Recensie Zomergasten | Mark Rutte

RECENSIE - Helemaal aan het eind van Zomergasten met Mark Rutte merkte presentator Thomas Erdbrink op dat zijn gast, door fragmenten te tonen die vrij hard waren, een kant had laten zien die we niet van hem kennen. Rutte antwoordde dat hij ervan houdt als het soms schuurt: “Het moet af en toe even lastig zijn, je moet elkaar soms irriteren, dan kom je tot betere dingen.”

Het moge weinig verbazing wekken dat Onze man uit Teheran niet in staat bleek om het onze minister-president lastig te maken. Erdbrink heeft nu eenmaal de bagage noch de ballen om een virtuoze babbelaar als Mark Rutte tegen de grond te dwingen. Eén keertje kreeg hij Rutte een beetje op de kast (waar Rutte, voor alle duidelijkheid, niet in zit – gelukkig werd dat in een bijzinnetje afgehandeld), toen Erdbrink zich afvroeg of het fragment met Turkse Nederlanders die een journalist intimideerden, nu werkelijk een groot probleem liet zien. Daar schoot Erdrink volgens Rutte precies in de cultuur-relativerende reflex waar de ‘stille meerderheid’ (kennelijk de opvolger van de hardwerkende Nederlander, ik hoorde ‘m vaker langskomen) zo’n genoeg van heeft. 

Stevig doorvragen

Rutte had net verteld dat die ‘stille meerderheid’ zich niet meer durfde te uiten tussen het polariserende geschreeuw van de twee dominante uitersten in Nederland (linkse elite die van mening is dat iedereen een vluchteling op z’n zolderkamertje moet opnemen versus rechtse aso’s die overal een piemel in willen zien) en heel even leek het inderdaad een beetje te gaan schuren. Vooral de vraag van Erdbrink aan Rutte wat de Nederturken die de verslaggever intimideerden gemeen hadden met ‘ons’, verleidde mij om op het puntje van mijn stoel plaats te nemen. Maar Rutte antwoordde met een eenvoudig ‘niks’ en we gingen door naar het volgende fragment.

Stevig doorvragen zit er niet in bij Erdbrink. Daar dienen wij ons bij neer te leggen. Rutte gleed moeiteloos door de avond heen. Hij blijft ook een meester in het beantwoorden van vragen zonder ze te beantwoorden. Een fragment uit het Britse House of Cards, waarin de hoofdpersoon zijn jonge minnares van het dak gooit, was voor Erdbrink aanleiding om het over Verdonk te hebben. Hij besloot het hoofdstukje Verdonk met de vraag of Rutte bekend was met Machiavelli. Waarop Rutte vertelde dat de nieuwe premier van Engeland de drie belangrijkste figuren om de Brexit in goede banen te leiden leek te hebben uitgekozen op de mate waarop ze elkaar haten. Waarna we weer naar het volgende fragment gingen: Fred Oster en zijn cavia’s. Daar keek Rutte naar toen hij klein was. Met natte haartjes.

Waarmee we zijn aangekomen bij het terugkerende hoofdstuk gemiste kansen. Toen Rutte een fragment liet zien waarin Adriaan van Dis ruzie kreeg met Willem Oltmans had Erdbrink het wel eens mogen hebben over de manier waarop de Nederlandse overheid met dissidenten en klokkenluiders omgaat. En toen Rutte net op dreef kwam over de dubbele moraal van veel kiezers (ook binnen zijn eigen partij), wilde Erdbrink het over integratie hebben. En toen het over Rita Verdonk ging, had ik graag gehad dat Rutte eens gevraagd zou worden hoe het is om van vrijzinnig liberaal (op het D66e af) te veranderen in een VVD’er van de harde lijn nadat hij Verdonk had opgegeten. Maar niks daarvan. Ook niks over de Turkije-deal. Of over zijn uitspraak dat hij geen visie heeft. Terwijl hij hier toch duidelijk zijn best deed om een visie uit te dragen. Hij sprak zelfs letterlijk over een ‘stukje visie’ toen hij het had over de verantwoordelijkheid om ‘onze normen en waarden’ koste wat kost te verdedigen. En ook geen woord over de participatiesamenleving, waarvoor Ruttes keuzefilm Intouchables een uitgelezen aanleiding leek te vormen.

Rutte over Rutte

Kortom, het werd onze premier niet moeilijk gemaakt. Dat het desondanks niet aanvoelde als een lang uitgesponnen VVD-spotje, hadden we te danken aan niemand minder dan Mark Rutte zelf, die het meel in de mond binnen de perken wist te houden, ook al kon hij in lang niet alle gevallen het achterste van de tong laten zien. Maar dat hij niet kan vertellen wat hij precies met Poetin had besproken op de dag de MH17 neerstortte, leek mij logisch. Helemaal aan het eind probeerde Rutte  zijn verkiezingsbelofte nog even uit op het weledele VPRO-publiek. Een belofte die ik zou willen samenvatten als ‘Make Holland great again’. Rutte hoopte dat hij over vier jaar (indien hij nog een keer premier mag worden) een Nederland zou achterlaten waarvan de mensen zouden zeggen: hoe is het mogelijk dat dit kleine landje, met maar 17 miljoen mensen, zo ongelooflijk sterk uit de crisis is gekomen! Een klein wondertje, dat zou Rutte graag nalaten.

Meest veelzeggende fragment van de avond vond ik de dialoog tussen Robert de Niro en Al Pacino in Heat van Michael Mann. Daarin speelt Al Pacino een agent die jaagt op de crimineel Robert de Niro. En tijdens de jacht komen ze erachter hoeveel ze met elkaar gemeen hebben. Rutte liet het zien om iets te kunnen vertellen over de manier waarop politici met elkaar omgaan. Het leidde tot de leukste vraag van Erdbrink: als Rutte Al Pacino is, wie is dan de Nederlandse Robert de Niro? Na even nadenken noemde Rutte toch Wilders. Waarbij ook meteen duidelijk werd op wat voor manier Rutte de VVD in de markt wil zetten de komende verkiezingen: als het enige fatsoenlijke antwoord op de PVV voor rechts Nederland.

Hoewel hij, zoals gewoonlijk, de PVV niet bij voorbaat wenste uit te sluiten, noemde hij het verkiezingspamflet van de PVV een programma dat de rechtstaat ondermijnde. Hij wees er ook nog maar eens op dat Wilders de neiging heeft om weg te lopen als het hem te heet onder de voeten wordt. Mede daarom was de vergelijking met Robert de Niro zo treffend. Want die leeft in Heat volgens de stelregel dat je je aan niemand moet binden. Want alleen als je ongebonden bent, ben je in staat om te vluchten als het moet. Waarna ik onvermijdelijk aan Mark Rutte zelf moest denken. Alleen met zijn beslissingen, zijn muziek en zeven delen van Het Bureau.