Privacy van ambtenaren

Vorige week kreeg ik na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur eindelijk weer wat documenten binnen over de Haagse Pand Brigade – het ‘integrale handhavingteam’ dat bij een ‘gerede verdenking’ van velerlei aard een kijkje achter de voordeur komt nemen. Natuurlijk is weer een hoop zwart gemaakt, zoals namen van ambtenaren, bezochte adressen etc. Eén passage vond ik echter opvallend: het vastleggen van een huisbezoek op film of geluidsband.

Een werkinstructie zegt hier het volgende over. ,,Het komt voor dat bijstandsklanten het huisbezoek willen vastleggen met behulp van een foto- of videocamera of geluidsapparatuur. Deze vastlegging kan tot gevolg hebben dat medewerkers tegen hun uitdrukkelijke wil gefilmd worden, of dat de ontstane opnames tegen hun wil in openbaar worden gemaakt op wat voor manier dan ook. Dit kan ingrijpende persoonlijke gevolgen hebben voor de medewerkers die het huisbezoek afleggen. Deze situatie kan dan ook niet worden geaccepteerd, en daarom geldt in dit soort situaties de volgende werkwijze:

1)      Als de klant kenbaar maakt dat hij het huisbezoek wil vastleggen met audiovisuele apparatuur, of hier al mee bezig is, geven de medewerkers die het huisbezoek doen nadrukkelijk aan dat zij geen toestemming verlenen en stoppen het huisbezoek.

2)      De medewerkers vertellen de klant dat het vastleggen van het huisbezoek wordt opgevat als het niet medewerker aan het (nader) vaststellen van het recht op bijstand (artikel 17 WWB), en dat dit gevolgen kan hebben voor het recht op bijstand. Ook zal er aangifte worden gedaan wanneer de klant al gemaakte opnames openbaar maakt.

3)      De medewerkers geven de klant een hersteltermijn van 15 minuten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het registratieformulier (…). Volhardt de klant in het maken van opnames dan wordt het huisbezoek beëindigd. Is de klant gestopt met het maken van opnames, dan kan het huisbezoek hervat worden.

Een opmerkelijke gang van zaken, maar helaas niet uniek. Je krijgt inspecteurs – een publieke functie – over de vloer. Zonder twijfel is dat een inbreuk op jouw privacy. Dat kan gerechtvaardigd zijn, dat is een andere discussie. Dat neemt niet weg dat de inspecteurs ook bij jou binnen in een publieke hoedanigheid verkeren. Ze zullen zich eventuele audiovisuele aandacht dus moeten laten welgevallen.

Ik merk dat er in Nederland behoorlijk iebelig wordt gedaan als het aankomt op de privacy van ambtenaren. Menig document is mij (en vele anderen) geweigerd, omdat het betrekking heeft op ambtenaren, of omdat het een persoonlijke visie van een ambtenaar zou verkondigen. Waarom mogen wij geen kennis nemen van de verschillende denkrichtingen die uiteindelijk tot een officieel besluit hebben geleid?

Daarnaast worden de namen van ambtenaren vaak zwartgemaakt. Het meest rare voorbeeld kwam ik tegen in een visiedocument over de inzet van slim cameratoezicht op landelijke schaal. De naam van de hoofdcommissaris, die het stuk had opgesteld, mocht ik blijkbaar niet weten. Kom op zeg, een hoofdcommissaris!

Meestal is het helemaal niet interessant om te weten welke ambtenaar precies wat heeft gezegd. Niet voor niets voorziet de wet dan ook niet in afscherming ervan. Alleen informatie die betrekking heeft op het persoonlijk leven van de ambtenaar, dient zich aan voor verwijdering. Niet de informatie betrekking heeft op de functie.

Privacy is de schuilplaats van het kwaad, zei korpschef Bernard Welten een paar jaar geleden heel manmoedig. Privacy is ook de schuilplaats van transparant bestuur. Onzichtbaarheid is lekker makkelijk besturen.

Later meer over de Haagse Pand Brigade.