ACHTERGROND - Pseudowetenschap, partijdige geschiedschrijving, kwakzalverij: ze zijn er altijd geweest. Ook zijn er altijd uitgevers geweest die niet vies waren van sensatie. Lange tijd vormden de redacties van serieuze media echter een soort filter dat de uitwassen tegenhield.
Het internet heeft dat veranderd. Iedereen kan publiceren. Sterker nog, desinformatie is een verdienmodel. Het lijkt erop dat we vaker dan vroeger worden geconfronteerd met onwaarheden, variërend van goedbedoelde, niet-academische theorieën tot regelrechte leugens.
Hoe moet een journalistiek medium daarmee omgaan? Enerzijds zijn we een open samenleving waarin we niemand buitensluiten en heeft het zin de verspreiding van misinformatie te benoemen. Anderzijds: door er aandacht aan te besteden, bijvoorbeeld door uit te leggen hoe het wél zit, bied je ruimte aan misinformatie.
Vragen te over. Moet de universiteit, waar men streeft naar rationaliteit, de discussie met irrationele ideeën aangaan of is dat tijdverspilling? Wat baat ons, zolang betrouwbare informatie achter betaalmuren ligt, de digitalisering van boeken vol verouderde inzichten? Moeten journalisten scherper doorvragen naar de belangen achter dubieuze stellingen? Zijn de problemen vergroot doordat feitenkennis – het notoire stampen van rijtjes – momenteel geen bijster populair onderwijsdoel is?
Zoals gezegd: vragen te over. Sargasso zal er de komende tijd aandacht aan besteden. Zo meteen: Marcel Hulspas.
[In de reeks “Quack?!” zullen diverse auteurs hun visie geven op nepwetenschap, partijdige geschiedschrijving, kwakzalverij en andere vormen van niet-academische kennis.]
Reacties (7)
Het probleem is dat er geen bijna geen goede journalistiek meer over is, het NRC bijvoorbeeld wat vroeger een degelijke journalistieke krant was is na het kale voorpagina nieuws verworden is tot een opinieblad. Dat vult wel lekker goedkoop om 2 pagina’s de directeur van Greenpeace aan het woord te laten en dat zal best een groot deel van de lezers paaien, maar dat is geen journalistiek.
CNN wat tijdens de golf oorlog het baken was van kwaliteit journalistiek is de laatste jaren verworden tot een sensatie medium. Neem even een kop als “Trump’s disastrous end to his shocking presidency”, sorry, maar als serieus journalistiek medium schrijf je dat niet zo, dat zijn chocolade koppen voor de Telegraaf of the Sun. Daarnaast zaten ze er een paar keer flink naast, zoals bij het eerste impeachment proces, als je het einde van een president verkondigd en de bewijzen komen niet rond sta je als serieus medium toch behoorlijk in je hemd. Het kan nog wel degelijk en neutraal zoals de BBC en de NOS aantonen, maar die stijl wordt steeds zeldzamer.
De CNN en co mogen uiteraard schrijven wat ze willen, maar het heeft het gevolg dat de helft van de VS bevolking al afhaakt bij de vette chocolade kop terwijl ze anders misschien door hadden gelezen tot de feiten. zeer waarschijnlijk had een groot deel dan hun eigen conclusie getrokken i.p.v. bij de titel weg geklikt. Met een dergelijke polarisatie is de media meer een extra probleem dan een oplossing geworden, ik ben ervan overtuigd dat dit averechts geholpen gheeft en Trump alleen maar meer stemmen heeft opgeleverd. Ook hier in Nederland is dat zo, serieuze media die beginnen over het Neo Liberale complot of er bij de PVV meteen een Godwin tegenaan gooien maken alleen maar zichzelf ongeloofwaardig. Kom niet met boreale fantasie sprookjes, maar vertel wat er mis is met het programma of het stemgedrag in de kamer en dan win je vanzelf het vertrouwen terug.
Hetzelfde geld voor de wetenschap, de wetenschap moet gewoon feiten publiceren. Helaas zijn er steeds meer wetenschappers die hun titel misbruiken om hun privé mening te ventileren en in een wetenschappelijk sausje te verpakken, de Leo Lukassens, Jan Rotmansen, en Roos Vonks.
