Argos. Er is geen zelf-respecterende criminoloog die “hervonden herinneringen” als rëeel phenomeen beschouwt. Dit narratief is bedacht door Amerikaanse therapeuten in de vroege jaren 1980; er is een zorgindustrie omheen te bouwen, en en zijn hele carrières omheen te bouwen (Griet Op de Beeck). Het is een selling narrative. Meer niet.
“Ritueel misbruik” is al helemaal onzin: een hoax die gerecycled wordt doordat mensen gaan googlen naar sterke narratieven en bevestiging, omdat ze eerder niet werden geloofd. Men komt dan uit op https://en.wikipedia.org/wiki/McMartin_preschool_trial
Vervolgens wordt dat, via figuren zoals Micha Kat, gekoppeld aan Demmink. Het geeft de wanhoop aan van mensen, en hun suggestibiliteit. Deze kan allerlei oorzaken hebben, legitieme en bizarre. Maar “SRM” beweringen zijn een symptoom van emotionele decompensatie. Beslist niet iets waar je “onderzoek naar moet doen.”
http://www.facebook.com/dedoosvanpandora/
Niets geleerd uit het verleden. Sanne Terlingen is voor mij geen onafhankelijke onderzoeks journalist,ze is helemaal geobsedeerd in het onderwerp en is een believer geworden en heeft geen oog meer voor de anders denkenden over dit onderwerp.