Nu de politici aan de beurt zijn om zich te verantwoorden over de toeslagenaffaire moeten we misschien ook eens kijken naar de verhouding tussen politiek en ambtenarij. In de NRC schreef Tom-Jan Meeus afgelopen zaterdag over een rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau dat de mislukking van de Participatiewet onder de aandacht brengt.
‘Ambtenaren zijn de invloedrijkste denktank van Den Haag’, schreef Meeus.
De ‘brede heroverwegingen’ van 2010 bevatten op drie terreinen ideeën om ‘de participatie’ op de arbeidsmarkt van mensen met een uitkering te verbeteren (en gelijktijdig te bezuinigen). Zo opperden topambtenaren dat drie wetten – voor de bijstand (WBB), de sociale werkplaatsen (Wsw) en de jonggehandicapten (Wajong) – konden worden samengevoegd „in één regeling op sociaal minimumniveau” en dat „de gemeenten verantwoordelijk [worden] voor deze regeling”. De premisse: spreek mensen dichtbij huis aan op wat ze kunnen, en niet op wat hen mankeert – dan bespaar je op uitkeringen. Zelfredzaamheid als basis voor kortingen.
Deze gedachten zijn vervolgens kritiekloos overgenomen in de verkiezingsprogramma’s van VVD, PvdA, CDA en D66. Geen wonder dus dat er bij de formatie van het VVD-PvdA kabinet in 2012 gemakkelijk een akkoord over kon worden gesloten. Participatie werd het modewoord op Sociale Zaken. Samen leverden de drie decentralisaties volgens het regeerakkoord een structurele bezuiniging op van zo’n 3,5 miljard euro. Het Haagse optimisme over de operatie was destijds groot. Je hielp mensen met een beperking pas echt als je ze vertrouwen in plaats van bescherming geeft.
Maar het werkt niet volgens het SCP. Meeus:
SCP-directeur Kim Putters schetste het voorjaar van 2013 al ‘het smalle pad van verzorgingsstaat naar verzorgingsstad’. Scepsis die het SCP de laatste vijf jaar bevestigde met talrijke kritische rapporten. Achteraf, vertelde hij me deze week, is „de overgang van een beschermende naar een activerende verzorgingsstaat” lichtzinnig omarmd. „We weten nu dat het vooral niet opgaat voor mensen voor wie de verzorgingsstaat als eerste is bedoeld.”
En met verwijzing naar het verloop van Kamerleden vervolgt Meeus:
toen het SCP deze week pijnlijk precies vaststelde dat de operatie vrijwel niets heeft opgeleverd voor de honderdduizenden mensen om wie dit ging, was er in Den Haag bijna geen politicus meer actief die deze geschiedenis van a tot z heeft gevolgd. Zo zwak is nu het parlementaire geheugen.
Zijn conclusie is hard voor de actuele stand van de parlementaire democratie:
Dit wil natuurlijk niet zeggen dat topambtenaren geheime agenda’s zouden hebben. Het laat alleen zien dat partijen een te groot deel van hun opvattingen ontlenen aan een willekeurige groep mensen. Een groep die bovendien geregeld wordt gestuurd door modegrillen – de geschiedenis van de participatiebeleid laat het zien – en mede daarom soms ernstige vergissingen begaat.
Reacties (5)
Politici worden om de 4 jaar vervangen, dat is te kort om specifieke vakkennis op te bouwen en bovendien is hun werkgebied over het algemeen heel breed. Je kan niet overal verstand van hebben, logisch dat ze dan af gaan op het advies van ambtenaren die al jaren in het vak zitten.
Als je het aangehaalde artikel leest blijkt het “mislukken” toch ook een beetje anders in elkaar te zitten dan hier geschetst:
“Wie de beschikbare professionele hulp of de mogelijkheden tot het bieden van mantelzorg in gevaar ziet komen, ervaart dit al snel als een platte bezuiniging en het over de schutting gooien van taken en verantwoordelijkheden door de centrale overheid.”
Dat iemand iets ervaart betekend nog niet dat het zo is of dat dat een doel van het het beleid is, lezen we verder dan staat er:
“Positievere argumenten zijn dat gemeenschapszin, zelfredzaamheid en zorgzaamheid dichtbij en met burgers georganiseerd en gestimuleerd worden. Zorgen voor elkaar gebeurt immers in buurten, wijken en instellingen en is lokaal van karakter.”
Dit lijkt me meer het doel van de verzorgingsstad en ik kan me voorstellen dat meerder politieke partijen dat een geschikt uitgangspunt vinden.
De eindconclusie is:
“Het pad is wellicht smal, maar het is mogelijk: de verzorgingsstad die dankzij burgerparticipatie leidt tot betere sociale voorzieningen.”
Het plan is dus goed het ontbreekt aan de uitvoering, niet ongebruikelijk met overheidsbeleid en ambtenaren, vandaar dat je daar in het algemeen zo min mogelijk aan moet overlaten. Niet dat het dan altijd goed gaat maar dan heb je ten minste een keuze en vallen rotte appels van zelf een keer af.
@1:
Dat was ook het probleem met het communisme.
Al die tijd heeft die kneuzenindustrie die mensen ingeprent dat ze niks konden (en ook niets mochten) en ineens moesten ze kanjers en toppers zijn. Wie zo’n mentale lenigheid heeft, zit niet in de bijstand, maar in de top van een organisatie.
Ik zie dit rapport wederom als een argument vóór het basisinkomen. Het meeste geld gaat immers op aan verdeling en controle, niet aan de bijstand zelf.
En wie zo de afgrond ingedreven wordt, is dankzij Wiebes ook nog eens meer kwijt aan de deurwaarder.
Hoe staat het intussen met dat onderzoek naar het functioneren van de banencarrousel Algemene Bestuursdienst? Of wacht men daar ook op een nieuwe lichting Kamerleden?
“Positievere argumenten zijn dat gemeenschapszin, zelfredzaamheid en zorgzaamheid dichtbij en met burgers georganiseerd en gestimuleerd worden. Zorgen voor elkaar gebeurt immers in buurten, wijken en instellingen en is lokaal van karakter.”
Het verhaal van lokale karakter is totale onzin. Het wordt geregeld door de gemeentelijke bureaucratie en soms door private bedrijven. Die zijn net zo afstandelijk met dezelfde afstandelijke taalgebruik als hogere ambtenaren. Dit neem ik ze niet kwalijk, maar betekent wel dat deze imago schijn is. Men kent de gemeentelijke ambtenaren net zo goed als niet-gemeentelijk ambtenaren, namelijk helemaal niet.
Daarnaast leidt de constante decentralisatie van uitvoering slechts tot centralisatie van gemeenten. Constante gemeentelijke herindeling waarbij de afstand steeds groter wordt. Je mag al blij zijn als je een gemeenteraadslid kent of regelmatig spreekt.
@4: En veel meer dan een snelheidsdrempel regelen kunnen die raadsleden ook niet doen.
Verder zie ik inderdaad dat de gemeenten hier in de regio voor deze of gene dienst een bedrijf in de arm nemen of er zelf een oprichten. En geregeld is er weer een gemeente die met dit of dat niet meedoet want oneens. En dan gaat er weer eens iets failliet of op in iets anders; ik ben blij ik mezelf aardig kan redden, want je weet als burger amper nog waar je aan toe bent.