Niet zo gek dat de burger het niet meer vertrouwd en zijn toevlucht neemt tot alternatieve bronnen. Wetenschap en journalistiek moeten eerst weer terug naar het normaal voordat er wat aan te verbeteren valt.
Helemaal juist dat kwaliteit media terug is gegaan, en de wetenschappers op sociale vakken steeds meer een spreekbuis zijn met meningen. Alleen is vanuit rechts er alles aan gedaan om het vertrouwen te beschadigen, en daar ben jij ook doir beïnvloed, want er zitten in je betoog veel oneliners die dagelijks worden rondgestrooid door rechtse populisten.
De gatekeepers functie van de traditionele media moest ons behoeden voor allerlei onzin en afwijkende standpunten waarvoor de sluizen op het internet inmiddels volledig geopend zijn. Hoe moet je daarop reageren. Dat is het probleem dat hier wordt aangekaart, niet het particuliere gevoel van LR dat de media naar zijn smaak niet rechts genoeg zijn.
Media verliezen met rubrieken als Nieuwsuur hun waarde. Nieuwsuur is van achtergronden bij het nieuws verworden tot een alsmaar op een hetzerige manier zoeken naar wantoestanden. Steeds maar zoeken of er weer niet een politcus of geneeskundige ergens een mistoestand heeft aangericht. En dan breed uithalen in de hoop veel publieke aandacht te trekken. Soms hebben ze gelijk, vaak is het gewoon hetzen, altijd maar weer kijken of iets aan de kaak gesteld kan worden.
Er zijn mensen die daar genoeg van krijgen en zich van die media afkeren, zoals veel jongeren, heb ik begrepen. Anderen haken aan en gaan in al die wantoestanden geloven en aanvaarden steeds minder gezag van overheden en stellen hun eigen werkelijkheid er tegen over. Bravo media! Ook veel vormen van kritische journalistiek en praattafels zijn, naar mijn mening, geen feiten maar problemen zoekers, die vaak aldus gecreëerd worden. Jammer, in een tijd waarin rustig gezocht zou moeten worden naar van verschillende kanten belichte feiten zonder daar meteen kwalificaties op te plakken in de vorm van “weer een wantoestand”. Geef mensen vertrouwen en laat eens zien hoe moeilijk het voor verantwoordelijken is uit een wanhopige hoeveelheid van strijdige informatie en opties de juiste keuzes te maken en hoe vaak dat wonderwel toch redelijk lukt. Het zou respect bevorderen in plaats van achterdocht.
Dat moet zijn: iedereen kon publiceren. En sommige publicaties worden zo diep weggestopt, dat je ze niet meer kunt vinden via de gebruikelijke zoekmachines.
Hoezo verbeteren? Volgens mij waren journalistiek en wetenschap tot een jaar of 10 geleden kerngezond.
Ik ben benieuwd naar de serie: de naam van de serie is erg grappig
Als je later groot bent leer je misschien nog wel te accepteren dat je nou eenmaal niemand kunt verplichten om mee te werken aan het verspreiden van desinformatie.
Afgezien daarvan ben je weer een bezig met het ontkennen van de realiteit. Dat Twitter en Facebook inmiddels de meest idiote complottheorieën weren wil helemaal niet zeggen dat je ze niet meer kunt publiceren. Dat niet iedereen de rode loper voor je uitrolt doet daar niets aan af.
Ik vrees dat we de hele serie lang te maken krijgen met dit soort Calimero-gedrag. Misschien is het wel de kunst om er niet op te reageren. Wat nogal tegenvalt…
Papieren kranten hebben geen cent meer om hun kont te krabben. In tegenstelling tot de krant, waar alle content in een keer wordt verpakt; op het Internet regeren de selectieve clicks en wordt een item over seks duizend keer beter bezocht dan een long-read over de toestand van de kameel in Azerbeidjan. Als je dan als eindredacteur een keuze moet maken, is die snel gemaakt. De media mogen Zeus op hun blote knietjes danken dat we de laatste vier jaar een clown in het Witte Huis hadden, met iedere dag weer een spectaculaire trol-achtige kop.