ACHTERGROND - ‘God schiep de wereld en de Nederlanders schiepen Nederland’. Met dit gezegde wordt wel de lof gestoken van de Nederlanders, die in staat waren om land te veroveren op het water. Nu zijn de prestaties van al die ingenieurs tussen Leeghwater en Lely natuurlijk best indrukwekkend. Het is geen kleinigheid om een meer of zelfs een stuk zee droog te leggen. Maar het gezegde gaat voorbij aan het feit dat God wel degelijk eerst Nederland geschapen heeft en dat de Nederlanders het daarna eerst danig hebben verprutst. Pas toen dat was gebeurd, vonden ze uit hoe ze de puinhoop die ze ervan hadden gemaakt weer moesten rechtbreien.
De oorzaak van alle ellende lag in de hoge middeleeuwen, toen het westen van Nederland in cultuur werd gebracht en wat tot dan toe woestenij was geweest, ineens landbouwproducten begon op te brengen. De nieuw ontgonnen gronden bestonden uit zompig veen: organisch en dus vruchtbaar materiaal dat echter één hinderlijke eigenschap heeft: als veen uitdroogt, verdwijnt het. En laat het voor de landbouw nu net nodig zijn om van dat zompige veen in ieder geval de bovenlaag te ontwateren.
Overal in het Hollandse veengebied begon het maaiveld daarom langzaam maar zeker te dalen. Dat ging door totdat al die landbouwgrond zo laag kwam te liggen dat de ontwatering niet meer vanzelf ging en waterbeheer een noodzaak werd. Uiteindelijk kwam het maaiveld zo laag te liggen, dat dat waterbeheer te lastig, en landbouw dus onmogelijk werd. Daarom bestaat het westen van Nederland voornamelijk uit weide en vindt er nu vooral veeteelt plaats. Ooit waren het akkers met wuivend graan.
De gestegen landbouwopbrengsten maakten ondertussen een flinke bevolkingsgroei mogelijk en zo konden steden ontstaan. De stedelingen hadden onder andere grote behoefte aan warmte en bier. Bier is een slimme manier om water – een levensgevaarlijke drank – drinkbaar en houdbaar te maken en steden hadden dus grote hoeveelheden bier nodig. Voor bier moet je water koken en daarvoor is brandstof nodig, net als voor de warmte in huis.
Omdat de bossen in Nederland al lang op waren, kwam het veen in beeld: daar kun je turf van maken. Veen dat toch niet meer voor de landbouw gebruikt kon worden, omdat het aan of onder grondwater lag, werd afgegraven en als turf verhandeld. Zo onstonden eerst brede sloten, toen kleine meertjes en daarna grotere plassen. De uitvinding van de baggerbeugel maakte het mogelijk om vanaf een boot echt alle veen weg te graven tot op een zeekleilaag die vrijwel overal in west Nederland op ongeveer vier meter onder zeeniveau ligt.
Op een gegeven moment was er zelfs geen turfwinning meer nodig om die plassen te laten groeien. Als het wateroppervlak groot genoeg was, kon een plas zich bij storm uitbreiden door afkalving. Kleinere plassen groeiden zo aan elkaar en werden halve binnenzeeën, die nog harder afkalfden. West Nederland werd een gatenkaas, zoals op de zestiende eeuwse kaart van Noord-Holland hiernaast goed te zien is. Toen de afkalving stedelijk gebied begon te bedreigen, hadden de Hollanders geen andere keuze meer dan droogleggen. Het was – letterlijk – pompen of verzuipen. En daar hebben deze prutsers de reputatie aan te danken dat ze Nederland zelf geschapen hebben.
Reacties (27)
Is me dat even een mooi inzicht. Ik wist het niet.
Gevalletje oordelen met de kennis van nu. Of voortschrijdend inzicht, zo u wilt.
Voorzichtig Richard, dit riekt naar nestbevuiling, voor je het weet beschuldigt “men” je er van dat je Zwarte Piet wil afschaffen en dat je een Islamknuffelaar bent die leidt vaderlandhaat.
Leuk artikel, maar wel een beetje streng geoordeeld. Om ze nou meteen prusters te noemen. eigenlijk waren ze onwetend en zijn ze door vallen en opstaan wijs geworden
@0: “De stedelingen hadden grote behoefte aan warmte en bier.”
In het buitengebied niet??
