Beste Lezer(s),
Al lang loop ik met een bepaald idee in mijn hoofd.
Naar aanleiding van de recente ontwikkelingen in België en die rare gedoogconstructie in Nederland, wil ik het ook eens uitgewerkt zien. Dit stuk gaat over de verdeling van de verschillende ministeries na de verkiezingen.
Op dit moment wordt er na de verkiezingen een coalitie gevormd, moeten er gesprekken gevoerd worden over een regeerakkoord. Zo wordt er als het ware een ‘koers uitgestippeld’ voor de komende 4 jaar op basis van een parlementaire meerderheidscoalitie. Deze coalitie gaat een ministersploeg samenstellen. Van onderstaand spectrum heeft op dit moment effectief enkel het VVD-blauw en het CDA-groen de ministeries in hun macht. Het donkerblauw keurt goed, in ruil voor ‘inspraak’. Ziekelijk…
Dit is wat ik aan de kaak wil stellen. Want een meerderheidscoalitie van 76 zetels betekent een minderheid van 74 zetels die niet mogen meeregeren. Als vervolgens een minderheidscoalitie ook nog eens zelf mag beslissen hoe de ministeries worden verdeeld, omdat een rare blonde kwast het opportuun vindt hun beleid te ‘gedogen’, begint het al verdacht veel op Animal Farm te lijken; sommige machthebbers zijn nu eenmaal meer gelijk dan anderen, als uitgangspunt van de regeringsvorming…
in 15 lessen, door Maxime Verhagen
Of kijk naar België: daar is men al 9 maanden bezig! En het einde is echt nog niet in zicht. De regering van lopende zaken heeft op bepaalde zaken geen enkele bevoegdheid. Van de weersomstuit gaan er nu zelfs binnen het federale parlement al stemmen op voor “wisselmeerderheden”. Om toch maar tot besluiten te komen, om zo de federale democratie voort te laten bestaan. Daar heb je blijkbaar geen regering voor nodig, enkel beleidsorganen: het parlement voor de besluiten en de ministeries voor de uitvoering ervan. Waarom dan die ellenlange procedures om een regering te vormen?
Zonder coalitievorming is er geen geouwehoer, geen achterkamertjespolitiek meer.
Ministeries die uitvoeren wat het parlement beslist.
Dit is in essentie wat ik in 2006 ook al betoogd heb en hier herhaal: schaf coalitievorming af en creëer een directe parlementaire democratie. Het hele kiesstelsel moet op de schop. Voortaan worden de stemmen geteld en de ministersposten verdeeld over de verschillende partijen die zetelen in de 2e kamer, op basis van het aantal behaalde stemmen.
De sleutel voor de verdeling van de ministeries wil ik afhankelijk maken van het aantal behaalde zetels: 50 kamerzetels geeft recht op 1/3 van het aantal ministeries. Aangezien er 13 ministeries zijn en 1 premier, is het minimaal aantal zetels dat recht geeft op een ministerie te berekenen: 150/11=13,63. 14 zetels geeft recht op 1/11 van de te verdelen buit, oftewel 1 ministerie. Men zou ook voor een lagere kiesdrempel kunnen kiezen: bijvoorbeeld 10 zetels of 2/3 van die (150/11=+/-9).
op basis van partijbeleid & boegbeeld
Wat bedoel ik daarmee?
Een politieke partij kan in de eigen gelederen op zoek gaan naar de kernpunten. Op basis daarvan kan elk ministerie een aantal punten worden toegekend. Zo ontstaat er een volgorde van belangrijkheid voor die partij van de verschillende ministeries. Hierbij worden dan goede kandidaat-ministers gezocht. Wanneer een partij nu de meeste stemmen haalt, heeft ze eerste keus. Zij kiest een minister. Vervolgens is de volgende partij aan de beurt om een minister aan te stellen. En zo voort, tot aan het moment waarop er te weinig zetels zijn behaald om een minister te mogen aanwijzen. Dat is afhankelijk van de verdeelsleutel. En die is op voorhand vastgelegd.
