PvdA-blues

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Gisteren vroeg opgestaan. Buiten blies de wind een blues, die gek genoeg wel iets weg had van De Internationale. Beneden in de brievenbus lagen, onder embargo, de bevindingen van de commissie-Vreeman, het zoveelste rapport over de toestand van de PvdA.
Ik had me eigenlijk voorgenomen de Paroollezer niet te vermoeien met nóg een commentaar over de Nederlandse sociaaldemocraten. Bart Tromp heeft donderdag PvdA-fractieleider Jacques Tichelaar al behendig in de houdgreep genomen. Er is meer dan de PvdA, de SP is bijna even groot en virtueel sterker.
In de lift naar boven dacht ik aan het pamflet van Joost Zwagerman, een stekelige, als altijd goed geschreven monoloog, maar met een vreselijk simpele conclusie: een pleidooi voor een fusie van PvdA, SP en Groen Links. Hou toch op met dat gerommel aan structuren en met al die nieuwe partijformules! Het zal niet helpen. Analyseer dieper: partijen zoals de PvdA zijn overlevingsmachines geworden en daar verandert een fusie niets aan. De wetten van de decadentie slepen de partijen mee in de wedloop van de macht; wij burgers zijn er allemaal medeverantwoordelijk voor.
In een uurtje had ik het rapport van Ruud Vreeman uit.
Wat miste ik?
Ik miste An Thomassen-Lind, de grand old lady van de PvdA, een bijzondere vrouw en een invloedrijke moraliste.
In de jaren dertig ontmoette zij, in de natuurjongerenbeweging. Wim Thomassen. Hun generatie vernieuwde de SDAP, met Sicco Mansholt, Marinus van der Goes van Naters, Koos Vorrink en Wiardi Beckman. Beckman was voorbestemd na de oorlog de leider van de nieuwe sociaaldemocratie te worden. Maar hij stierf pal voor de bevrijding in het concentratiekamp, omringd door communisten en andere linksen, die hem tot het eind toe hadden beschermd, want hij móest het redden. Zijn in Dachau vervaardigde dodenmasker is indrukwekkend.

An Thomassen en haar vrienden dirigeerden minstens veertig jaar de mentale koers van de PvdA. Ze belegden lunches thuis, organiseerden wandelingen, lezingen en ze schreven duizenden briefkaarten. Van die dubbele kaarten waren het, met links een tekst van An in een prachtige hanenpoot, altijd met veel uitroeptekens en een verzuchting dat Wim Kok te weinig interesse toonde voor de grote vraagstukken zoals de honger in Afrika. En op het rechterdeel schreef de oud-onderwijzer en oud-burgemeester Wim Thomassen dan in een bloklettertje voor de honderdste keer hetzelfde als Joost Zwagerman: ‘Waar blijft de progressieve volkspartij?’

De Thomassens waren altijd paraat. Als er heibel was, bemiddelden ze, schreven ze Joop den Uyl, en later Kok, recht uit het hart wat ze moesten doen. Zo vormden zij de kern van de morele waarden van de sociaaldemocraten.
Toen An Thomassen stierf, in 2002, was dat een groot verlies. Er kwamen geen briefkaarten meer; met het sterven van de generatie van de oprichters van de PvdA verdampte het morele geheugen. De politieke neven en nichten van de generatie-Thomassen verdwenen in de marge, het gesprek over de mentale en ideologische koers is geheel verstomd. En dát verklaart waarom Wouter Bos is gestrand.
Hij kon niet terugvallen op het sympathieke paternalisme van de moeders en vaders van de PvdA. Hij heeft het ook niet benoemd, dat tekort, want hij had te veel haast. Maar de gelouterde oude wijzen hadden hem tijdens wandelingen in de duinen, aan de hand van hun eigen blunders en missers, kunnen uitleggen dat fixatie op winst en macht je persoonlijke kracht en talent als politicus in twee weken geheel kan verlammen.