Noem het dionysisch, noem het tieten bier: wie een leven vol verantwoordelijkheid leidt, wie iedere ochtend om acht uur in de trein naar zijn werk stapt, droomt van losbandigheid. Wie zich keurig aan de regels houdt, zwoegt voor examens, verlangt naar promotie of ’s avonds na het werk zwetend zijn hypotheeklast berekent, kijkt graag naar geile jongeren die opzichtig van niets weten. Wezenloosheid heeft zijn aantrekkelijke kanten. Seks zonder verplichtingen eveneens. Voyeurisme kan heel lekker zijn.
Maar in Nederland, en daar begint het probleem, moeten dit soort programma’s altijd iets betekenen; ze worden door de duiders steevast ingezet tegen ‘de hoge cultuur’, ze worden gebruikt om af te rekenen met mensen die denken dat ze beter zijn. Sterretje en Barbie worden onderdeel van een cultuurstrijd. De verkalkte leden van de culturele elite met hun ‘zogenaamde goede smaak’ moet een lesje worden geleerd, iemand moet ze vertellen dat ze lang niet meer zo belangrijk zijn als voorheen, dat de meeste mensen zich echt niks meer aan hen gelegen laten liggen.
Bas Heijne, in: X-Factor Jaap wordt geil van sushi
Reacties (18)
De tv heb ik jaren geleden al weggegooid, mede ook vanwege de inhoudsloze tv programma’s. Dat is een keuze die je maken kan. Waarom ergeren aan de vermeende teloorgang van de cultuur? Dan ga je toch naar het Concertgebouw, een café waar de intellectuelen zich ophouden, opzichtig 19e eeuwse literatuur lezen en bespreken in de trein, of je wordt recensent en gaat lekker alles bekritiseren met een ouderwetse bril die melancholisch en romantisch kijkt naar achteren maar niet de artistieke originaliteit van de huidige en komende generaties wil zien.
@1: Het artikel gaat niet over ‘oud vs. nieuw’, maar over ‘hoog vs. laag’. Er lijkt sprake van een soort omgekeerd cultuurrelativisme: alle hoge cultuur is ‘elitair’, lage cultuur is ‘echt’. Heijne betoogt dat lage cultuur ook zijn waarde heeft, maar dat Mulisch toch echt een betere schrijver is dan Kluun.
Wat mij vooral ergert is het wij/zij-denken in deze discussie. Ineens zijn er weer allemaal mensen die alleen klassiek luisteren en Bergmanfilms kijken en aan de andere kant mensen die het houden bij Frans Bauer en Goede Tijden Slechte Tijden. Terwijl de doorbraak van de laatste jaren nu was dat we van dat hokjesdenken af waren.
Waar Bas over schrijft ken ik wel. Waar het mij over gaat is dat iedereen zijn eigen cultuur kan snuiven. En of dat laag of hoog is, oud of nieuw, is allemaal niet relevant. Dat is wat mij verbaasd is dat Heijne zich ergert aan de smaak van andere mensen, dat moet je helemaal niet doen. Of is hij nog steeds een aanhanger van het beschavingsoffensief?
@Jonas: Heijne ergert zich niet aan de smaak van andere mensen. Hij ergert zich aan de behoefte van commentatoren om deze smaak te duiden en van een diepere betekenis te voorzien. Hij betoogt dat die diepere betekenis er niet is, en dat er altijd plat vermaak is geweest.
Hij ergert zich dus aan reacties zoals jou #1, van mensen die de televisie hebben weggegooid maar wel de ‘artistieke originaliteit’ van de huidige en komende generaties weet te ontdekken. Ik heb niet het idee dat Heijne zich alleen bezig houdt met Kunst uit een ver verleden.
Bas Heijne’s stukje viel me op om dat niet alleen typerend is voor het cultuur-debat maar ook het politieke debat.
Ook in de politiek was het tot voor kort correct om de gewone man tot norm te verheffen. De vorige regering is zelf begonnen met 100 dagen luisteren. Dit kan Geert Wilders veel beter- en hij heeft er ook nog succes mee. Hij hoeft alleen niet eerst 100 dagen te luisteren om de juiste toon aan te slaan.
Dit is het summum van cultuurrelativisme: het gebrek aan cultuur presenteren, alsof dat ook cultuur is. Alsof cultuur d.m.v. een stemming bepaald kan worden.
O o cherso (a.k.a. de Tokkies op vakantie) is hogere cultuur dan een klassiek concert, want het heeft hogere kijkcijfers…???
@1: ik waardeerde anders afgelopen zondag zeer dat er Buitenhof op TV was, en een documentaire over de 3e van Gorecki. TV is slechts een medium met zijn voor- en nadelen, dat ingezet kan worden om hoge danwel lage cultuur te brengen.
@7. Daar heb je op internet uitzendinggemist voor. Dat TV voor allerlei culturen bruikbaar is, is een open deur.
Ik reageer op jouw “inhoudsloze” in #1. Dat klopt dus niet. En je pleit in #1 toch duidelijk voor dat je cultuur buiten de TV om moet gaan beleven; die mening deel ik niet.
En uitzendinggemist wordt pas echt zinvol als het op je TV te zien is ipv je computer (en zonder duur abo), en niet dagen later pas erop komt. Voor programma’s als Buitenhof en P&W is dat toch wel een pre.
Buitenhof en P&W zijn meestal vrij snel op uitzendinggemist te zien hoor -zeg ik als tv-loze ervaringsdeskundige.
@10: oh, is dat veranderd? ik dacht 1 of 2 dagen later (en 1 dag is in nieuwsland wel vrij lang – voor Buitenhof zou het nog wel kunnen)
Verschilt een beetje per programma, zo is DWDD vaak pas een dag later te zien, maar daar is vaak ‘de TV draait door’ het enige interessante en dat verouderd niet zo snel.
De zondagochtendprogramma’s staan er eigenlijk allemaal vrij snel op, P&W ook (maar dat is dan toch wel vaak iets na middernacht, dus technisch gesproken de volgende dag).
Nou dan ga ik maar es wat vaker daar kijken ;)
Al denk ik in de praktijk dat ik dan een dag later de TV aanzet en langs andere programma’s ga zappen voor actuelere zaken.
Voordeel van uitzendinggemist is dat je oninteressante delen van een programma kunt overslaan.
Als ik nog een duit in het zakje mag doen: TV is een bijzonder belangrijk medium en er moet wel degelijk goed naar gekeken worden, ook de commerciële pulp. Maar dan door pulp te verheerlijken, zoals Heijne hier aan de kaak stelt natuurlijk. Op TV kan je zien wat leeft maar ook hoe mensen worden beïnvloed – het gaat twee kanten op en het is daarom ook bijzonder complex. Ik ben helemaal geen expert op dit gebied – ik ben geen socioloog maar bioloog van huis uit – maar dit is een onontgonnen gebied voor sociologen volgens mij.
@9. Het werkwoord ‘moeten’ niet gebruikt, zelfs niet met andere woorden zo bedoeld.
Trouwens de laatste alinea van het gehele artikel op nrc.nl:
“Dat is geen open geest, dat is politieke correctheid. Misschien zie ik te veel, maar even kreeg ik een visioen van X-Factor-Jaap die een beschaving te gronde richt.”
O tempora o mores.
Mooi commentaar bij het artikel zelf: “Honderdduizend miljarden vliegen kunnen zich niet vergissen!
Stront is dus lekker!”
Overigens loopt onze beschaving op zijn laatste poten, als we decadentie als cultuur gaan beschouwen. Vele grote rijken en beschavingen uit het verleden zijn ons voor gegaan.