Het eindresultaat zal hetzelfde zijn als nu: een ministersploeg die samen de regering vormt, onder leiding van de premier. Die geleverd wordt door de grootste partij. De weg er naar toe is echter veel democratischer: ministeries worden verdeeld op basis van de zetelverdeling, niet op basis van achterkamertjespolitiek (of, in België: vriendjespolitiek).
Men gaat dan naar de stembus met in het achterhoofd een aantal ministeries. De partijen dienen zich dan te profileren door te laten zien welke ministeries zij het belangrijkste vinden en welk beleid zij willen voeren. Of men kan ervoor kiezen om stemmentrekkers boegbeelden te maken van bepaalde ministeries; zij kiezen voor beleid…
Ik kan nu in-detail een voorbeeld gaan geven van wat ik bedoel, maar dat zou te omslachtig zijn voor dit blog. Ik heb het wel geschreven; als u zin heeft kunt u het hier inzien (PDF).
Wel wil ik u het eindresultaat laten zien op basis van 11 ministeries, zoals in de huidige gedoogregering. De eerste verdeling is op basis van 150 kamerzetels gedeeld door het aantal ministeries. Dat levert 13,63 = 14 zetels als kiesdrempel. Vervolgens worden de ministeries verdeeld onder de partijen die die kiesdrempel hebben gehaald.
| Partij | Ministeries 1/1 | Ministeries 2/3 |
|---|---|---|
| VVD (31) | 3 + premier | 2 + premier |
| PVDA (30) | 3 | 2 |
| PVV (24) | 2 | 2 |
| CDA (21) | 2 | 2 |
| SP (15) | 1 | 1 |
| GL (10) | 0 | 1 |
| D66 (10) | 0 | 1 |
| Zetelvertegenwoordiging: | 121/150 | 141/150 |
Zoals u ziet, is bij de 1 op 1 verdeling van de ministeries ruim 80% van de bevolking vertegenwoordigd in de ministerraad: 121 van de 150 zetels. Als we de kiesdrempel voor een ministerie zouden zetten op 2/3 van het zetelaantal / aantal ministeries, zien we dat zelfs 141 van de 150 zetels in de kamer vertegenwoordigd zijn in de ministerraad! Samen zullen zij 4 jaar lang de regering vormen, (bij-)gestuurd door de 150 kamerleden. Binnen dit kader kunnen er afspraken worden gemaakt. Dit is een centrumcoalitie zoals ze nog nooit is vertoond!
Hierbij sluit ik mijn betoog; ik ben daadwerkelijk van mening dat bovenstaand een veel betere oplossing biedt aan de mensen op de straat. Het kan ook de betrokkenheid verhogen, omdat het meer van een spel, een competitie wordt. Mits goed begrepen en in duidelijke taal uitgelegd aan de burger, natuurlijk…
Reacties (16)
tsja, ik snap de gedachtengang, maar wat is het doel en wat is het middel? Ministerposten zijn een middel om het gewenste beleid te realiseren.
Het korte zinnetje ‘binnen dit kader kunnen afspraken gemaakt worden’ is misschien sneller opgeschreven dan in de praktijk uitgewerkt.
Ik vraag me af of deze manier van werken leidt tot enige mate van geïntegreerd beleid. Het heeft er meer de schijn van dat dit verkokering in de hand werkt: alleen die zaken die een Minister in zijn eentje kan realiseren worden nog opgepakt. Op samenwerking hoef je niet automatisch te rekenen. In een traditionele coalitie trouwens ook niet, dat dan weer wel….
oh ja, de rol van de 2e kamer zit niet in je stuk: Minister Eenpitter zal toch echt steun in de kamer moeten verwerven, bij meer mensen dan alleen zijn eigen partij.
Als dat lukt is het mooi. Als etc…
Dit levert denk ik meer problemen op dan het oplost.
