OPINIE - Zo’n twintig jaar geleden legde ik de laatste hand aan mijn proefschrift. Inmiddels ben ik niet alleen rijk, beroemd en gearriveerd, maar ook een oude man die alleen nog maar nostalgisch kan terugkijken op die periode, hoewel ik tegelijkertijd weet dat de huidige promovendi ook wel overschatten wat de kansen waren voor een gepromoveerde op een baan – dat is ook niet zo gek omdat ze uit die periode alleen de mensen kennen die het toevallig indertijd gelukt is, en niet de grote talenten die zijn afgehaakt.
Ook toen was er al discussie over de vraag of het wel zo’n goed idee was dat AiO’s werknemers waren en of ze niet beter studenten konden zijn. Er zijn sinds die tijd aan verschillende universiteiten ook al pogingen gedaan. Eergisteren kondigde minister Bussemaker van OCW eindelijk aan dat daarmee echt een begin kon worden gemaakt. Mijn standpunt is in die twintig jaar eigenlijk nooit veranderd: het lijkt mij een goed idee om van promovendi studenten te maken. Al moet daar wel iets tegenover staan.
AiO’s vallen in veel opzichten tussen wal en schip. Ze zijn werknemers, maar voor een zeer laag salaris. Ze hebben zogenaamd wel allerlei rechten van werknemers (vakantiedagen, recht op bijscholing), maar aan die rechten hebben ze gegeven hun duidelijk omschreven taak niet zo veel.
Toch kan er door dat werkgeverschap oneigenlijk beroep op een promovendus worden gedaan om allerlei dingen te doen die niet in direct verband staan met het proefschrift.
Twee of drie
Tegelijkertijd hebben promovendi niet de rechten van studenten: geen recht op allerlei kortingen, geen duidelijk omschreven recht op onderwijs of zelfs op begeleiding.
Een groot bijkomend probleem is dat promovendi in Nederland veel geld kosten – veel meer dan elders. Ik ken verschillende Europese projecten die vanuit Nederland zijn aangevraagd maar vooral in het buitenland worden uitgevoerd omdat je voor het geld van een Nederlandse promovendus er in Duitsland of Frankrijk al snel twee of drie kunt aanstellen. Dat is niet eens omdat een Duitse promovendus zelf zoveel minder geld krijgt, maar omdat er minder premies hoeven worden betaald.
Tweederangsstudent
Het lijkt dus een goed idee om Nederlandse promovendi ook studenten te maken. Promoveren is geen baan, maar een studie (de leukste studie die er is). Argumenten tegen verlaging van die status lijken mij niet zo sterk. Er wordt bijvoorbeeld wel op gewezen dat student-promovendi hun positie op de arbeidsmarkt zouden verzwakken omdat ze ‘geen werkervaring’ hebben. Maar op dit moment hebben ze werkervaring tegen een hongerloon. Ook wijzen promovendi er soms op dat zij een belangrijk deel van het onderzoekswerk doen, en een groot deel van de productie van de universiteit voor hun rekening nemen. Dat is alleen wel een heel economische manier van denken over onderzoek.
Maar er moet wel wat tegenover staan. In plaats van zich druk te maken over hun status als werknemer zouden promovendi zich harder moeten maken voor een serieuze status als student. Het instituut van de graduate schools zou serieuzer moeten worden genomen en de structuur moeten krijgen van Amerikaanse universiteiten met echt serieus onderwijs specifiek voor promovendi en met systematische en goed georganiseerde begeleiding. Het gevaar is nu dat de promovendi worden van tweederangswerknemer tot tweederangsstudent; en daarmee raken ze natuurlijk van de regen in de drup.
Reacties (31)
Promoveren een hongerloon? Het is geen vetpot, maar zeker ook geen hongerloon, gezien de kosten die de gemiddelde promovendus heeft. De promovendi die ik ken konden daar goed van rondkomen. In de voorstellen die er liggen gaan promovendi er honderden euro’s per maand op achteruit, en bouwen ze geen pensioen op.
Niet dus. Ja, voor de universiteiten.
Ik ken trouwens ook veel producten die in andere landen worden gemaakt omdat dat daar goedkoper is. Lijkt me een goed argument om het minimumloon in Nederland af te schaffen, toch?
Of laten we de belastingen voor bedrijven verlagen, omdat die in het buitenland ook lager zijn! Oh, wacht.
/cynisch
@0: “Het gevaar is nu dat de promovendi worden van tweederangswerknemer tot tweederangsstudent; en daarmee raken ze natuurlijk van de regen in de drup.”