@0: “de Hollanders geen andere keuze meer dan droogleggen, daar hebben deze prutsers de reputatie aan te danken dat ze Nederland zelf geschapen hebben”
En ook de molen is het beroemde resultaat van die “prutsers”.
Overigens pompen en zakker we nog steeds.
Negers uit hun habitat plukken en ze verschepen naar West-Indië alsof het vee was, rare bijgeloven aanhangen en mensen de keel afsnijden en tegelijkertijd te hersens inslaan, om daarna in het moeras te dumpen, miljoenen jaren lang geen stemrecht voor vrouwen, de doodstraf pas in 1983 afgeschaft, etc. Je kunt gerust stellen dat nederlanders regelrechte schoften waren.
Waarom voelen mensen zich zo op hun teentjes getrapt als de schrijver een speels ‘prutsers’ hanteert?
@6: Geen idee, maar die lange tenen zijn goed in minnetjes uitdelen :).
@6 Wie voelt zich op zijn teentjes getrapt, dan?
@8 Mensen
@6: Het gaat wel erg ver om te spreken van “miljoenen jaren” Nederlanders, temeer daar de oudste mens die (nog net) binnen de huidige grenzen van Nederland gevonden is zeker niet verder reikt dan 350.000 jaar geleden (en waarschijnlijk aanzienlijk minder). Een periode overigens waarvan we bitter weinig weten over de stand van zaken van het stemrecht.
@10 “Het gaat wel erg ver om te spreken van “miljoenen jaren” Nederlanders”
Je hebt helemaal gelijk. Ik had ‘218 jaar geleden’ moeten zeggen, zo vanaf de Bataafse republiek onder stadhouder Willem V.
(On-topic) Ik ben trouwens heel benieuwd waar de kaartenmaker op deze pagina, http://www.heardutchhere.net/NL1000.html , die 5-foot sea-level rise rond het jaar 1000 n. Chr. vandaan heeft.
@0: Ik beschuldig u van oikofobie, mijnheer!
/zo, heb ik dat woord ook eens kunnen gebruiken.
@6:
Het spijt me het te moeten zeggen, maar ik vrees dat je de mensen die toen, heel lang geleden, in deze delta leefden niet mag meten naar de normen van vandaag de dag.
Ik denk dat je ze moet meten naar de maatstaven die TOEN in het hun bekende Europa golden…….en die waren nogal soepel als het om mensenrechten ging.
Hetzelfde geldt, hoewel ik op geen enkele manier de slavenhandel wens te vergoelijken, voor die Nederlanders die destijds met diezelfde slavenhandel, ze min of meer AANGEBODEN door de strijdende stamhoofden in Afrika, gesteund door de gereformeerde kerk, en de katholieke kerk, hun geld verdienden.
Nogmaals het is verschrikkelijk wat men toen, eeuwenlang, met steun en toestemming van hun kerken, heeft uitgespookt….maar ga nu niet de normen en waarden van DEZE verlichte tijd opleggen aan mensen uit een geheel andere periode.
Ook normen en waarden veranderen, en om nu mensen uit de oudheid te veroordelen om wat ze toen deden, om dingen die we in een beschaafd land niet meer zouden accepteren vandaag de dag, ik vind het nogal kras.
@6:
Dat van die miljoenen jaren, kun je dat op de een of andere manier ook hard maken?
@13 & @14 – “Dat van die miljoenen jaren, kun je dat op de een of andere manier ook hard maken?”
Jezus Christus, Nee! Dat kan ik niet!
Ik zei alleen maar ‘miljoenen jaren’ om mensen met Asperger en andere aandoeningen in het autistische spectrum op de kast te jagen. Maar het zijn er teveel. Ik gooi de handdoek in de ring.
Lol @15!
De grote ontginning(en) zijn begonnen vanaf ongeveer 1000 en eigenlijk vanaf 800 zoals het wikiartikel meldt.
In eerste instantie vooral door monniken, kloosterinstituten, bisschoppen. Later – vanwege de winstgevendheid? – overgenomen door de wereldlijke heersers. Dat zal de kerk verder weinig uitgemaakt hebben, de ontginningen waren begonnen en werden verder uitgewerkt. De bevolking kon verder groeien en de monden werden gevoed.
De ontginningen zijn van katholieke origine.
De landbouw revolutie van 800-1000 evenzo.