Hoewel de huidige machtsverdeling inderdaad geen schoonheidsprijs verdient, is het wel gewoon volgens de spelregels van het systeem. Als genoeg mensen het met ons eens zijn, wordt deze regering bij de volgende verkiezingen naar huis gestemd, en mogen anderen het proberen. Bij de provinciale staten verkiezingen is dat ook gebeurd (coalitie haalt bij lange na geen 50% van de stemmen); helaas zijn de spelregels van deze verkiezingen zodanig dat de regering nog wel even door kan hobbelen.
Weet het niet zeker, maar hiermee loop je vast tegen meerdere grondwettelijke grenzen aan die dus een 2/3e meerderheid nodig hebben om te veranderen. En vindt die maar is.
De opsteller van dit stukje weet toch wel dat we in Nederland drie machten hebben, en dat er daarvan slechts 1 democratisch gekozen wordt ? De regering (de ‘ministersposten’) wordt benoemd door de Koningin en die zou daarvoor de leden van de Josti-band kunnen gebruiken als ze dat zou willen. Dat doet ze niet want ze hoopt op ‘een voorspoedige samenwerking met de leden van de Staten Generaal’. Verder heb ik ook nog niks gehoord over de rechterlijke macht – nee, ik snap de insteek van dit stukkie totaal niet.
Goh, da’s 5x ontkennende wijs, beste heren.
Nu, mag ik u vragen het nog eens door te nemen?
Wat ik voorstel, is in essentie het afschaffen van de coalitiebesprekingen. Volgens mij zou het de democratie dienen, omdat achterkamertjes en 50%+ worden uitgeschakeld.
De kans is groot dat er meer ruzies worden uitgevochten in de 2e kamer. Dat zijn dan de ruzies die nu in achterkamertjes worden bedisseld. Ik zie dat als een vooruitgang. En ja, de ministeries voeren beleid uit. Ongeacht de staande minister (+ staatssecretaris). De leidinggevenden zijn richtinggevenden. Zo werkt het toch bij een organisatie ook?
Je gaat je hele bedrijf toch niet veranderen, wanneer er een nieuwe CEO komt, die een nieuwe koers wil uitstippelen?
Ik wil enkel de keuze van CEO meer democratiseren; directer afhankelijk maken van het behaalde aantal stemmen, door de coalitiebesprekingen af te schaffen. Compromissen moeten dan via een wisselende meerderheid in de 2e kamer (de enige echt volksvertegenwoordiging) worden verworven.
Laten we de ouwe Trias Politica maar weer van stal halen, want het PVV alarm is alweer afgegaan door kameraad KJ.
De verdeling van de macht (Trias Politica) is nodig om despotisme te voorkomen. De drie machten houden elkaar in balans, waardoor er constant naar een consensus moet worden gezocht. Althans, dat zegt de theorie.
Als iedere macht democratisch moet worden vastgesteld, werkt dit juist als een spaak in het wiel van de Trias Politica. Als de PVV het grootste deel van de kiezers weet te trekken, dan krijg je PVV-ministers (wetgevende macht), PVV-rechters (rechtsprekende macht) en PVV-senators (controlerende macht). Voila, de scheiding der machten is ongedaan gemaakt. De democratisch gekozen meerderheid schrijft dan de wet voor, controleert hem en mag overtreders van de zelfgeschreven wetten straffen. Is dit de totalitaire democratie waar de hooggeleerde gelkop van NRC Next het over had?
Wilders probeert op dit moment het complete systeem naar eigen hand te zetten. Precies zoals dat gebeurt in Italie of de VS. Rechters zijn opeens links wanneer hun uitspraak niet bevalt. Oplossing: ze moeten worden vervangen door een ‘democratisch gekozen rechter’. Ofwel: ik wil een rechter uit mijn eigen partij, want die bevestigd mijn gelijk. Rechtspraak wordt dan gedegradeerd tot een politieke mening. Welkom in Iran!