Dat is geen gevaar, dat zal de realiteit zijn. Vandaar dat je pleidooi ook een averechts effect zal hebben. Het belangrijkste verschil zal zijn dat PhD’s zullen moeten betalen in plaats van dat ze een salaris krijgen en dat ze geen beroep meer kunnen doen op arbeidsvoorwaarden (zoals vakantiedagen). Werkervaring krijgen ze natuurlijk wel, want ze zullen hetzelfde onderzoek moeten blijven doen (en hetzelfde onderwijs moeten blijven geven), alleen wordt dat dan stage genoemd. Eindresultaat zal zijn dat er straks een mooi bezuinigingsrondje gescoord is op universiteiten en dat de PhD daar de dupe van zal zijn, want die loopt behalve met een papiertje ook met een flinke schuld de universiteit uit, tenzij die een goede sponsor heeft gevonden (en dat is dan meteen weer een extra vinger van het bedrijfsleven in de onderzoekspap, want wie betaalt, bepaalt).
Nemen we even een kijkje op de HR-pagina van de Erasmus-universiteit.
Dat is dus gewoon op twee tientjes na hetzelfde als wat een beginnend docent middelbaar onderwijs verdient, ja ook de doctorandussen. Behalve dat die docent middelbaar onderwijs er elk periodiekje slechts vijftig euro op vooruitgaat.
Ter vergelijking, het minimumloon is voor 2015 vastgesteld op € 1.501,80 bij een veertigurige werkweek. Dat is dus een stuk minder dan wat een promovendus bij hetzelfde aantal uren verdient.
Hongerloon indeed…
Wat je er ook van maakt, als het wat voorstelt, valt er geen droog brood te halen, als het geld oplevert, komen er geldmensen op af die er voor zorgen dat het niets voorstelt.
Dat is met elk beroep, altijd.
Die stomme stalen bloempotters ook!
Ik zelf vond het als PhD zeker geen hongerloon. Wat ik niet uit het stuk haal (wellicht te snel gelezen) wat voor inkomen hebben die promovendi dan als het geen werknemers zijn? Nog 4 jaar extra lenen?
Volgens mij is de schrijver zelf al een lange tijd uit de academische wereld, want er klopt weinig van de analyse. Hierboven is al het eea aangehaald. Ook de analyse over de status van de graduate schools en de opleiding en begeleiding van aio’s sluit niet aan bij de werkelijkheid. Een weinig overtuigend stuk. Als Bussemaker met een zelfde niveau aankomt wordt het nog een lastig dossier. De status van de aio in Nederland is er juist één om trots op te zijn.
Ze zijn werknemers, maar voor een zeer laag salaris
..
Een groot bijkomend probleem is dat promovendi in Nederland veel geld kosten – veel meer dan elders.
This does not compute. En uit het stuk van de auteur wordt ook niet direct duidelijk waar die hogere kosten hem dan in zitten.
@prediker: In de tijd waarin auteur promoveerde (da’s zo’n beetje dezelfde tijd waarin ik m’n aio-schap begon), waren die staatjes het officiele loon, maar daar ging nog een ‘onderwijskorting’ vanaf van 50% ofzo (en dat staat niet in die prachtige schaalstaatjes). Het eerste jaar lag m’n netto loon net daardoor net een of twee tientjes onder het minimumloon.
De gedachte achter die onderwijskorting was dat aio’s in de eerste paar jaar zichzelf nog heel diep moesten inwerken, waardoor ze niet als ‘volwaardige medewerkers’ konden functioneren. Ik heb alleen nooit zo goed begrepen waarom die onderwijskorting ook nog in het laatste jaar werd opgelegd (en toen nog steeds 30% was ofzo).
Overigens, ook een leuke: IIRC werd de onderwijskorting niet toegepast op je wachtgeld; die werd berekend aan de hand van het bedrag wat in die salarisstaatjes stond. De leut daarvan was dat je in je wachtgeldperiode een hoger salaris kreeg dan in je laatste jaar, tot hilariteit van veel AiO’s.
D’r is -ergens medio 2000- veel veranderd aan het hele aio-stelsel (eerst ten goede, daarna weer minder); eerste werden salarissen gelijkgetrokken aan de rest van de markt (dat deden de universiteiten knarsetandend, omdat ze merkten dat hele afdelingen met de huidige lonen alleen maar konden draaien met oosteuropese/aziatische aio’s), maar daarna begon het hele circus van ‘bursalen’ weer.
@8 Ah, dank voor de uitleg. Dat is dan inderdaad een misselijke streek. Zo kom je inderdaad op een hongerloontje uit.
