Renners maken de koers

Een cameraman met oog voor detail filmde vandaag, quatorze juillet, een overstekende slak. Treffender kan de rit niet worden samengevat. Het protest tegen het verbod op de draagbare radiosets leidde tot het tegenovergestelde van wat de Tourdirectie voor ogen had, toen ze het protest afkondigde.

Het is al jaren je reinste anarchie in de wielrennerij. Nu is die anarchie een wezenlijk deel van de sport, de vaak onduidelijke verstrengeling tussen commerciële en sportieve belangen leiden vaak tot spectaculaire o(nt/m)knopingen, en onbegrijpelijke strategieën. Het motief is nooit iets anders dan sponsorbelangen, maar hoe die geldstromen lopen is niet altijd even helder.

Rennersprotest, zoals vandaag, is niet nieuw. In de afgelopen Giro nog, protesteerden de renners met een wandelrit in Milaan tegen de onveiligheid van het parcours in de modestad. Toch is er een groot verschil tussen het rennerprotest van mei – en de protesten daarvoor – en die van vandaag. Daarvoor zijn drie belangrijke uitgangspunten.

1) De organisatie van de Tour dient geen ander belang, dan het eigen.
2) De Tour is een Frans sportevenement.
3) Het Franse wielrennen mist (al jaren) een echte vedette.

Over het laatste axioma kunnen wij kort zijn. Elke Tour de France wordt een nieuw toptalent geboren. Een paar jaar geleden was het Thomas Voeckler die een dag of tien door Armstrong in het geel werd getolereerd en sindsdien een succesvolle carrière is gestart in het behalen van aansprekende ritoverwinningen, daarvoor reden Casar en Moreau zich in de kijker, die ook nooit de belofte konden inlossen als opvolger van de groten uit het verleden (Poulidor, Hinault enzovoorts).

Dit jaar is de revelatie een graatmagere jongeling die Brice Feillu heet, vorig jaar heette hij di Gregorio en volgend jaar zal hij naar alle waarschijnlijkheid weer anders heten. Frankrijk mist rondetalent, ze hebben geen sprinters (ja, eentje, van de twee rij) en geen enkele Fransman blinkt nu waanzinnig uit. Mannen als Jalabert worden node gemist. De kijkcijfers in Frankrijk nemen bijgevolg af.

Het bruggetje naar axioma twee is snel gemaakt. Frankrijk mist wielerhelden, en de marktwaarde neemt bijgevolg af. Voor Franse sponsors, en dus moet ASO iets verzinnen. En het enige instrument dat ze hebben is de wedstrijd. Het is geen toeval dat er deze Tour geen bonificatieseconden te verdienen zijn: zonder boni neemt het belang van een overwinning voor het klassement af, en zo verhoog je de kansen voor ontsnappers. (Deze tactiek werkt aantoonbaar: een ongewoon hoog aantal ontsnappingen blijft deze Tour weg en drie Fransen wonnen al een rit.)

Een wielernatie zonder sprinters, moet een sprint vermijden. Een wielernatie zonder klimmers, is gebaat bij vlakke finales. Zie hier de reden voor de afgelopen twee ‘bergetappes’ in de Pyreneeën, waar weinig in te beleven viel.

Een andere methode om het ontsnappers te vergemakkelijken weg te blijven, is het de achtervolgers bemoeilijken om de race te controleren. Mensen die wielrennen saai vinden, denken vaak aan vlakke ritten, waarin een kleine kopgroep langzaam wordt teruggehaald om uiteindelijk in een massaspurt te finishen. Zeker met een sprinter die er met kop en schouders bovenuitsteekt (zoals in het verleden Cipolini, Zabel, Petacchi, McEwen en tegenwoordig Cavendish), maakt dat de marktwaarde van de Tour afneemt. Door de oortjes af te schaffen, meende de Tourdirectie de Franse aanvallers een grotere kans te geven: het is geen toeval dat ze uitgerekend 14 juli, de Franse nationale feestdag, hebben uitgekozen om dit experiment uit te voeren.

Laten we tot slot de voornaamste casus belli nemen: eerste axioma uit de lijst. In de wielersport wordt al jaren een privé oorlog uitgevochten tussen enerzijds de Internationale Wielerunie UCI, en de wedstrijd organisator ASO (die grote vooral Franse wedstrijden zoals de Tour en Parijs – Nice en ook enkele belangrijke eendagsklassiekers als Parijs – Roubaix op de weg brengt). Hierbij staat de vraag centraal: wie is er nu eigenlijk de baas?

De privé-oorlog tussen de twee bestuursorganen kent meerdere kanten, en vele slachtoffers. De ploeg Unibet bijvoorbeeld, is door deze machtsstrijd kapotgemaakt. De strijd begon eigenlijk met het door de UCI bedachte Pro-Tour, een soort Champions-League van het wielrennen: de grootste wedstrijden, de grootste coureurs in een regelmatigheidscriterium.

Vanaf het begin dat deze koningsklasse op het moderne wielrennen werd losgelaten, was er hommeles in te tent. De lokale organisaties kregen minder greep op de deelnemers in hun wedstrijden. Hoewel gesteld kan worden dat de Pro-Tour voor een wedstrijd als de Giro d’Italia veel goeds heeft gedaan – de Giro gleed steeds verder af tot een soort veredeld Italiaans Kampioenschap – was men bij ASO bepaald niet blij met de inmenging.