De problemen die Timo tracht op te lossen worden veroorzaakt door de perverse verstrengeling van wetgevende en uitvoerende macht die ons systeem kenmerkt. Als je iets op wil lossen moet je m.i. daarmee beginnen.
Haal alle vormen van wetgevende bevoegdheid weg bij de regering, en leg die uitsluitend in handen van het parlement. Dan wordt het vanzelf minder belangrijk wie er op welk ministerspostje zit en in welke “coalitie”. Beleid maken kan dan nog maar op één plek en dat is de vergaderzaal van de volksvertegenwoordiging.
@7 – Ik zie er in de comments maar eentje die de PVV van stal haalt (tip: KJ is het niet)
@6 – prima, verwijs nog eens naar je stuk.
Maar in de comments wordt aangegeven dat je er met het anders verdelen van de Ministersposten nog niet bent. De Kamer beslist, niet de Minister. Daar ga je niet op in.
Maar als ik terug ga naar je post: waarom denk je dat er zich geen coalities zullen vormen? A wil X en B wil Y. Denk je dat zij geen deals sluiten – in achterkamertjes? Nu hebben we nog een regeerakkoord om elkaar aan te houden en nadien op af te rekenen.
Je veroorzaakt meer problemen dan je oplost.
@Timo van Esch:
Ik beschouw achterkamertjes niet als per definitie slecht. Je kan geen compromissen sluiten in de openbaarheid, want dan krijg je direct je kiezers over je heen. Toch is compromissen sluiten nodig om tot concrete voorstellen te komen voor wetgeving, die dan ook nog worden aangenomen.
In het hierboven geschetste scenario verplaatst het stemmen zich naar de ministerraad. Er zullen toch coalities gevormd worden, en er zal veelvuldig in achterkamertjes overlegd moeten worden om tot werkbaar beleid te komen. Als nadeel heb je dan dat er ministers zijn van randpartijen die een tijd niets klaarspelen. Eenheid van kabinetsbeleid is in dit scenario ver te zoeken.
Spees: dan krijg je PVV-ministers (wetgevende macht), PVV-rechters (rechtsprekende macht) en PVV-senators (controlerende macht).
Je hebt gelijk dat dat onwenselijk zou zijn, maar om even een puntje scherp te slijpen: dat zijn niet de drie machten uit de Trias Politica. Dat zijn:
– wetgevende macht
– uitvoerende macht
– rechtsprekende macht
De wetgevende macht hoort in een beschaafd land in handen te zijn van een volksvertegenwoordiging. De uitvoerende macht zal worden uitgeoefend door de regering, en de rechtsprekende macht door onafhankelijke rechters.
Een controlerende macht bestaat niet in de trias politica en is een typisch Nederlands misverstand. Hier kan je parlementariërs horen zeggen: “de regering regeert, de kamer controleert” alsof dat zo hoort. Niet volgens Montesquieu! Deze kamerleden hebben dan ook een beperkte taakopvatting, zien zichzelf als ondergeschikt aan een wetgevende regering.
@mb #9: Ja en nee. KJ noemt de PVV niet bij naam, zoals ik deed. Maar modieus mopperen over het ondemocratische gehalte van de rechterlijke macht of over de macht van de koningin komt uit de koker van de meeuwenpartij.
@Olav #11: bedankt voor correctie mbt de 3 machten. Ik schreef het wat uit losse pols zonder bronnen en raakte inderdaad in de war door 1e kamer.
Overigens vind ik Montesquieu in onze tijd overschat, aangezien er meer machten in het spel zijn die sturend zijn in de samenleving. Zoals de media. En die worden ook niet verkozen :p
Spees, de Eerste kamer is gewoon onderdeel van de volksvertegenwoordiging (in Nederland: de Staten-Generaal) en zou dus volgens trias politica ook bekleed zijn met wetgevende macht. In de Nederlandse situatie klopt dat ook ongeveer, de Eerste kamer is inderdaad ietwat onafhankelijker van c.q. minder ondergeschikt aan de regering dan de Tweede. Maar heeft daarentegen maar beperkte mogelijkheden om die wetgevende macht daadwerkelijk uit te oefenen.