Ik vond het salaris niet echt bezwaarlijk, eind jaren 90, begin 2000, zeker niet als je net van je studiefinanciering af kwam. En wat @8 zegt, na afloop kreeg ik nog 2 jaar lang 80% WW, dus dat was ook best aardig. Lulliger vond ik dat ik als tweederangs-werknemer geen reiskostenvergoeding kreeg. En dat je als lijfeigene van je hoogleraar of promotor werd behandeld…
Wat mij daarna bij het soliciteren opviel, was dat er 0,0 waardering of extra status is voor iemand die is gepromoveerd. Je bent voor de buitenwereld gewoon een afgestudeerde die vier jaar langer is blijven zitten. Die vier jaar telde absoluut niet als werkervaring…
@10: oh, ik had ook zoiets van ‘oh men, ik doe nu hetzelfde als wat ik tijdens m’n studietijd deed alleen krijg ik ipv een basisbeurs echt loon, en nu krijg ik anderhalf keer meer als ik tijdens m’n studietijd kreeg. En om tien uur met een kater aan komen zwalken wordt geaccepteerd. Ik vind ’t helemaal goed.’
/dat je een postbankrekening en een rabobank-rekening had waar je maximaal drie maanden rood op mocht staan en waar je door met bedragen te schuiven van de ene naar de andere rekening het hoofd net boven water kon houden. Those were the days.
En om de kosten van levensonderhoud wat te drukken, jatte ik op zondag rollen WC-papier en printpapier van de universiteit. Want dat scheelde weer een paar guldens… :)
/confessions of an ex-AIO
@6: De auteur werkt als hoogleraar in Leiden en zou dus nog wel degelijk voeling moeten hebben met de academische wereld.
@7: De reden dat Nederlandse AiOs relatief duur zijn, is dat ze als werknemer worden gezien. En dus komen er allerlei werknemers- en werkgeverslasten bij.
Stel dat er een beurs van wordt gemaakt i.p.v. salaris, dan gaan de kosten voor de werkgevers minimaal 30% omlaag (er van uit gaande dat de AiO er netto niet op achteruitgaat).
@13:
En de beurs is tegenwoordig vervangen door een lening.
Dat scheelt dus 100%….
dat zijn de ergste stalen bloempotters.
Om dit in een andere context te plaatsen: als je pensioenopbouw meeneemt verdiende ik een jaar geleden als postdoc in het VK minder dan als vierdejaars AiO in Nederland. Ik moet wel ‘kreeg’ zeggen, want sinds de euro in het afgelopen jaar is afgegleden tegenover de pond is daar misschien verandering in gekomen. Een AiO krijgt hier volgens mij iets meer dan de helft van wat ik krijg als postdoc, al zeg ik dat uit mijn hoofd.
Hmm, bovenstaande reacties doen mij nu wel heel hard twijfelen of ik moet ingaan op een recent aanbod.
Als jij wat van die knar denkt te leren moet je t doen, maar als je echt slim bent, word je heus geen professor tenzij je je ziel aan de duvel verkoopt en ook een stalen bloempot wordt, maar ja, ben je dan slim? Alle echt slimme mensen zitten lekker werkeloos te wezen in fukkiefukkiebaantjes. Daar kunnen ze ook wel van elkaar leren.
Oei, dat word me toch een partijtje lenen als Promovendus ;). De VVDers worden er spontaan vrolijk van :D.
Het AIO salaris is (gelukkig) een redelijk startsalaris. Het karakter van begeleiding heeft naar mijn ervaring weinig met een opleiding te maken, maar is goed vergelijkbaar met een afgestudeerde die bij een bedrijf als junior aan de slag gaat om onder begeleiding van een senior de kneepjes van het vak te leren.
De enige reden om promovendi als student te beschouwen is een economische/zakelijke, een motief dat juist door de auteur van dit stuk wordt afgewezen.
De enige reden om promovendi nul kans op een baan te geven is omdat ze geleerd hebben konten te likken en niet om te werreke veur der geld.
Wat nogal ontbreekt in @0 is waar de promovendi dan van moeten leven in die vier+ jaar dat ze promoveren. Worden ze door de universiteit ingehuurd om college te geven (zoals promovendi die nu ook al geven), en kost dat dan niet hetzelfde geld? Moeten ze gewoon door met hun DUO-lening en hun studentenbaan?
Komt nog bij dat veel mensen van de promovendi-leeftijd wel een keer klaar zijn met een kamertje in een studentenhuis en iets ruimer willen gaan leven. Vind je na je afstuderen een baan, dan kan dat prima. Vinden al je vrienden banen en leef jij nog steeds van een paar honderd euro per maand, dan maakt dat het leven bepaald lastig. Wil je samenwonen, trouwen & kindjes krijgen, wat niet ongebruikelijk is op de promovendus-leeftijd, dan is daar ook geld voor nodig.