Zonder in teveel details te treden kan worden gesteld dat het de Fransen te doen was om de even simpele en commerciële reden: wij willen bepalen wie er in onze wedstrijd rijden. De argumentatie verschilt per jaar. Zo zouden de Fransen bijvoorbeeld kleinere Franse ploegen in hun wedstrijd laten rijden, om de breedtesport in Frankrijk te verbeteren. De werkelijke reden is, dat er gewoon meer Fransen naar de Tour kijken als er meer Franse ploegen in rondrijden.

De Fransen zouden in die andere belangrijke strijd die de wielersport de laatste jaren in toenemende mate gijzelt – die tegen de doping – een strenger beleid willen voeren dan de UCI. In werkelijkheid is dit je reinste onzin: de UCI is net zo begaan met een schone wielersport dan de ASO – dit argument werd alleen gebruikt om de UCI neer te zetten als krachteloos orgaan, iets dat hen de laatste tijd ondanks strafmaatregelen van het UCI verbazingwekkend goed lukt.

De oorlog bereikte een hoogtepunt op de vooravond van Parijs – Nice 2008, die door de UCI na een geschil over het toelatingsbeleid voor de Tour dan de internationale kalender werd gehaald. De ASO dreef de zaak op de spits door de wedstrijd op de Franse Internationale kalender te zetten, en te organiseren onder auspiciën van de Franse bond. Daarop dreigde de UCI alle aan Parijs – Nice deelnemende renners voor zes maanden te schorsen, waarop ASO ijskoud meldde dat ploegen die niet deelnamen aan de koers ook niet welkom waren in de Tour.

Deze harde tweestrijd, die alle renners en ploegen dreeg te treffen, wakkerde een slapende reus aan: de belangenvereniging van renners en ploegen het ICPT die naar het sportarbitragehof TAS stapten om uitspraak te doen in hun verlies-verlies situatie. Het TAS verklaarde zich onbevoegd: de ploegen werden in zekere zin gedwongen een zijde te kiezen.

Uiteindelijk betekende het conflict een verpletterende nederlaag voor de UCI: vijftien ploegen stemden voor het rijden van Parijs – Nice en acht onthielden zich van stemmen. Dit conflict leidde in zekere zin tot twee belangrijke ontwikkelingen binnen de wielersport: het toonde aan dat de machtsbasis van de UCI bijzonder wankel was, en de commerciële belangen van de Tour opwogen tegen vrijwel elke denkbare mogelijke sanctie, en het toonde andermaal aan dat de renners de koers maken.

In de rijke geschiedenis zijn er talloze voorbeeld meer te vinden. Het grote verschil met de protesten van toen, en het protest van vandaag, heeft zijn oorsprong in de Parijs – Nice kwestie van 2008: als het opspelende conflict tussen de ASO en de UCI de ploegen niet gedwongen zou hebben om een gezamenlijk standpunt in te nemen, hadden diezelfde ploegen nooit vandaag tot overeenstemming kunnen komen.

Rest de vraag, waaróm de ploegen – en dus nadrukkelijk níet de renners, verreweg het grootste gedeelte van het peloton zou veel liever elke kans om zich te profileren op het hoogste plan aangrijpen – zich nu zo duidelijk tegen het afschaffen van de oortjes hebben gekeerd.

Het gebruikte argument, de veiligheid van de renners, lijkt vergezocht. Er zijn jaarlijks duizenden amateurwedstrijden die prima gedijen zonder oortjes. De mobiele radio’s zijn een uitvinding van de jaren negentig, daarvoor reed niemand met zo’n ding. Daarbij zou men verwachten dat met de aanwezigheid van Cavendish, geen enkele ploeg zit te wachten op een massasprint.

Het wordt nog vreemder als we weten, dat de ploegen aanvankelijk akkoord zijn gegaan met de regeling: de ploegen wísten van te voren dat er vandaag zonder oortjes gereden zou worden. Bij inschrijving van de wedstrijd bleek de veiligheid dus ook geen rol te spelen. Daarbij was het parcours van de ploegentijdrit stukken gevaarlijker, dan de rit van vandaag die toch over mooie, brede wegen gaat, met glad, soepel lopend asfalt.

De ASO wuifde dan ook het aangetekende protest weg, en ook een compromisvoorstel van de ploegen om dan niet de hele ploeg, maar twee renners met een oortje uit te rusten werd afgewimpeld. De ASO dreigde zelfs ploegen uit te sluiten, die toch met een oortje van plan waren te starten.

Allicht dat juist dít dreigement de ploegen in het verkeerde keelgat is geschoten. De enige verklaring die ik kan geven, voor de collectieve baise-toi van het peloton naar de Tourdirectie is dat ze weigeren speelbal te worden van een te machtige organisatie. De ASO mag de UCI dan de baas zijn, de wielersport bestaat in de eerste plaats uit renners. Zonder renners geen koers. Bastá.

En dus filmden de cameramensen vandaag overstekende slakken. En dus merkte niemand het eigenlijk écht toen de commentaarlijnen uitvielen. En dus werd de etappe precies dat, wat de tourdirectie had willen vermijden: een voorspelbare, saaie, etappe waarin het kleine groepje opstandelingen dat het toch gewaagd had te ontsnappen aan de code van het peloton, op minder dan tien kilometer van de streep werd teruggenomen.

Sprinten, dat wilden de renners dan nog wel doen. Het blijft tenslotte de Tour. En dat de winnaar deze rit zal herinneren, is zeker. Gelukkig heeft hij er al een pak meer – stel je voor dat dit je eerste (of nog erger: je enige!) zege uit je carrière zou zijn. Dan win je zeker nooit meer iets.