Trias politica wordt overigens niet over- maar juist onderschat. Het zou echt eens tijd worden dat het politieke systeem correct wordt ingericht volgens dat model. Het is de natuurlijke neiging van de uitvoerende macht om zich steeds meer bevoegdheden toe te willen eigenen, en trias politica is precies bedoeld om dat tegen te gaan.
Wat betreft de media: dat mag je inderdaad een controlerende macht noemen. Maar het is in technische zin geen onderdeel van de politieke staatsinrichting, wel van de maatschappij natuurlijk.
IZDG: Het is de natuurlijke neiging van de uitvoerende macht om zich steeds meer bevoegdheden toe te willen eigenen, en trias politica is precies bedoeld om dat tegen te gaan.
In aanvulling daarop: dat is natuurlijk ook de reden dat een dergelijke hervorming van de staatsinrichting er niet snel zal komen. Politieke partijen hier zijn zo gefixeerd op het verkrijgen van uitvoerende macht (“om in de regering te komen”) dat ze vergeten hun macht uit te oefenen vanuit de plek die er echt toe doet, de volksvertegenwoordiging. Sommige partijen zijn er zelfs op uit om de Tweede Kamer in te krimpen en de Eerste af te schaffen, om bij het “besturen” maar zo min mogelijk last te hoeven hebben van een wetgevend parlement. Dat is uiteraard volkomen antidemocratisch. Maar wel lekker “daadkrachtig”.
Maar waarom moeten ministers gebonden zijn aan een politieke partij? Liever niet zelfs. We moeten technocraten als ministers. Een soort politiek verantwoordelijke directeur-generaal van een ministerie. Eentje die de Tweede Kamer met een motie kan wegsturen. Liefst zonder dat de hele regering valt en het hele land opnieuw naar de stembus moet. Immers slechts een bedrijfsongeval intern, niet genoeg reden om opnieuw de stemming in het land te peilen met verkiezingen. Doordat het nu zo werkt wordt het ook zo gebruikt en valt een kabinet over iets irrelevants.
Nee, laat de technocraten door de plenaire volksvertegenwoordiging gekozen worden. Laat ze ook zo neutraal en apolitiek als ze kunnen beleid formuleren en uitvoeren. Het is de opgave voor de minister om in te schatten waar zij of hij mee weg kan komen.
Het probleem met het voorstel van Timo is ook dat als GroenLinks gaat voor een minister op milieu er een minister komt die continue met de andere ministers overhoop ligt. Tegelijk zal een meerderheid van de Tweede Kamer die minister zo snel mogelijk met een motie proberen weg te sturen.
Nee, gewoon ministers laten solliciteren bij de plenaire Tweede Kamer (eventueel met sollicitatiecommissies en wat maar nodig is).
Ik heb het op Sargasso in 2010 al voorgesteld, maar ik heb geen reacties van Timo gelezen. Ook stelde ik het al eens voor in 2006 in NRC Handelsblad en nrc.next. Zelfs met een reactie van C.W. Couwenberg.
Je kan ook mijn petitie hiervoor tekenen als je het ermee eens bent.
Wat mij niet geheel duidelijk is waarom, als we dan toch ministers gaan kiezen, dat in dezelfde verkiezing moeten doen als de tweede kamer. Waarom niet gewoon, naast de tweede kamerverkiezing, wat mij betreft op hetzelfde moment, een andere verkiezing voor de regering?
Dan kun je nog twisten of je alleen een premier kiest (die de rest van de regering aanwijst, zodat we een regering hebben die niet intern ruziet), of dat je de rest ook kiest op een of andere manier. Alleen al de premier kiezen zou al heel wat gekonkel voorkomen in de coalitievorming en heeft het voordeel dat het duidelijker is waar de verkiezingen over gaan (nu worden tweede kamerverkiezingen vervalst tot halve premiersverkiezingen).