Als de OP van mening is dat alleen rijke of door het bedrijfsleven gesponsorde mensen zouden moeten promoveren, laat hij dat dan gewoon zeggen. Als hij iets anders bedoelt, laat hij dan iets meer uitleg geven.
Hier een voormalige (buitenlandse) beursaal promovendus. Lapis, in Engeland hoorde ik van een collega dat het komende jaar het collegegeld voor promovendi (die daar als studenten worden gezien) 9000 pond is voor EUgasten en 16500 pond voor niet-EU gasten. Klopt dat? Dat betekent namelijk toch dat je alleen kunt promoveren als je of stinkend rijk bent of als je enorme schulden durft te maken.
Ik kon prima rondkomen als AIO. Vooral omdat ik samenhokte met een andere AIO en omdat we geen kinderen hadden. We hadden ook een AIO-vereniging. Daar ontwierp ik een AIO-kaart voor waar ‘PhD Student’ opstond. Dat woordje ‘Student’ was magisch. Daar kreeg je kortingen mee. Het was geen vetpot, maar ik zou zo weer AIO worden, als het kon.
@8 Gronk, oef, ik ben net op tijd gepromoveerd, zo te lezen—23 december 1999.
Sorry, ik zit in Schotland, dat had ik er waarschijnlijk bij moeten zeggen want dat maakt best veel uit. Schotten kunnen hier bijvoorbeeld gratis studeren, niet-Britse EU-burgers ook (vanwege EU-regels m.b.t. discriminatie) maar Engelsen etc. dan weer niet. AiO’s hoeven dan ook geen geld te betalen.
Wat betreft Engeland, als AiO word je toch vaak betaald door een externe financier, of dat nou de EU, de Britse staat of een bedrijf (bijv. Microsoft) is. Ik zou aannemen dat die de kosten voor het collegegeld op zich moeten nemen, en niet de AiO? In projectaanvragen moeten dat soort dingen wel worden meegenomen; in het EU-project waar ik nu op zit moest zelfs over de verwachte euro-pond koers worden onderhandeld.
Kunnen we de hele universiteit, inclusief professoren en bestuurslaag, niet gewoon tot een hobbydingetje maken? Gewoon, voor mensen die toch genoeg geld hebben om gratis te werken.
race to the bottom om de wetenschappelijke top te bereiken
Een vat vol wijsheid en geen greintje gezond verstand.
@26
Als je een cross reference doet op de demografische groepen ‘mensen die toch genoeg geld hebben om gratis te werken’ en ‘slimme mensen’, dan reduceer je het wetenschapper-bestand tot ongeveer 0,5% van het oorspronkelijke niveau (en, rem je de wetenschappelijke, technologische vooruitgang in onze samenleving in eenzelfde orde van grote).
Volgens mij zijn er ook genoeg domme mensen op universiteiten. Die verdienen ook een kans. Waarom zou je geen recht op een opleiding hebben als je schatrijk geboren bent maar toevallig te stom bent om een pen vast te houden? Het wordt tijd dat we eens stevig gaan nivelleren op intelligentie.
@26
@29
Geld corrumpeert. Maar het is niet zo dat je het corrumpabel-probleem oplost door het geld eruit te halen en iemand geen salaris toe te kennen.
De mafia maakt geld met vlooien. Je moet betalen als je geen vlooien wil. Je moet betalen als je vlooienmiddel wil. Je moet betalen als je niet wil dat je hond vlooien krijgt. Als jij wil dat Sjaak vlooien krijgt, dan kunnen zij dat voor je oplossen. Maar daar staat dan wel iets tegenover.
Is het wel echt zo dat er meer geld naar AIO’s gaat dan in Europa? Je kan dan niet alleen kijken naar de kosten van de AIO zelf. Als er bij andere universiteiten meer betaalde postdoc-achtige functies zijn die neerkomen op wat AIO’s hier doen, dan komt het nog op hetzelfde neer.
Je moet kijken naar de functie en daaraan bepalen wat t moet opleveren.
Als die promovendi les moeten geven: dan is het een baan. Dan moet dat betaald worden. Als promovendi geen les moeten geven maar alleen maar een proefschrift schrijven, dan moeten ze daar in elk geval een soort van beurs voor krijgen. Als promovendi lijfeigene zijn van de professor @10 dan moeten ze dat aan de grote klok hangen.