Richard baseert zich op zijn eigen logje. In dat logje staat een foto van ‘de Ronde Hoep’. Maar kijk nu eens naar een foto van een soortgelijke structuur elders in de wereld. Dat is geen toeval. De techniek van ontwatering is een door de kerk gepropageerde techniek van ontginning (en waarschijnlijk hebben die het weer van de arabieren trouwens).
Dus als je het hebt over prutsers neem dan maar aan dat de oorsprong daarvan bij de katholieke kerk en dus bij het Romeinse rijk heeft gelegen.
De kern van het probleem is het grootschalig toepassen van technieken die zich op die speciale plek daar niet voor leenden vanuit ecologisch inzicht of vanuit geologisch inzicht met degradatie van bodems door erosie, inklinking of uitspoeling tot gevolg. En die inzichten, die combinatie van kennisgebieden bestond toen nog niet. Nu waarschijnlijk nog niet bij iedereen.
Het heeft mij er overigens wel toe gebracht om een verband tussen katholieke kerk en veel ellende die wij nu kennen te leggen.
Als gevolg van een politiek van bevolkingsgroei en de ondersteuning van die groei met de productie van voeding.
@15: Je doet het er wel heel erg om, want #11 “Ik had ’218 jaar geleden’ moeten zeggen, zo vanaf de Bataafse republiek onder stadhouder Willem V.”
bevat toch ook een historische fout. Ten tijde van de Bataafse republiek was Willem V geen stadhouder (maar terecht het land uitgejaagd). Sterker nog, er bestond geen stadhouder (die functie werd bij het instellen van de republiek direct afgeschaft).
“Maar het gezegde gaat voorbij aan het feit dat God wel degelijk eerst Nederland geschapen heeft ”
Echt?
@19: God, of een samenspel van Noordzee, enkele grote rivieren en ijstijdgletsjers. Daar is de wetenschap het nog niet helemaal over eens ;-)
Door tegenslagen komt men vooruit, ontwikkelt men zich, past men zich aan. En of de mens die tegenslagen nou opgelegd krijgt door zichzelf of de natuur, maakt niet uit. Zonder vervening geen ontwatering, zonder ontwatering geen turfontginning, zonder turfontginning geen plassenvorming, zonder plassenvorming geen landwinning. Als puntje bij paaltje komt lijkt het alsof we niks hebben gedaan: wat land was, is land geworden, maar we zijn wel kennis rijker en door het constant aanpassen is er wel genoeg rijkdom vergaard om te incasseren en investeren. Rijkdom die aan het turf steken werd verdiend is -uiteindelijk- weer teruggegaan naar het inpolderen, en dan is er nog wat over!
reactie verwijderd
@11: allerheiligenvloed ca. 1170 in noord NL en zuiderzee, en felixvloeden in Zeeland in ongeveer dezelfde periode.
Sea-level rise is hier een verkeerde vertaling van stormvloed/stormopzet (haringen tot in de gracht van Utrecht). Had storm surge moeten zijn. Allemaal uit historische bronnen (kloosterkronieken).
De zeespiegelstijging in de afgelopen 1000 jaar (minus de laatste eeuw waarin die versneld is) is ongeveer 50 cm, waarvan een deel thermische uitzetting en een deel bodemdaling.
Juist de biblebelt strekt zich uit over het stuk polder waar de middeleeuwse ontginning juist wel duurzaam is gebleken. De Krimpenerwaard en Alblasserwaard. Gods zegen had de copeontginning daar dus wel degelijk (en een laag klei van de rijndelta nog net over het veen, die het maaiveld behoedde van al te sterke oxidatie en bodemverlaging).
@23: Ah, mooie toevoeging !
Ahem… zou de plus/min maffia de -1 op #24 kunnen uitleggen?
Ik heb wat feedback nodig want ik wil zo graag goed doen en aardig gevonden worden. Ik wordt zo onzeker van die minnetjes. Krijg koorts, zelfmoordneigingen. De kosten van de psych lopen te hoog op. Kan Sargasso mijn medische kosten vergoeden?
Om kort te gaan: rot op.
@25: Ach qwerty, er heeft ook iemand een -1 gegeven voor mijn historische correctie #18 (of er voelde zich een Orangist voor het hoofd gestoten door mijn opmerking tussen haakjes, dat kan ook).