Radicaal-rechtse partijen willen de verzorgingsstaat wel handhaven maar maken een moreel onderscheid tussen degenen die ‘het verdienen’ en degenen die ‘het niet verdienen’.
Juliana Chueri, postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit van Lausanne keek naar het beleid van enkele extreemrechtse partijen die regeringsmacht kregen: in Denemarken, Zweden en Italië. Zij concludeert dat deze partijen niet een puur neoliberaal beleid voorstaan, maar herstel van de verzorgingsstaat nastreven voor een beperkte groep inwoners. ‘Wij verdedigen uw verzorgingsstaat door de migranten uit te sluiten van de voordelen’ (Deense Volkspartij). ‘U kunt kiezen tussen massa-emigratie en welvaart’ (Zweden Democraten),
Dit is volgens Chueri niet alleen maar campagnetaal om stemmen te trekken.
De suggestie dat de welvaartsverdelingsagenda van radicaal-rechtse populisten alleen maar marketing is, wordt echter steeds ongeloofwaardiger, omdat deze partijen de kwestie steeds prominenter in hun verkiezingsprogramma’s naar voren brengen. Door de opvatting aan te nemen dat de verzorgingsstaat geen echte zorg is voor radicaal-rechtse populistische partijen, en door ervoor te kiezen hun sociale beleidsstandpunten niet onder de loep te nemen, lopen we ook het risico de zeer reële invloed van deze partijen op de beleidsvorming over welvaartsverdelingskwesties uit het oog te verliezen.
Want andere partijen gaan mee in deze transformatie van de verzorgingsstaat.
Populistische radicaal-rechtse partijen ontwikkelen een dualistische verzorgingsstaat(…). Voor degenen die het ‘verdienen’ (zoals burgers met een lang arbeidsverleden en gepensioneerden), verdedigt populistisch radicaal rechts een protectionistische logica van de verzorgingsstaat. Voor deze mensen stellen ze een verzorgingsstaat voor op basis van genereus en compenserend beleid (pensioen, kinderbijslag en werkloosheidsuitkeringen). Degenen die het ‘niet verdienen’ (bijvoorbeeld buitenlanders en staatsburgers die niet genoeg bijdragen aan de natie, zoals langdurig werklozen) zouden geen volledige toegang moeten hebben tot collectieve middelen. In plaats daarvan vindt men dat deze groep onderworpen moet blijven aan staatsdiscipline en -toezicht.
Hoe dat er in de praktijk uitziet laten de voorbeelden uit Zweden en Italië zien:
Onlangs dreigde Giorgia Meloni, de radicaal-rechtse Italiaanse premier en leider van de populistische radicaal-rechtse Broeders van Italië, de toegang tot sociale bijstand te ontzeggen aan degenen die een baan weigeren, waarbij zij ‘welvaartsmisbruik’ bestreed. Het nieuwe regeringsprogramma van Zweden – onder invloed van de Zweedse democraten – voorziet in belastingverlagingen voor gepensioneerden en strengere uitkeringsregels voor immigranten.
Armoede wordt in deze dualistische verzorgingsstaat een morele fout. De morele scheiding tussen ‘ het verdienen’ en ‘ het niet verdienen’ wordt gevoed door de legitimering van ongekende ongelijkheid – met de zegen van leden van dezelfde arbeidersklasse die historisch gezien aanhangers zijn van herverdeling, en de steun van reguliere partijen.
Wat is het antwoord van die reguliere partijen op een dergelijke ontwikkeling?
Reacties (2)
Ik zit me af te vragen in hoeverre dat dualisme nu nieuw is, of typisch voor extreemrechts. Het onderscheid tussen groepen die het wel of niet verdienen zit volgens mij al heel lang in de sociaal-economische ideeën aan de rechterzijde. En daarmee ook in hoe het er in werkelijkheid aan toe gaat in Nederland. Waar sommige groepen vooral nooit meer mogen krijgen dan het absolute minimum waar ze recht op zouden kunnen hebben, en anderen vooral nooit minder. Waar sommige groepen altijd worden behandeld als potentiële fraudeurs, en anderen het voordeel van de twijfel krijgen tot wettelijk en overtuigend is aangetoond dat ze dat niet verdienen.
Zie ik iets over het hoofd als ik denk dat dat dualisme al lang de realiteit is?
Dat dualisme, zeg maar discriminatie, is in de praktijk ook zonder extreem-rechts wel zichtbaar, inderdaad. Het geeft aan hoezeer centrum-rechts onder invloed staat van de populisten. Met als effect dat gelijke behandeling in deze rechtsstaat meer en meer problematisch wordt.